Herman Hertzberger (1932)
Introductie
Herman Hertzberger (Amsterdam, 1932) heeft wereldwijd grote invloed gehad op de moderne architectuur. Niet alleen door zijn ontwerpen, maar ook door zijn rol als docent aan diverse universiteiten en zijn bijdrage aan het architectonische discours. Net als zijn leermeester Aldo van Eyck, wordt Hertzberger beschouwd als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het structuralisme.
Onderwijs
Na zijn afstuderen in 1958 richtte Hertzberger in Amsterdam zijn eigen architectenbureau HH op. Van 1965 tot 1969 doceerde hij aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam en van 1970 tot 1999 als hoogleraar aan de Technische Hogeschool (vanaf 1986 Technische Universiteit) Delft. In dezelfde periode vervulde hij gastdocentschappen aan verschillende Amerikaanse en Canadese universiteiten. Van 1986 tot 1993 was hij tevens als hoogleraar werkzaam aan de Universiteit van Genève.
FORUM
Op uitnodiging van Aldo Van Eyck, door wie hij sterk was beïnvloed, trad Hertzberger in 1959 toe tot de redactie van het Nederlandse architectuurtijdschrift FORUM. Andere redactieleden waren architecten Jaap Bakema, Dick Apon, Joop Hardy en Gert Boon en grafisch ontwerper Jurriaan Schrofer. De FORUM-groep pleitte voor een nieuwe architectuur met meer aandacht voor humane aspecten. Zij deden dit in reactie op de in hun ogen kille modernistische ontwerpmethoden van de Congrès Internationaux d’Architecture Moderne (CIAM), het internationale architectuurplatform dat in 1928 was opgericht om een nieuwe manier van bouwen en wonen te stimuleren waarbinnen Van Eyck en Bakema in de jaren vijftig actief waren.
Scholen
Als lid van Team 10, een groep gelijkgezinde idealistische architecten die zich binnen de CIAM informeel heeft gevormd, en als redactielid van FORUM onderzocht Hertzberger mogelijkheden om architectuur te verbinden met de samenleving. Zijn ontwerpen staan bekend om hun polyvalentie; ze bieden ruimtes die vrijheid geven voor eigen interpretatie binnen een geborgen sfeer. Uitgangspunt daarbij was het credo van de Italiaanse opvoedkundige Maria Montessori ‘Help mij het zelf te doen’. Hertzberger ontwierp veel schoolgebouwen waarin kinderen worden gestimuleerd om zich bewust te worden van en zich te verhouden tot de sociale ruimte om hen heen.
Flexibel ontwerpen
Hertzbergers anti-hiërarchische houding en het idee dat gebouwen flexibel en veranderbaar moeten zijn en moeten uitnodigen tot contact en communicatie, kwamen tot uitdrukking resulteert in diverse ontwerpen, van woningen en kantoren tot scholen en culturele instellingen. In zijn werk ligt de nadruk sterk op het interieur, met als kenmerkende elementen opvallende tribunetrappen, vides en verbindingen in open ruimtes, beton en opengewerkte stalen platen.
Centraal Beheer
Het meest iconische werk van Hertzberger is het hoofdkantoor van de verzekeringsmaatschappij Centraal Beheer in Apeldoorn (1972), dat met zijn modulaire bouw en flexibele en gemeenschappelijke ruimtes wordt beschouwd als een revolutionair meesterwerk van het structuralisme. Het gebouw staat al jaren leeg en de toekomst ervan is ongewis. Hertzberger blijft actief betrokken bij gesprekken over het behoud en mogelijke transformaties van het gebouw. Op 4 september 2025 maakte de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bekend dat het gebouw is geselecteerd in het kader van de eerste Post 65-rijksmonumenten.
Jaren 90 en AHH
In recentere bouwwerken uit de jaren negentig, zoals het Kunstencentrum en het Chassétheater in Breda, hield Hertzberger niet langer vast aan de structuralistische ontwerpmethodiek en toonde hij zich niet geheel onverschillig tegenover de vormgeving van de deconstructivistische architectuur van de jaren tachtig. In 2007 trok hij zich op 75-jarige leeftijd terug uit het bureau dat onder de naam Architectuurstudio Herman Hertzberger (AHH) werd voortgezet.
Objecten
- Studentenhuis Weesperstraat in Amsterdam (1959-1966).
- Diagoon Woningen in Delft experimentele woningbouw (1967-1970).
- De Drie Hoven in Amsterdam bejaardentehuis (1964-1974) Gesloopt in 2011.
- Centraal Beheer Apeldoorn kantoorcomplex (1968-1972).
- Muziekcentrum Vredenburg in Utrecht (1973-1978). Getransformeerd in 2014.
- Nieuwe Houttuinen, Amsterdam (1978).
- Theater aan het Spui met woningen in Den Haag (1986-1993).
- Apolloscholen in Amsterdam Montessori- en Willemsparkschool (1980-1983).
- De Overloop, Almere (1984).
- Ministerie Sociale Zaken in Den Haag (1979-1990).
- Chassétheater in Breda (1992-1995).
Bronnenlijst
- Brinkgreve, C., De Ruimte van Herman Hertzberger. Een portret (Amsterdam 2021).
- McCarter, R., Herman Hertzberger (Rotterdam 2015).
- Reinink, W., Herman Hertzberger, architect (Rotterdam 1990).
Dit artikel is geschreven door Eva Villanueva.
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema's Begrippenarchitecten, Structuralisme, kantoorgebouwen, scholen en woningen
PersonenSpecialist(en)Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 11 nov 2025 om 03:16.