Bronnenlijst informatie Veilig Erfgoed

Introductie

In het kader van de Taskforce Veilig Erfgoed is de bronnenlijst informatie Veilig Erfgoed opgesteld. Dit artikel bevat een overzicht van bronnen op het gebied van veilig erfgoed. De bronnen zijn gericht op het informeren over maatregelen tegen verschillende risicotypes, en kunnen ondersteunen bij het nemen van deze maatregelen. Dit artikel zal regelmatig aangevuld worden.

1. Crisisorganisatie in Nederland

Wie is verantwoordelijk voor zorg voor cultureel erfgoed tijdens een calamiteit?
Wat doet de overheid? Rijk/provincies/gemeenten/waterschappen/veiligheidsregio’s?
Wanneer is er sprake van een crisis?
Wanneer en door wie word ik geïnformeerd?
Wat zijn mijn verantwoordelijkheden?
Tot wie kan ik mij wenden tijdens een calamiteit?

1.1 Nationaal niveau

Titel en link naar het artikel	Annotatie
Bestuurlijke Netwerkkaarten en Bevoegdhedenschema’s Van: Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (Bevoegdhedenschema: 2018, Bestuurlijke Netwerkkaart: 2019)	De bestuurlijke netwerkkaarten van het NIPV beschrijven de bestuurlijke verantwoordelijkheden, verplichtingen en communicatielijnen in de crisisbeheersing ten aanzien van een breed scala aan gebeurtenissen (van rampenbestrijding tot dierziektebestrijding). Relevant is kaart nr. 24 (Cultureel Erfgoed) alsmede het bijbehorende "bevoegdhedenschema" voor Cultureel Erfgoed nr. 21 (met daarin de belangrijkste (nood)bevoegdheden en verplichtingen en verwijzingen naar de internationale en nationale wet- en regelgeving).
Infopagina: Rampenbestrijding en crisisbeheersing Van: Inspectie Justitie en Veiligheid	Introductiepagina over rampenbestrijding - benoeming van de verschillende niveaus van crisisorganisatie.
Infopagina: Risico's in Nederland Van: Denk vooruit (NCTV)	Basisinformatie over wat de overheid doet bij dreigingen en crisis. Verder staat er ook basisinfo over hoe je geïnformeerd wordt als er een ramp gebeurt.
Risicokaarten Van: Risicokaart.nl (IPO)	Indicatieve kaarten van risico’s in diverse gebieden, zoals natuurbranden, kernongevallen, en overstromingen (soms met beperkte gedetailleerdheid).
Infopagina: RCE Incidententeam Van: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed	Het RCE Incidententeam: dit team onderneemt actie na een calamiteit waarbij schade is ontstaan aan rijksmonumenten en adviseert over schadebeperkende maatregelen.

1.2 Veiligheidsregio's

Titel en link naar het artikel	Annotatie
Overzicht van de regionale risicoprofielen (per veiligheidsregio) Van: RCE (2019)	Een overzicht uit 2019 van de regionale risicoprofielen (RRP) die door de veiligheidsregio’s zijn opgesteld. Opgenomen is of cultureel erfgoed wel of niet is meegenomen in het RRP van een regio. NB: dit overzicht is niet actueel en zal in de loop van dit jaar geactualiseerd.
Infopagina: Veiligheidsregio's en crisisbeheersing Van: Rijksoverheid	Actueel overzicht van bestaande veiligheidsregio's: naam, locatie, taken en verantwoordelijkheid.
GRIP: Gecoördineerde Regionale Incidentenbestrijding procedure Van: Veiligheidsregio Zeeland (VRZ) (2017)	Gedetailleerde informatie over de verschillende GRIP-niveaus bij calamiteiten- en crisisbestrijding en over taken, procedures, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van betrokken partijen (veiligheidsregio’s, regionale beleidsteams, e.a.). Deze informatie is ook via brandweer.nl te vinden.

2. Voorbereiding

2.1 Op welke calamiteiten kan ik mij voorbereiden en hoe?

Hoe bereid ik mijn erfgoed voor op een crisis?
Wat voor soort crisis kan gebeuren?
Welke praktische stappen kan ik nemen om mijn weerbaarheid te verbeteren?

