Architectenbureau Van den Broek en Bakema
Introductie
Het Rotterdamse architectenbureau Van den Broek en Bakema, in de jaren vijftig en zestig het grootste architectenbureau in Nederland, creëerde in zijn overvolle praktijk een balans tussen professionaliteit en maatschappelijke betrokkenheid. Het bureau bestaat nog steeds onder de naam Broekbakema en vierde onlangs het 100-jarig jubileum.
Ontstaansgeschiedenis
De firma kwam voort uit het bureau Brinkman en Van der Vlugt (1925-1936) dat het voetbalstadion De Kuip en de Van Nellefabriek in Rotterdam had ontworpen. Na het overlijden van Leendert van der Vlugt in 1936 ging Jan Brinkman een samenwerkingsverband aan met Jo van den Broek (Rotterdam 1898 - Wassenaar 1978). Nadat Brinkman in 1949 was overleden, associeerde Van den Broek zich met Jaap Bakema (Groningen 1914 - Rotterdam 1981) en werd het bureau vanaf 1951 onder de naam Van den Broek en Bakema voortgezet.
Jo van den Broek
Van den Broek was opgeleid aan de Technische Hogeschool Delft. Tussen 1927 en 1937 werkte hij als zelfstandig architect in Rotterdam waar hij betrokken was bij een aantal woningbouwprojecten. Naast zijn werkzaamheden als architect was hij van 1947 tot 1964 hoogleraar Bouwkunde aan de Technische Hogeschool Delft.
Jaap Bakema
Bakema was opgeleid aan de voorloper van de Academie van Bouwkunst, het Hooger Bouwkundig Onderricht in Amsterdam en deed ervaring op onder Cornelis van Eesteren bij de Dienst Publieke Werken in deze stad. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte hij bij het Rotterdamse architectenbureau Van Tijen en Maaskant en na de oorlog bij de Dienst Volkshuisvesting van de Gemeente Rotterdam, waar hij betrokken was bij de wederopbouw van de stad. In 1955 werd hij gevraagd als voorzitter voor de tiende editie van het internationale architectuurnetwerk, de Congrès Internationaux d’Architecture Moderne (CIAM). Als mede-initiatiefnemer van Team 10, een groep jonge architecten die zich binnen het CIAM verzetten tegen de modernistische principes van het functionalisme, werd hij een prominente figuur in het architectuurdiscours. In 1959 vormde Bakema met Aldo van Eyck de redactie van het architectuurtijdschrift FORUM. Met architecten Herman Hertzberger, Dick Apon, Gert Boon en Joop Hardy en grafisch ontwerper Jurriaan Schrofer maakten zij het tijdschrift tot een platform voor humane architectuur.
Van winkelpromenades tot vakantieparken
Het oeuvre van Van den Broek en Bakema wordt gekenmerkt door een combinatie van modernistische en brutalistische architectuur, waarin de wisselwerking tussen binnenruimtes en de omgeving en de toepassing van open structuren centraal staan. Tot de meest bekende ontwerpen van het bureau behoren de verkeersvrije winkelpromenade De Lijnbaan (1953) in het door de oorlog verwoeste centrum van Rotterdam en innovatieve woningbouwprojecten in Eindhoven en Hengelo. Voor Sporthuis Centrum (later Center Parcs) ontwierp het bureau een groot aantal recreatiewoningen, zoals in vakantiepark Het Vennenbos (1968) waarvoor een tropisch zwemparadijs werd ontworpen. Dit nieuwe concept vloeide voort uit de groeiende welvaart, de toenemende vrije tijd door nieuwe arbeidsregelingen en de individualisering in de samenleving in de jaren zestig. Het bureau realiseerde een groot aantal projecten in Nederland, Duitsland, België, Japan en Saudi-Arabië, waaronder iconische gebouwen als de Hansaviertel-woontoren in Berlijn (1960), de aula van de Technische Hogeschool Delft (1966) en het Stadhuis van Terneuzen (1972). Een reeks ontwerpen waarin vooruitstrevende stedenbouwkundige ideeën voor een nieuw stadsconcept ‘De Nieuwe Stad’, ook wel bekend als megastructuren, werden verkend, bleef onuitgevoerd.
Broekbakema
Na het beëindigen van de samenwerking met Sporthuis Centrum en door veranderingen in stedenbouwkundige visies liep het aantal opdrachten terug. De modernistische, grootschalige ontwerpen waarin het bureau excelleerde maakten in de jaren zeventig en tachtig plaats voor sociale, ecologische en participatieve benaderingen van stedelijke ontwikkeling. Na het overlijden van Van den Broek in 1978 en Bakema in 1981 onderging het bureau een aantal directiewisselingen. In 2005 veranderde de naam van het bureau in Broekbakema.
Objecten
- Aula TU in Delft (1966).
- Faculteit Bouwkunde Delft (1970). Verwoest door brand tijdens bouwwerkzaamheden in 2008 (afgebroken).
- Sporthuis Centrum Vakantiewoningen Vennenbos (1970).
- Stadhuis Terneuzen (1972).
- Bungalowpark De Lommerbergen (1972).
- 'Zwakzinnigeninstituut' Hernesseroord (1974).
- Kernwandgebouwen ‘De Kattenrug’ Tilburg (1975).
- Faculteit Civiele Techniek TU Delft (1975).
- Raadhuis Ede (1976).
- Centrale Bibliotheek Rotterdam (1983).
- Basisschool, Buurthuis Crooswijk (1984).
Bronnenlijst
- Brinkman, M., Joedicke, J., Bouwen voor een open samenleving (Rotterdam 1962).
- Ibelings, H., Van den Broek en Bakema 1948-1998 architectuur en stedenbouw (Rotterdam 2000).
- Ibelings, H., Architecten in Nederland. Van Cuypers tot Koolhaas (Amsterdam/Gent 2005).
Dit artikel is geschreven door Eva Villanueva.
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema's Begrippenarchitectenbureaus, architecten, Brutalisme, Post 65 en Wederopbouwperiode
PersonenJo van den Broek en Jaap Bakema
Specialist(en)Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 11 nov 2025 om 03:16.