Hallehuis - Sallands hallehuis

Introductie

De boerderijen in Salland behoren tot de hallehuisgroep. Kenmerkend zijn de rieten wolfsdaken en middenlangsdeel. In het gebied langs de IJssel komen de T-boerderij en krukhuisboerderij voor.

Typologie en kenmerken

In Salland wordt de hoofdopzet bepaald door de driebeukige indeling. De gebintconstructie bestaat meestal uit eiken ankerbalkgebinten. In de brede middenbeuk bevindt zich de middenlangsdeel, waar bovenin het hooi lag opgeslagen. In de zijbeuken stonden de koeien met de kop naar de deel, vanwaar ze werden gevoerd. Het graan werd ook in de deel gedorst. In de loop van de negentiende eeuw zijn de verdiepte potstallen vervangen door de grupstallen met ondiepe mestgoot. Op een enkele plaats treft men nog een lemen stalvloer aan. De deel is bereikbaar via de deeldeuren in het midden van de achtergevel; in veel gevallen zitten ze verdiept in een onderschoer.

Indeling

In het voorhuis bevond zich in de middenbeuk de middenkamer, terwijl in de zijbeuken zijkamertjes met onder meer bedsteden en een gang voorkwamen. Hier en daar treft men restanten van een inpandige karnmolen aan, te herkennen aan een gebogen of schuin lopende wand. In de Sallandse boerderij is het woongedeelte al vroegtijdig van het bedrijfsgedeelte afgescheiden door de brandmuur, hetgeen in omliggende gebieden vaak later gebeurde.

Wolfsdaken

Een belangrijk kenmerk van de Sallandse boerderijbouw vormen de met riet gedekte wolfsdaken. Het laag aanzettende dak heeft vaak een wolfseind boven het woongedeelte en een schildeind aan het bedrijfsgedeelte. In Salland vormen de rieten daken een belangrijk overblijfsel van deze eeuwenoude bouwwijze. Voornamelijk in het noordelijke deel van Salland komen ook pannen wolfsdaken voor. Voor het overige heeft de Sallandse boerderijbouw gedurende de 18e en 19e eeuw een verstening doorgemaakt; de aangrenzende IJsselstreek alwaar baksteenfabricage plaatsvond maakte deze verstening van de Sallandse boerderij vroegtijdig mogelijk.

Boerderijen in de IJsselstreek

Een belangrijke variant van het Sallandse type vormen de boerderijen in de IJsselstreek, die duidelijk zijn te onderscheiden door middel van het grote voorhuis. Dat heeft een rechthoekige vorm en steekt aan beide zijden van het bedrijfsgedeelte uit, waardoor de boerderij als geheel een T-vorm en in mindere mate een L-vorm heeft. De voorhuizen in de IJsselstreek hebben doorgaans een schilddak, vaak met riet gedekt. De muren van het woonhuis zijn in tegenstelling tot elders in Salland ook vaak aanzienlijk hoger dan de zijmuren van het bedrijfsgedeelte. Vaak treft men aan een kant een al dan niet verdiepte melkkelder aan, waarboven zich een opkamer bevindt.

Het Sallandse erf

Het Sallandse erf kent/kende veel bijgebouwen en andere erfonderdelen. Voorbeelden hiervan zijn losstaande schuren, schaapskooien (herkenbaar aan de afgeschuinde hoeken), bakhuizen, waterputten, moestuinen, beukenhagen, kapbergen, karnhuisjes, etc.

Zie ook

Artikelen

• Boerderijentypologie

Hoort bij deze thema's

• Boerderijen
• Landschap

Begrippen

agrarisch, boerderijen en hallenhuizen

Specialist(en)

• Marinus van Dintel