Bouwfragmenten (deelcollectie)

Introductie

Deze collectie bevat ongeveer 4000 stuks. Ze bestaat voor een groot deel uit bouwbeeldhouwwerk (lapidarium) en verzamelingen historische bouwmaterialen, deuren, vensters, industrieel vervaardigde ornamentiek, molenonderdelen, bakstenen, dakpannen en gipsstudies.

Alle bouwfragmenten zijn in 2013 overgebracht naar één depot in Amersfoort. Hier worden ze geselecteerd en gedigitaliseerd.
Alle bouwfragmenten zijn in 2013 overgebracht naar één depot in Amersfoort. Hier worden ze geselecteerd en gedigitaliseerd.

De geschiedenis van het bouwen

De collectie biedt inzicht in alle aspecten van de geschiedenis van het bouwen: van de middeleeuwen tot het begin van de 20e eeuw. De geschiedenis van de restauratiepraktijk wordt bijvoorbeeld weerspiegeld in 19e eeuwse fragmenten van de Utrechtse Domkerk en de Sint-Servaas in Maastricht.

De collectie omvat diverse unieke objecten en voorwerpen afkomstig van beschermd onroerend erfgoed. In de bibliotheek van de Rijksdienst in Amersfoort zijn vitrines ingericht met enkele tientallen belangrijke bouwfragmenten uit de collectie. Samen geven deze een chronologisch beeld van de ontwikkeling van het bouwbeeldhouwwerk.

Twee delen

In feite bestaat de collectie uit 2 delen: de verzameling bouwfragmenten (unica) en de verzameling specimina van historische bouwmaterialen. De laatste is een referentiecollectie.

2700 objecten zijn digitaal ontsloten via de beeldbank, maar de collectie zal na de ‘reorganisatie’ een nieuwe digitale ontsluiting krijgen.

Over deze deelcollectie

Depotschatten

Een van de belangrijkste ensembles wordt gevormd door de 200 fragmenten uit de 15e-eeuw van de Sint-Martinuskerk in Kerkdriel (Gelderland). Even belangrijk is de verzameling van ongeveer 200 renaissance bouwfragmenten (ca. 1540) afkomstig van het paleis van Hendrik III, graaf van Oranje Nassau, te Breda. Verder zijn er individuele fragmenten van grote kwaliteit en zeldzaamheid uit verschillende eeuwen.

Herkomst

Vanaf het begin van de monumentenzorg is er in het veld verzameld. Medewerkers van de voorgangers van de Rijksdienst brachten fragmenten en voorbeelden van materialen mee van bouwplaatsen. In 1999 werd door het Rijksmuseum Amsterdam een collectie stenen bouwfragmenten in beheer overgedragen. In 2012 is een deelcollectie kleurmonsters toegevoegd via een overdracht uit de collectie van het Nederlands Openluchtmuseum.

Relatie met andere collecties

Wat de bouwfragmenten betreft zijn er allereerst uiteraard relaties met de monumenten waar zij vanaf komen. De Rijksdienst streeft ernaar dat afkomende fragmenten zoveel mogelijk aan of in het betreffende monument bewaard blijven en daarbij ook onder de wettelijke bescherming van het monument worden gebracht. In die zin is de bouwfragmentencollectie van de Rijksdienst een historisch gegroeid voorbeeld van hoe het nu en in de toekomst eigenlijk niet moet.

Collecties bouwmaterialen zijn onder meer aanwezig in het Nederlands Dakpannen Museum (Alem), het Baksteenmuseum De Panoven (Zevenaar) en het Nederlands Tegelmuseum (Otterlo). Ook is er de Utrechtse Behangcollectie van de Stichting Historische Behangsels en Wanddecoraties in Nederland. Ten slotte heeft het Van Leeuwen Sloten Museum (Rhenen) hang- en sluitwerk. Al deze collecties zijn zeer specialistisch.

Vragen, verbeteringen of opmerkingen?
U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 30 sep 2022 om 02:01.