Veengebieden Vaassen - Emst

Overzicht aardkundig erfgoedKaart: Aardkundig Erfgoed

Samenvatting

Het Vaassensche Broek en het Vossenvroek zijn twee kleine veengebieden op de oostflank van de oostelijke Veluwe. Deze veengebieden zijn gevormd in sneeuwsmeltwaterdalen die in de laatste ijstijd zijn gevormd (het Weichselien, ongeveer 110.000 – 11.700 jaar geleden). Vanaf het Holoceen (11.700 jaar geleden) kon onder invloed van matig voedselrijk kwelwater vanaf de stuwwal veenvorming plaatsvinden in deze laagten.

Aardkundig fenomeen (primair)

veenrest

Periode(s)

Pleistoceen - Weichselien
Holoceen

Gevormd door

smeltwater, veenvorming

Kenmerkendheid

Kleine veengebiedjes representatief voor kwelveen aan de flank van de stuwwal. Veenlagen in de ondergrond geven aan dat dergelijke veenmoerassen ook eerder, tijdens warmere periodes van de laatste ijstijd gevormd zijn.
De venige grond is een uitstekende bodem voor een elzenbroekbos, dat uniek is voor Gelderland.

Afb. 1. Fragment van de geomorfologische kaart met schaduwreliëf van het AHN-hoogtebeeld. De veengebieden (paars) liggen aan de voet van sneeuwsmeltwaterdalen (grijs) van de Oostelijke Veluwe, op de overgang van hoog naar laag. Hier liggen de veengebieden te midden van sneeuwsmeltwaterafzettingen (licht bruin). (klik voor een vergroting)

Ontstaansgeschiedenis

Sneeuwsmeltwater dalen in de laatste ijstijd

Het Vaassensche Broek en het Vossenvroek ten oosten van Vaassen en Emst liggen op de oostflank van de oostelijke Veluwe (Afb. 1). Deze veengebiedjes zijn ontstaan in laagten met een hoge kweldruk aan de voet van erosiedalen, die in de laatste ijstijd (het Weichselien, ongeveer 110.000 – 11.700 jaar geleden) zijn gevormd.

Tijdens deze periode was de vegetatie spaarzaam en was de bodem voor lange periodes geheel bevroren (permafrost). Smeltwater stroomde over het oppervlakte en zorgde voor erosie van de stuwwal. Hierdoor zijn op de flanken van de stuwwal sneeuwsmeltwaterdalen gevormd, het verspoelde materiaal is vervolgens aan de voet van de stuwwal neergelegd. Daarnaast zorgde afzettingen van dekzandruggen op sommige plekken voor een lokale blokkade van de erosiedalen.

Veengroei tijdens het Holoceen

Toen met het opwarmen van het klimaat in het Holoceen (11.700 jaar geleden) de permafrost verdween, kon water makkelijker infiltreren en kwamen de dalen droog te liggen (droogdal). Echter, water kon niet wegstromen uit de dalvormige laagten, die daardoor nat bleven. Bovendien zijn deze gebieden sinds het Holoceen vernat vanwege kwelwater vanaf de Veluwe. Onder invloed van het matig voedselrijke kwelwater zijn broek- en zeggevenen gevormd.

Over het algemeen wordt aangenomen dat veenvorming vanaf het Atlanticum optrad, echter kunnen de veengebieden op de oostflank van de oostelijke Veluwe al eerder gevormd zijn. De eerste veengroei in de natte laagtes van de erosiedalen vond waarschijnlijk plaatst tijdens de warmere perioden aan het eind van de laatste ijstijd (het Bølling en Allerød, 14.500 - 12.900 jaar geleden). Dit zijn periodes met een toegenomen vegetatiegroei en enige bodemvorming.

Huidige aardkundige processen

Geen

Bodems en waterhuishouding

Het gebied is vrij nat omdat het onder invloed staat van kwel vanaf de stuwwal van de oostelijke Veluwe. In deze gebieden zijn voornamelijk koopveengronden te vinden op (grof) zand. Moerige eerdgronden vormen de overgang tussen veengronden en minerale gronden.

Relatie met cultuurhistorie en archeologie

De veengebieden konden door het vele kwelwater vanaf de oostelijke Veluwe niet als akkerland worden gebruikt. Lange tijd dienden ze als nat grasland. Pas na de jaren ’70 is het goed gelukt het Vossenbroek te ontwateren.

Verder lezen

Eilander, D. A., Kloosterhuis, J.L., De Jong, F. H. & Konng, J. (1982). Bodemkaart van Nederland, Schaal 1:50 000: Toelichting bij de kaartbladen 26 Oost Harderwijk en 27 West Heerde. Pudoc, Wageningen.

Overlap met eerder genoemd aardkundig erfgoed

GEA-object: -
Van Beusekom (2007): -

Tekst: Vera Smits (WUR)

Zie ook

Aardkundig erfgoed

Stuwwal Oostelijke Veluwe

Artikelen

Hoort bij deze thema's

Trefwoorden

Veen, Veluwe

Specialist(en)

Harm Jan Pierik

U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.