Isolatie van historische vloeren
Introductie
Het isoleren van historische vloeren vereist zorgvuldige afweging tussen het behoud van cultuurhistorische waarden en het verbeteren van comfort en energie-efficiëntie. Hieronder bespreken we verschillende isolatiemogelijkheden die toegepast kunnen worden, afhankelijk van de situatie en de bouwkundige kenmerken van het historische gebouw. Dit varieert van kierdichting, vloerisolatie aan de onderzijde of bovenzijden tot vloervervanging.
Voorwaarden en aandachtspunten
Deze instructievideo helpt bij het maken van een zorgvuldige afweging voor vloerisolatie:
Monumentale waarde
Vloeren vormen een wezenlijk element van het gebouwde erfgoed en de interieurs daarvan. De draagstructuur en afwerking van historische vloeren kunnen monumentale waarde hebben. Dat kan zijn vanuit de bouwhistorie, de architectuur, het materiaal en/of de afwerking . Kijk ook naar de waarde van aansluitingen zoals historische deuren, trappen en interieurelementen. Behoud van monumentale waarden is altijd het uitgangspunt, maar met de juiste aanpak is isolatie van vloeren in monumenten over het algemeen goed mogelijk.
Isolatiemaatregelen moeten zorgvuldig worden afgewogen tegen monumentale waarden. Uit oogpunt van cultuurhistorie is het bijvoorbeeld van belang dat:
- wanneer een vloer een bijzondere afwerking heeft deze in het zicht blijft;
- bij historische deuren en interieurelementen deze niet ingekort of aangepast worden ten behoeve van een nieuw isolatiepakket op de bestaande vloer.
Gezond bouwsysteem
De ruimte onder de vloer, zoals kruipruimtes en kelders, dient voldoende geventileerd te worden om vochtophoping in de vloerconstructie te voorkomen. Houd daarom ventilatieroosters en open stootvoegen vrij van obstructies.
Zorg ervoor dat de onderhoudsstaat van het gebouw op orde is alvorens te isoleren. Bij bestaande vochtproblemen kan isolatie het vochtgehalte verhogen, wat schade kan veroorzaken. Denk hierbij aan lekkages, optrekkend of doorslaand vocht rond het maaiveld of vanuit de kruipruimte of in de kelder. Eventuele vochtproblemen dienen opgelost te worden bij de bron voordat u met isoleren begint. Stem de isolatiesysteem en het isolatiemateriaal af op het historische bouwsysteem en de bestaande bouwmaterialen. Voorkom dat de vloerisolatie verstoring in het bouwsysteem veroorzaakt, door de isolatiesysteem zo goed mogelijk af te stemmen op uw situatie en een zorgvuldige detaillering te volgen. Een goede detaillering voorkomt langdurige condensatie of het opsluiten van vocht in de constructie. Zo dienen de aansluitingen op balken, muurwerk en vloeren luchtdicht te worden afgewerkt alvorens isolatie aangebracht wordt. Dit voorkomt valse luchtzakken en tochtstromen, welke juist gevoelig zijn voor condensatie. Foutieve detaillering kan op den duur leiden tot het verlies van historisch waardevol materiaal door onder andere houtrot. Houd rekening met de aansluiting op eventuele gevelisolatie en dimensioneer de isolatiesysteem op basis van het gewenste ventilatie- en verwarmingsconcept.
Integraal plan
Breng bij het isoleren van historische vloeren ook alle andere maatregelen in kaart, zoals gevelisolatie, dakisolatie, vensterisolatie, ventilatie en verwarming.
Bij alle ingrepen is het belangrijk dat eerst de monumentale waarden en mogelijke bouwfysische gevolgen in kaart gebracht worden. Daarnaast is de technische staat van de vloer medebepalend om te kunnen vaststellen welke ingreep voor het gebouw het beste is.
Tip Zorg dat de kruipruimte altijd goed toegankelijk blijft.
Detailboek Een Warme Jas
De detaillering van bouwkundige ingrepen is van groot belang bij het verduurzamen van monumenten. Een goede detaillering kan bouwfysische problemen voorkomen en zorgt voor een inpassing die rekening houdt met de monumentale waarden.
Het detailboek Een Warme Jas staat vol met uitgetekende bouwkundige details met uitleg over hoe historische panden kunnen worden verduurzaamd. Het boek is gratis te downloaden op eenwarmejasvooroudehuizen.nl [1].