Titel en link naar het artikel	Annotatie
Calamiteitenwijzer Van: RCE (2021)	De Calamiteitenwijzer geeft instructies voor de eerste respons bij een incident of calamiteit en is bestemd voor alle medewerkers van een collectiebeherende instelling.
Brochure: Voorbereid bij calamiteiten en crises. Handreiking crisisorganisatie in collectie beherende instellingen Van: RCE (2016)	Handvatten voor collectiebeherende instellingen van uiteenlopende omvang om de eigen crisisorganisatie op orde te krijgen.
Poster Crisisbewust worden-zijn-doen in 5 stappen Van: RCE (2020)	De poster behandelt drie fasen: "Voor de crisis", "Tijdens de crisis", en "Na de crisis". In elke fase worden te nemen stappen verdeeld onder de kopjes "organiseren" en "samenwerken" waarbij de focus ligt op interne en organisatorische maatregelen.
Kaart: Klimaatrisico's voor het Nederlandse erfgoed Van: RCE	Landsdekkende kaart die verschillende klimaatrisico's toont per gebied. Zoeken op adres is mogelijk om lokale gevolgen van de klimaatrisico’s na te gaan.
Rijksbrede Risicoanalyse Nationale Veiligheid Van: NCTV/ Analistennetwerk Nationale Veiligheid (2022)	Periodiek uitgebrachte analyse van de verschillende actuele dreigingen en risico's op nationaal niveau, die dient ter ondersteuning van de Veiligheidsstrategie voor het Koninkrijk der Nederlanden.
Factsheet 'Kerk en Veiligheid: Wat te doen?' Van: CIO (Interkerkelijk contact in overheidszaken)/ NCTV (2023)	Factsheet over veiligheid van mensen tijdens erediensten (en niet direct met betrekking tot veiligheid van het gebouw).
Handboek Veiligheid Religieuze Instellingen Van: VKB Kerkrentmeesters (2019)	Handboek Veiligheid Religieuze Instellingen.

2.1.1 Hybride conflictmodel en dreiging

Wat is het?
Hoe bereid ik mij voor?

Titel en link naar het artikel	Annotatie
Statelijke dreiging Van: NCTV	Introductiepagina tot het thema van statelijke dreiging. Basisinformatie (wat is statelijke dreiging en wat voor vorm kan het nemen?) is toegelicht door een korte video.
De gevolgen van de Russische oorlog in Oekraïne voor de nationale veiligheid van het Koninkrijk der Nederlanden Van: RIVM/ ANV/ Clingendael (2023)	Analyse van de mogelijke impact van de Russische agressieoorlog in Oekraïne voor Nederland aan de hand van verschillende thema's (militair, diplomatiek, economisch, spionage, cyber, OBI, migratie).
Hybride dreigingen en maatschappelijke weerbaarheid Van: AIV (2024)	Adviesrapport met uitleg over wat hybride dreiging is, waarbij risico’s worden vertaald naar de Nederlandse situatie. Met cases als gevolg van geopolitieke spanningen.
Recommendations from the European Commission-led expert group on the safeguarding of cultural heritage in Ukraine Van: Europese Commissie (2024)	Aanbevelingen van de Expert Group van de Europese Commissie voor bescherming van Oekraïens erfgoed. Richten zich op voorbereiding, documentatie en herstel en kunnen dienen als input voor het opstellen van calamiteitenplannen.
Recommendations for Museums When Preparing for Crisis and War Van: National Institute for Museums Polen (2024)	Engelstalige handleiding opgesteld door de Poolse Museumvereniging. Bedoeld voor musea die zich willen voorbereiden op een gewapend conflict. De voorgestelde maatregelen zijn toepasbaar op de Nederlandse situatie. Nederlandse vertaling verschijnt voor de zomer 2025.
Guidance Note No1: Protecting Iconostasis during times of Armed Conflict Van: ICON (2022)	Handleiding voor het in situ beschermen van een iconostase tijdens conflict, samengesteld voor de situatie in Oekraïne (ook toepasbaar op de Nederlandse situatie en op bijvoorbeeld standbeelden).
Guide on Historic Buildings and Fire in War-affected Countries Van: Fundación Fuego (2022)	Handleiding voor preventie, mitigatie en reactie op brand in historische gebouwen tijdens een gewapend conflict (wanneer er mogelijk geen watervoorziening of brandweer aanwezig kunnen zijn).
Guidance Note No.2: Putting out small fires and the use of extinguishers in historic buildings, museums, and religious sites during times of Armed Conflict Van: ICON (2022)	Korte handleiding voor het blussen van kleine branden tijdens een gewapend conflict.

