Loon op Zand - Kasteellaan 17 - Complex Loon op Zand

(515254) monumentenregister Complexnummer: 515254

Introductie

Loon op Zand / 't Witte Kasteel. Omgrachte hoofdburcht van het laatmiddeleeuwse kasteel van Loon op Zand met ten noorden daarvan een omgracht terrein met bijgebouwen aan weerszijden van een voorplein en ten oosten een omgracht terrein waar zich de oorspronkelijke voorburcht bevond.

Afb. 1 De hoofdburcht van het kasteel van Loon op Zand vanuit het noordwesten. Beeldbank RCE, foto door J.P. de Koning, 1996, CC BY-SA 3.0

Kenmerken

Datering: diverse bouwperioden vanaf circa 1383
Bouwstijl: n.v.t.
Architect: n.v.t.
Rijksmonument sinds: 02 september 2002

Geschiedenis

Op 16 april 1383 droeg Pauwels van Haestrecht een huis en erf ‘dat hi timmeren sal tot Lone’ in leen op aan Margaretha, echtgenote van de Hollandse graaf Albrecht, hertog van Beieren. Gelet op de vermelding in 1387 van een ‘borch’ zal het kasteel toen (grotendeels) gereed zijn geweest. Onder Dirck van Grevenbrouck en Filiberta van Immerseel volgt een ingrijpende wijziging. Mogelijk is de bewoning toen van de hoofd- naar de voorburcht verplaatst. In 1776-1777 krijgt het kasteel zijn huidige uiterlijk in opdracht van Ludwig, vorst van Salm-Salm.

Omschrijving

De vroegst bekende fase van de hoofdburcht van het kasteel van Loon op Zand wordt gevormd door een rechthoekige woontoren met ten oosten daarvan de voorburcht. De voorburcht was bereikbaar via twee bruggen. Tussen beide bevond zich nog een vrijstaand poortgebouw, later vergroot tot een tweede voorburcht. De bouw was gereed in 1387.

Kort na 1400 is de woontoren aan de oostzijde is uitgebreid met een aanbouw. Vermoedelijk is rond 1536 tussen de hoofd- en de voorburcht een overdekte gang aangebracht. In 1663 wordt de toren in opdracht van Thomas van Immerseel ingrijpend gerestaureerd en wordt de gang tussen toren en voorburcht verbouwd. De bewoning heeft zich dan al verplaatst naar de voorburcht.

In 1776-1777 is het kasteel ingrijpend gewijzigd en krijgt de hoofdburcht zijn huidige uiterlijk waarbij onder meer de tweede verdieping wordt verwijderd en het dak een andere helling krijgt. Het gebouw wordt ook wit geschilderd om de bouwsporen te maskeren. Bij deze verbouwing wordt de voorburcht gesloopt en verschijnt er aan de noordzijde een nieuw voorplein met aan weerszijden bouwhuizen.

Bronnen en verwijzingen

Aarts, Bas, ‘Loon op Zand, een terugblik’, in: Het brabants kasteel, 7(1984) nr. 3/4 [1985], 17-34.
Aarts, Bas, ‘Loon op Zand: zicht op de ondergrond’, in: Het brabants kasteel, 40(2017) 1-2 [2019], 2-36.
Beeldbank RCE Meer afbeeldingen van dit rijksmonument
Hermans, D.B.M en E.D. Orsel, ‘Het kasteel van Loon op Zand. De verbouwing van een 14e-eeuwse woontoren tot appartementencomplex in 1663’, in: Janssen, H.L. en W. Landewé, Middeleeuwse kastelen in veelvoud. Nieuwe studies over oud erfgoed, Wijk bij Duurstede 2009, 215-251.
Kastelenlexicon
Oirschot, A. van, Middeleeuwse kastelen van Noord-Brabant. Hun bewoners en bewogen geschiedenis, Rijswijk 1981, 52-56.
Soelen-de Kam, Elly van, ‘Het kasteel van Loon op Zand’, in: Het brabants kasteel, 17(1994) nr. 2/3/4 [1995], 31-61.
Toorians, Lauran, ‘Loon op Zand, een kasteel in vermomming’, in: In Brabant, 13(2022) nr. 1, 64-71.

Zie ook

Monumenten

Artikelen

Hoort bij deze thema's

Meer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.

U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.