Cultuurgoederen WOII (1933-1945) - Collecting Points en vindplaatsen

Introductie

De kunst en cultuurobjecten die door het naziregime uit de bezette landen zijn gehaald tijdens de Tweede Wereldoorlog, werden aan het eind van de oorlog aangetroffen door de geallieerde legers. Waar de objecten werden gevonden en waar de geallieerden ze vervolgens naartoe brachten is het onderwerp van dit artikel.

In het Collecting Point te Wiesbaden worden objecten op een vrachtwagen geladen, 1946. Monuments officer Edith Standen staat rechts. Thomas Carr Howe papers, 1932-1984. Smithsonian.jpg

Historici schatten dat onder het naziregime één tot vijf miljoen cultuurgoederen zijn gestolen of gekocht en naar Duitsland zijn verplaatst. Hierbij ging het schilderijen, sculpturen, tekeningen en prenten, maar ook om tapijten, meubels, glaswerk en tegels. Daarnaast namen de Duitsers ook archieven en bibliotheken mee.

Aan het eind van de oorlog troffen de geallieerde troepen een groot aantal van deze objecten aan op diverse plaatsen. Vervolgens stelden de medewerkers van de Monuments, Fine Art & Archives-eenheid (MFAA) van de westelijke geallieerde machten deze objecten veilig en brachten ze naar zogenaamde Collecting Points. Dit waren grote opslagplaatsen of depots, waar de objecten werden geclassificeerd, geïnventariseerd en vervolgens werden teruggestuurd naar de landen van herkomst.

Vindplaatsen van kunst

Om de kunst te beschermen tegen bombardementen en naderend oorlogsgeweld, hebben de Duitsers grote collecties verplaatst naar opslagplaatsen in Zuid-Duitsland en Oostenrijk. Enkele hiervan zijn:

Altaussee: In deze voormalige zoutmijn werd een enorme hoeveelheid kunst opgeslagen, waarvan het merendeel verworven was voor de Sonderauftrag Linz. Dit omvatte het plan van Hitler om in Linz een groot museum op te richten, het zogenaamde Führermuseum, waarvoor duizenden objecten werden verzameld.
Kremsmünster: In dit voormalige klooster lagen meubels en kunstobjecten afkomstig uit particuliere verzamelingen uit Wenen, maar bijvoorbeeld uit het grootste deel van de collectie Lanz uit Amsterdam.
Lauffen: voormalige mijn waar kunst lag opgeslagen.
Siegen: voormalige mijn waar kunst lag opgeslagen.
Grasleben: voormalige mijn waar archieven lagen opgeslagen.

Collecting Points

De westerse geallieerden verzamelden deze objecten en brachten ze naar Collecting Points. Per bezettingszone worden hier enkele genoemd:

Franse zone

Baden-Baden: in Villa Krupp
Saarbrücken

Britse zone

Bad Salzuflen
Celle
Düsseldorf
Hamburg
Schloss Dyck

Amerikaanse zone

Bad Wildungen
Karlsruhe
Marburg
München: dit was het grootste Collecting Point en stond bekend als het München Central Collecting Point (MCCP). Het merendeel van de objecten was afkomstig uit de zoutmijn van Altaussee. Het betrof hier voornamelijk objecten afkomstig uit het buitenland, onder andere uit Nederland.
Neurenberg: een zogenaamd 'sub-Collecting Point', gelegen in de Kunstbunker Obere Schmiedgasse, als dependance van München.
Offenbach: dit Collecting Point beheerde voornamelijk joodse religieuze objecten.
Unterstein
Wiesbaden: dit Collecting Point beheerde voornamelijk objecten afkomstig uit Duitse musea en van Duitse particulieren.

De situatie voor het gedeelte van Duitsland dat door de Sovjet-Unie werd bestuurd, was wezenlijk anders. Als vergoeding voor de grote materiële verliezen die de Sovjet-Unie gedurende oorlog had geleden, namen zogenaamde 'Trofeeënbrigades' grote hoeveelheden erfgoed mee naar de Sovjet-Unie. De Sovjet-Unie restitueerde een deel van deze objecten als teken van vriendschap aan de DDR in de jaren vijftig. Na de val van het communisme kwamen in de jaren negentig nog meer objecten terug, maar een deel van deze objecten ligt nog altijd in Rusland.

Lees verder

Iris Lauterbach, The Central Collecting Point in Munich : a new beginning for the restitution and protection of art (Los Angeles 2018).
Craig Hugh Smyth, Repatriation of Art from the Collecting Point in Munich after World War II. Background and Beginnings, with Reference especially to the Netherlands: The Third Horst Gerson Lecture, held on March 13, 1986 (Groningen 1986).
Deutsches Historisches Museum, Datenbank zum "Central Collecting Point München".

Zie ook

Artikelen

Hoort bij deze thema's

Cultuurgoederen WOII (1933-1945)

Specialist(en)

U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.