2.1.2 Cyberaanvallen en digitale dreigingen

Wat is het?
Hoe bereid ik mij voor?

Titel en link naar het artikel	Annotatie
Informatiebeveiliging Van: RCE	Introductie op het onderwerp informatiebeveiliging met daarin een aantal basismaatregelen die erfgoedinstellingen kunnen treffen.
Webinar: Veilig Erfgoed - Cybercriminaliteit - terugkijken Van: RCE (2021)	Webinar "Is uw collectie beherende instelling doelwit voor cybercriminaliteit?" uit 2021, waarin deskundigen vertellen over mogelijke risico’s van en cases rond cyberaanvallen, met daarbij strategieën om deze tegen te gaan.
Podcast-reeks "Cyber Sessions" Van: CCV	Podcast-reeks over cybercriminaliteit en de bestrijding daarvan, gericht op gemeentes (niet specifiek op cultureel erfgoed).
Vijf basisprincipes van digitale weerbaarheid Van: NCSC	Uitleg over de vijf basisprincipes om digitale weerbaarheid te verbeteren. Het geeft ook informatie over het ontwikkelen van een eigen cyberveiligheidsstrategie. Niet specifiek gericht op erfgoed maar toepasbaar voor beherende instellingen.
Routekaart risicomanagement Van: NCSC	Website met aanvulling op de vijf basisprincipes voor het maken van een verdiepende strategie. Ook beschikbaar als pdf schematische weergave (op de website heeft elke stap een toelichting).
CyberVeilig Check voor cultuur Van: DEN (Kennisinstituut cultuur en digitale transformatie) i.s.m. Digital Trust Center (2024)	Praktische online tool voor instellingen en zzp-ers voor het bepalen van cyberveiligheid van eigen data en systemen.
Stappenplan Cyberveiligheid Van: DEN i.s.m. TwynstraGudde. (2025)	Praktisch stappenplan dat zowel bijdraagt aan het creëren van bewustwording rondom digitale veiligheid als aan het actief werken naar een robuuster beveiligingsniveau.

2.1.3 Diefstal en Vandalisme

Wat is het?
Hoe bereid ik mij voor?

Titel en link naar het artikel	Annotatie
Webinar: Veiligheid - Diefstal uit musea - terugkijken Van: RCE (2020)	Webinar uit 2020, waarin de vraag "is uw museum doelwit van criminelen?" wordt besproken door een aantal deskundigen (RCE, Nationale Politie, Singer Laren e.a.).
Handreiking Diefstal in archieven Van: RCE (2015)	Handreiking voor archiefbeheerders voor het beschermen van collecties en archieven tegen diefstal. Bevat een overzicht van mogelijke risico's en een checklist voor preventie.
Handreiking Diefstal bronzen buitenbeelden Van: RCE (2016)	Handreiking voor beheerders en eigenaren van bronzen buitenbeelden die een stap voor stap methode biedt om diefstal te voorkomen. Achtereenvolgens worden behandeld de onderwerpen culturele waardebepaling van het object, een risicoanalyse en een beveiligingsplan. Bevat tevens een instructie voor wat te doen bij diefstal.
Aangifte doen Van: RCE	Webpagina met tips omtrent het doen van aangifte met verwijzing naar de website van de politie die uitleg geeft over hoe een aangifte ingediend kan worden.
Diefstal van Objecten: een checklist Van: RCE	Gericht op diefstalpreventie voor museale collecties (bijv. bij musea). Geeft tevens aanwijzingen over wat te doen in geval van diefstal. NB: sommige informatie is verouderd (DICE is niet meer actief).
Noodreactie en herstel bij diefstal en vandalisme Van: FARO Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed	Vlaamse handreiking over te nemen stappen bij diefstal en vandalisme.
Budgetvriendelijke tips voor diefstal- en vandalismepreventie Van: Histories.be (2014)	Overzicht van budgetvriendelijke maatregelen voor het verbeteren van museale beveiliging tegen diefstal. Vlaamse publicatie uit 2014.
Heritage Crime Risk Assessment Van: English Heritage (2023)	Engelstalige publicatie over risicoanalyse en schadebeperking. Methode is gebaseerd op de Britse wet -en regelgeving, maar de secties "Key Threats" en "Principle Mitigation Measures" bij de thema's van historische landschappen en gebouwen zijn toepasbaar op de Nederlandse situatie.
Barrièremodel ‘Diefstal uit collectie beherende instellingen’ Van: RCE (2023)	Behandelt het herkennen van mogelijke dreigingen en crimineel gedrag teneinde diefstal te voorkomen. Beschrijft diverse cases en doet aanbevelingen voor vergroten van veiligheidsbewustzijn en het trainen van medewerkers.

