Aldo van Eyck (1918-1999)
Introductie
Aldo van Eyck (Driebergen 1918 - Loenen aan de Vecht 1999) wordt beschouwd als een van de meest invloedrijke vertegenwoordigers van het structuralisme in Nederland. Na een opleiding bouwkunde aan de MTS van de Koninklijke Academie van Schone Kunsten in Den Haag studeerde hij van 1938 tot 1942 aan de Eidgenössische Technische Hochschule in Zürich. In 1946 trad hij in dienst bij Publieke Werken van de gemeente Amsterdam, waar hij meewerkte aan de uitvoering van het in 1934 door Cornelis van Eesteren ontworpen Algemeen Uitbreidingsplan. In dit kader ontwierp hij ruim zevenhonderd openbare speelplaatsen in de hoofdstad. In 1951 richtte Van Eyck in Amsterdam zijn eigen bureau op. Gedurende zijn loopbaan doceerde hij aan de Academie voor Kunst en Industrie in Enschede, het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs en de Academie van Bouwkunst in Amsterdam. Van 1966 tot 1976 bekleedde hij een buitengewoon hoogleraarschap aan de Technische Hogeschool Delft.
Van CIAM naar Team 10
Terwijl in de architectuur het modernisme met zijn nadruk op vooruitgang en technologische vernieuwing hoogtij vierde, stelde Van Eyck zich op als pleitbezorger van een humane architectuur waarin menselijke maat en sociale verbondenheid centraal stonden. Tijdens het negende Congrès Internationaux d'Architecture Moderne (CIAM) in 1953 in Aix-en-Provence, nam hij met Jaap Bakema stelling tegen de dominantie van het modernistische gedachtengoed binnen de CIAM. Deze kritische opstelling zou drie jaar later leiden tot de oprichting van Team 10, een informele groep jonge Europese architecten met onder meer Van Eyck en Bakema. Een idealistisch collectief dat kritiek uitte op de functionalistische architectuur van de oude garde modernisten, die volgens hen vervreemding en betekenisloosheid in de hand zou werken.
FORUM
In 1959 vormden Van Eyck en Bakema met onder meer Dick Apon en Herman Hertzberger de redactie van het architectuurtijdschrift FORUM. Zij publiceerden ‘Het verhaal van een andere gedachte’, dat wordt beschouwd als manifest van het structuralisme in de architectuur. FORUM zou grote invloed uitoefenen op de Nederlandse architectuur van de jaren zestig en zeventig.
Microkosmos van de stad
De structuralistische architectuur wordt gekenmerkt door een nadruk op de menselijke schaal, de toepassing van geometrische eenheden, repetitieve elementen, een niet-hiërarchische ruimte-indeling en het gebruik van flexibele ruimtes. Als protagonist van deze ontwerpopvatting richtte Aldo van Eyck zich op de maatschappelijke functie van architectuur; op de invloed van de gebouwde omgeving op de gemeenschap. Hij omarmde de alledaagse leefomgeving als publieke ruimte waar plaats is voor ontmoeting, emotie, speelsheid en ontdekking. In zijn gebouwen trachtte hij een microkosmos van de stad te verbeelden. Van Eyck putte inspiratie uit diverse bronnen, waaronder de beeldende kunsten, cultuurfilosofische overtuigingen en de antropologie, vaak geïnspireerd door niet-westerse culturen. Zijn ontwerpideeën verwoordde hij in een de verbeelding prikkelende, poëtische taal.
Samenwerking
Van 1971 tot 1981 werkte hij met Theo Bosch aan stadsvernieuwingsprojecten rond de Nieuwmarkt in Amsterdam. Prominenter is de samenwerking met zijn vrouw Hannie van Eyck-van Roojen, die hij tijdens zijn opleiding in Zürich had leren kennen en die vanaf het begin bij zijn ontwerppraktijk was betrokken. Vanaf 1983 werkten ze met hun bureau A. & H. van Eyck aan diverse projecten. Hun ontwerpen worden gekenmerkt door bijzondere aandacht voor de relatie tussen binnen en buiten, de balans tussen beslotenheid en openheid en ruimtes die uitnodigen tot ontmoeting. Het gebruik van ruwe baksteen, opvallende kleuren en herkenbare bitumineuze dakbedekkingen, geeft hun architectuur een karakteristieke uitstraling.
Na het overlijden van Van Eyck in 1999 zette zijn weduwe het bureau voort met Abel Blom, zoon van architect Piet Blom. Hannie van Eyck-van Roojen overleed in 2018.
Objecten
- Kinderspeelplaatsen en speeltuinen in Amsterdam (1947-1978).
- Burgerweeshuis in Amsterdam (1957-1960), gerestaureerd door van Eyck in 1990-1991.
- Pastoor van Arskerk, Den Haag (1969).
- Hubertushuis in Amsterdam opvanghuis voor moeders en kinderen (1973-1975) i.s.m. Hannie van Eyck-van Roojen.
- ESTEC European Space Research and Technology Centre, Noordwijk aan Zee (i.s.m. Hannie van Eyck-van Roojen 1987-1989).
- Uitbreiding Algemene Rekenkamer in Den Haag i.s.m. Hannie van Eyck (1992).
Bronnenlijst
- Strauven, F., Aldo van Eyck/ Relativiteit en verbeelding (Amsterdam 1994).
- Ligtelijn, V., Aldo van Eyck/Werken (Bussum 1999).
- Ligtelijn V., Strauven, F., Aldo van Eyck/Writings – Collected Articles and Other Writings 1947-1998 (Nijmegen 2008).
- Ligtelijn V., en Strauven F., The Child, the City and the Artist (Nijmegen 2008).
- Geers K., Pancevac J., (eds.), Aldo & Hannie van Eyck (uitgeverij Walter König 2022).
Dit artikel is geschreven door Eva Villanueva.
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema's Begrippenarchitecten, Modernisme, Structuralisme en Post 65
PersonenSpecialist(en)Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 23 okt 2025 om 02:03.