2.1.4 Brand

Hoe bereid ik mij voor?

Titel en link naar het artikel	Annotatie
Brandschadewiel Van: RCE, LCM (2011)	Handleiding voor het voorkomen en bestrijden van brand. Bevat tevens aanwijzingen voor het prioriteren van acties nadat de brand geblust is.
Poster Brandveiligheid in kerken - bewust in 5 stappen Van: RCE (2020)	Stappenplan met te nemen acties vóór, tijdens en na een brand in kerken (ook toepasbaar op andere historische gebouwen). Geeft een overzicht van mogelijke oorzaken van brand en waar op te letten wat brandgevaarlijke situaties betreft.
Brandstichting: checklist brand Van: Verbond van Verzekeraars (2012)	Handleiding om brandstichting in gebouwen te voorkomen. Niet specifiek gericht op erfgoed, maar bevat nuttige informatie voor bijvoorbeeld collectiebeherende instellingen.
Brandblusmiddelen voor erfgoed Van: RCE (2022)	Een publicatie (2022) waarin er overzichtelijk de verschillende soorten brandblusmiddelen worden uitgelegd, met tips over oefenen en het kiezen van een blusmiddel.

2.1.5 Overstroming en wateroverlast

Wat is het?
Hoe bereid ik mij voor?

Titel en link naar het artikel	Annotatie
Erfgoed en Overstromingen Van: RCE	Webpagina voor erfgoedbeheerders met informatie die hen in staat stelt om binnen hun veiligheidsregio het risico op overstroming in te schatten. Bevat kaartverwijzingen naar potentiële overstromingsgebieden.
Beschermingsmaatregelen tegen wateroverlast Van: RCE	Webpagina voor collectiebeherende instellingen met beschermingsmaatregelen tegen wateroverlast. Bevat praktische preventieve maatregelen, zoals het uitvoeren van een risicoanalyse, het samenstellen van een calamiteitenkar met noodmaterialen, het gebruik van zandzakken als barrière, evacuatie en behandeling van getroffen objecten.
Poster Waterbewust worden-zijn-doen in 5 stappen Van: RCE (2016)	Maatregelen op organisatie-, gebouw- en collectieniveau tegen wateroverlast. Fasegewijze benadering van te nemen stappen van de koude fase tot en met de nafase.
Infrastructurele beveiliging tegen water Van: FARO Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed	Vlaams overzicht van infrastructurele aanpassingen die bescherming kunnen bieden tegen overstroming. Met Nederlandse casus Van Abbemuseum, Eindhoven.
Kaart: Leven met water Van: RCE	Landsdekkende kaart met waterwegen, bronnen en inundatiegebieden die helpt bij het maken van een inschatting van de kans op wateroverlast op lokaal niveau.
Waterschadewiel Van: RCE (2015)	Het waterschadewiel geeft informatie over hoe te handelen bij waterschade binnen de eerste 48 uur.

2.2 Het maken van een CHV-plan

Hoe maak ik een integraal plan ter voorbereiding op een calamiteit of crisis?

Titel en link naar het artikel	Annotatie
CHV-template Van: RCE (2023)	Collectiehulpverleningstemplate (CHV-template) die naar eigen wens en behoefte ingevuld kan worden. In de template is een lijst met noodmaterialen opgenomen.
Evacuatie van collecties Van: RCE	Praktische informatie over het (gedeeltelijk) ontruimen van collecties zowel binnen als buiten het eigen gebouw. Daarnaast wordt het CHV-plan aangehaald en het hierin opnemen van een evacuatieplan en herstelplan. Verwijzing naar extern overzicht van gespecialiseerde calamiteitendiensten.
Handleiding voor het maken van een calamiteitenplan voor collectie beherende instellingen Van: RCE (2003)	Handleiding (2003) bespreekt wat er komt kijken bij het maken van een calamiteitenplan waarmee (vervolg)schade kan worden voorkomen.
Integrale veiligheid en beveiligingsbeleid Van: RCE	Webpagina die de betekenis van integrale veiligheid toelicht. Ook wordt stilgestaan bij het vastleggen van het veiligheidsbeleid, het beveiligingsbeleid en het organiseren van audits naar de organisatie van de veiligheidszorg.
Endangered Heritage “Emergency Evacuation of heritage collections Van: UNESCO/ICCROM (2016)	Engelstalige publicatie behandelt een werkwijze voor het evacueren van collecties. Geschikt voor kleinere musea met veel vrijwilligers. Incl. instructie voor opstellen noodinventarisatie.
Operational principles and modalities for safeguarding intangible cultural heritage in emergencies Van: UNESCO/ICH	Engelstalige publicatie over het beschermen van immaterieel erfgoed tijdens noodsituaties aan de hand van een drie-fase aanpak: voorbereiding, reactie, herstel.

2.3 Samenwerken en oefeningen

Met wie ga ik samenwerken tijdens een crisis?
Hoe voer ik een oefening uit om mijn voorbereiding te evalueren en verbeteren?

Titel en link naar het artikel	Annotatie
Ontruimingsoefening Haags Preventie Netwerk Van: RCE (2008)	Rapport met samenvatting van de uitkomsten en aanbevelingen naar aanleiding van een brandsimulatieoefening uitgevoerd door Haags Preventie Netwerk in 2008 in het Mauritshuis. De aanbevelingen kunnen richting geven aan het opzetten van eigen oefeningsactiviteiten.
Oefenen en opleiden Van: RCE	Informatiepagina over de noodzaak van het praktijkgericht oefenen en opleiden als voorbereiding op calamiteiten.
Oefening stroomuitval in het Watersnoodmuseum Van: RCE (2010)	Rapport geeft een samenvatting en overzicht van de oefening over de gevolgen van stroomuitval uitgevoerd door het Watersnoodmuseum en Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland in 2010. Vooral de opzet van de oefening en de evaluatie kunnen dienen als voorbeeld om een eigen oefening te ontwikkelen.
Tabletop Exercises: Facilitator's Guide Van: Alberta Museums Association	Engelstalige instructie voor simulatiespelen rond een theoretische calamiteit, bedoeld om crisisplanning en -competenties te toetsen en te trainen. De scenario's zijn aan te passen op de Nederlandse situatie.
Zelfredzaamheid en burgerhulp bij rampen en crises Van: WODC/ Universiteit Twente (2021)	Onderzoeksrapport analyseert de bereidheid en effectiviteit van burger-vrijwilligers bij bescherming van erfgoed tijdens grootschalige crises en bespreekt de voor- en nadelen van burgerhulp, met name ingeval hulpdiensten overbelast zijn.
Handboek Burgerhulp voor hulpdiensten tijdens en crisis Van: TNO/ Veiligheidsregio Groningen (2023)	Publicatie gericht op het inschakelen van burger-vrijwilligers door de hulpdiensten tijdens een noodsituatie. Relevant voor erfgoedbeherende instellingen zijn het formuleren taken die door vrijwilligers (al dan niet onder leiding van deskundigen) kunnen worden uitgevoerd en de veiligheid van betrokken vrijwilligers.
Brandweer en Cultureel Erfgoed Van: NIPV (2015)	Publicatie voor erfgoedbeheerders en veiligheidsfunctionarissen benadrukt een goede relatie met de lokale brandweer en legt bevoegdheden en verantwoordelijkheden uit. Bespreekt tevens een aantal casussen die inzicht geven in hoe de brandweer omgaat met monumentale gebouwen en ander erfgoed.
Handreiking: Samenredzaamheid bij overstromingen en ernstige wateroverlast Van: NIPV, samengesteld door Strategische Agenda Water en Evacuatie (2017)	Deze handreiking benadrukt het belang van een hechte samenwerking op lokaal niveau, om ervoor te zorgen dat de samenleving "samenredzaam" wordt. Hoofstuk 4 (vanaf bladzijde 21) over het belang van verbinding geeft handige tips, zoals het opstellen van een lijst van partners en contacten.

3. Na een crisis

3.1 Eerste hulpverlening en herstel

Als een calamiteit is gebeurd, wat nu?
Wat moet ik als eerste doen?
Hoe ontwikkel ik een plan voor herstel?

Titel en link naar het artikel	Annotatie
Maatregelen na wateroverlast bij cultureel erfgoed Van: RCE	Aandachtspunten bij te treffen maatregelen nadat een erfgoedlocatie te maken heeft gehad met de gevolgen van wateroverlast of overstroming. Bevat de onderwerpen: persoonlijke veiligheid, elektra, drogen, ventileren en schoonmaken; natte interieuronderdelen; documenteren; tegendruk.
Waterschadewiel Van: RCE (2015)	Het waterschadewiel is een praktisch hulpmiddel voor het acute handelen bij waterschade (het liefst binnen de eerste 48 uur).
Damage and Risk Assessment Van: ICCROM	Publicatie gericht op het uitvoeren van risk assessments op gebouwd erfgoed. Biedt een voorbeeld voor het bepalen van risico's die kunnen leiden tot vervolgschade na een crisis (met oorlog in Oekraïne als casus).
First Aid to Cultural Heritage in times of crisis: Toolkit Van: ICCROM (2018)	Praktische Engelstalige Toolkit voor eerste hulpverlening aan cultureel erfgoed na een noodsituatie, met tips op gebied van documenteren, inpakken, uitdrogen, prioriteren en tijdelijke oplossingen.
First Aid to Cultural Heritage in times of crisis: Handbook Van: ICCROM (2018)	Praktisch Engelstalig handboek dat samen met de Toolkit een 2-delige aanpak voor eerste hulpverlening vormt. Bespreekt het maken van een analyse van de situatie, het beveiligen van de site na een noodsituatie en vervolgens de evacuatie van de site.
Noodreactie en Herstel Van: FARO Vlaams Steunpunt voor Cultureel Erfgoed	Handleiding voor het stapsgewijs reageren op een calamiteit en het samenstellen van een herstelplan.
Guidance on post-disaster and post-conflict recovery and reconstruction Van: ICOMOS en ICCROM (2023)	Gedetailleerde Engelstalige handleiding voor documenteren en coördineren van herstel en reconstructie na een calamiteit of crisis, met focus op werelderfgoedsites. Bevat bronverwijzingen.
Guidance Note No.3: Handling soot and smoke affected historic surfaces after fire Van: ICON (2022)	Korte Engelstalige instructies voor acute behandeling van schade aan erfgoed door rook en roet na een brand, mede in situaties waar geen professionele hulp beschikbaar is.

3.2 Evaluatie calamiteit en response

Wat kan ik leren van de gevolgen van en reactie op de calamiteit?

Titel en link naar het artikel	Annotatie
Erfgoed in Zwaar Weer Van: Bart Zwegers, evaluatierapport in opdracht van Huis voor de Kunsten Limburg	Gedetailleerde analyse en evaluatie van de aanpak en samenwerking van de betrokken (semi-)overheidsorganisaties tijdens en na de overstromingen in Limburg in 2021.

4. Professionele hulpverlening

Waar kan ik materialen en expertise vinden bij de voorbereiding op of hulpverlening na een calamiteit?
Wat heb ik nodig aan noodmaterialen om zelfredzaam te kunnen zijn tijdens een crisis?

Titel en link naar het artikel	Annotatie
Ondersteuning en expertise van MCC bij religieus erfgoed Van: Museum Catharijne Convent	Museum Catharijne Convent biedt ondersteuning bij vraagstukken over collecties religieus erfgoed. Niet specifiek gericht op crisis hulpverlening, maar advies kan bijdragen aan het maken van een goed CHV-plan.
Provinciale Erfgoedhuizen - leden van OPEN Van: OPEN (Organisatie Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland)	OPEN is de landelijk organisatie voor erfgoedhuizen - provinciale organisaties die advies geven aan musea, erfgoedvrijwilligers en historische verenigingen o.a. Bevat contactgegevens van alle erfgoedhuizen.
Veilig Erfgoedpagina van Landschap Erfgoed Utrecht Van: Landschap Erfgoed Utrecht	Deze webpagina bevat praktische informatie rondom het onderwerp veilig erfgoed. Op de pagina vindt u onder andere een voorbeeldlijst voor de inhoud van een calamiteitenkit.

5. Achtergrond informatiebronnen – leeslijst

Waarom wordt cultureel erfgoed een doelwit tijdens hybride conflict?

Titel en link naar het artikel	Annotatie
Bescherming van kunstwerken tegen oorlogsgevaren Kalf, Jan (1938)	Fundamentele publicatie uit 1938 door Jan Kalf, toenmalig directeur van het Rijksbureau voor de monumentenzorg. Biedt een handleiding voor het beschermen van cultureel erfgoed, geeft overzicht van ervaringen uit het buitenland en biedt maatregelen aan voor de bescherming van cultureel erfgoed in Nederland. Kijkt ook specifiek naar musea, archieven en bibliotheken en stelt een lijst samen van "speciaal-beschermde" gebouwen (bijlage). Bevat een schematische "werkwijze om geschilderde glazen in veiligheid te brengen bij dreigend oorlogsgevaar".
Cultural Heritage and Mass Atrocities Cuno, James B.; Weiss, Thomas (2022)	Introductie en collectie van 32 essays over de thema’s: het waarde van cultureel erfgoed voor de samenleving, cases vanuit diverse landen, schade aan en bescherming van cultureel erfgoed en mensen tijdens oorlog, internationale wet- en regelgeving en het militaire perspectief op erfgoed in oorlogstijd.
The destruction of memory: architecture at war Bevan, Robert (2006)	Verkenning van de impact van oorlogsschade aan cultuur en de herinnerings-vorming van de maatschappij. Behandelt als thema's: Cultural cleansing, terrorisme en propaganda, revolution, partition, rebuilding & commemoration en protection & prosecution. Bevat veel cases van conflicten waarin vernieling van cultureel erfgoed wordt benoemd als opzettelijke strategie van oorlogsstrijders, ondanks het Haags verdrag van 1954.
Cultural emergency in conflict and disaster Klein Goldewijk, Berma; Georg Frerks and Els van der Plas (2011)	Essays over nood-hulpverlening tijdens gewapend conflict, internationaal beschermingsbeleid, casussen uit verschillende conflicten en het belang van cultureel erfgoed als identiteitsdrager voor gemeenschappen. Besteedt tevens aandacht aan het belang van het immateriële erfgoed, participatie en vragen over eigendom en toegang (Dilemmas of heritage protection - D. Lowenthal) p.30).

Afkortingenlijst

AIV: Adviesraad Internationale Vraagstukken
ANV: Analistennetwerk Nationale Veiligheid
CCV: Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid
CHV: Collectiehulpverlening
CIO: Interkerkelijk Contact in Overheidszaken
ICCROM: International Centre for the Study of the Preservation and Restoration of Cultural Property
ICH: Intangible Cultural Heritage
ICOM: International Council of Museums
ICOMOS: International Council on Monuments and Sites
ICON: Institute for Conservation
IPO: Interprovinciaal Overleg
LCM: Landelijk Contact van Museumconsulenten
NCSC: Nationaal Cyber Security Centrum
NCTV: Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid
NIPV: Nationaal Instituut voor Publieke Veiligheid
RIVM: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
TNO: Nederlandse organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek
WODC: Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum

Zie ook

Hoort bij deze thema's

Begrippen

veiligheid

Specialist(en)

U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.