Het boek is vooral bedoeld als inspiratie om monumenteigenaren, aannemers en restaurateurs op weg te helpen met de mogelijkheden. Het zijn geen voorgeschreven oplossingen.
Het detailboek is een initiatief van de gemeenten Rheden, Arnhem, Ede en de Provincie Gelderland. Dit boek is tot stand gekomen in samenwerking met het Architecten Bureau Prent en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Het boek staat vol met uitgetekende bouwkundige details met uitleg over hoe historische panden kunnen worden verduurzaamd. In de Hoofdstukken B.1 en B.3 is een aantal details te vinden voor isolatiemogelijkheden van historische vloeren.
Kierdichting
Kierdichting is een effectieve maatregel met minimale impact op de monumentale waarde. Het verbeteren van de luchtdichting rondom vloeren vermindert energieverlies en tochtstromen, wat bijdraagt aan een comfortabeler binnenklimaat. In het detailboek Een Warme Jas[1] wordt een aantal uitvergrootte details geboden om de luchtdichting bij historische vloeren te tonen ter plaatsen van de plint (zie de detailbladen in Hoofdstuk B.1).
Vloerisolatie aan de onderzijde
Indien mogelijk is dit de meest duurzame isolatiesysteem, omdat de oorspronkelijke vloer behouden blijft. Isolatie kan tegen de vloer of op de bodem van de kruipruimte worden aangebracht.
Tegen de vloer
Veelal wordt een historische vloer vanuit een goed toegankelijke kruipruimte (hoogte minimaal 40 cm) of kelder geïsoleerd. Voor een houten vloerconstructie kan men het detail uit de verduurzamingsrichtlijn van de ERM volgen. Dit is detail 8 uit de bouwkundige detailreeks voor verduurzaming (Afb. 1.).
Bij vloerisolatie aan de onderzijde kan men kiezen tussen een reflecterende isolatiefolie, zachte vormbare isolatiedekens of harde isolatieplaten. Let op, verspuitbaar isolatieschuim is een onwenselijk isolatiemateriaal voor historisch waardevolle vloeren aangezien dit onvoldoende reversibel is.
Met behulp van isolatiedekens- of platen behalen wordt met name de warmteweerstand (Rc-waarde) in de vloerconstructie verhoogt. Deze weerstand is afhankelijk van de warmtegeleidingscoëfficiënt en de dikte van het isolatiemateriaal. Isolatiefolies werken juist op basis van reflectie. Om deze werking goed te benutten is het cruciaal dat dergelijke folie zo vrij mogelijk onder de vloer bevestigd wordt. Ter vergelijking, om een R-waarde van 2,9 m2K/W na te streven kan gekozen worden voor:
- 8 cm isolatieplaten,
- 12 centimeter isolatiedeken,
- of een meerlaagse reflecterende folie, welke de volle hoogte van de vloerbalken als vrij hangende ruimte benut.
Tip: isoleer verwarmingsbuizen die door kelders en kruipruimtes lopen.
Tijdelijke demontage
Mocht er geen kruipruimte of kelder zijn of is deze ongeschikt, overweeg dan om de vloerdelen tijdelijk te demonteren. De isolatie kan dan onder en tussen houten vloerbalken aangebracht worden. Volg bij dit laatste de restauratieaanpak voor tijdelijk demontage.
Op de bodem
Bodemisolatie is minder effectief dan isolatie direct aan de onderzijde. Het heeft wel het voordeel dat bodemvocht minder verdampt, zodat de kruipruimte droger wordt. Naarmate de kruipruimte droger wordt hoeft er minder geventileerd te worden, wat weer ten goede komt aan de isolatiewaarde. Merk op, bodemisolatie bemoeilijkt de toegang tot de kruipruimte.
Voorbeelden
- Houten vloer onderzijde, isolatiedeken (Afb. 2.)
- Houten vloer onderzijde, isolatiefolie (Afb. 3.)
- Massieve vloer onderzijde, isolatieplaten (Afb. 4.)
- Houten vloer onderzijde, zie detailbladen B1.01 en B1.02 in het detailboek Een Warme Jas[1]
- Massieve vloer onderzijde, zie middelste detail op het detailblad B1.05 in het detailboek Een Warme Jas[1]
- Houten vloer demontage (Afb. 5.)
- Tijdelijke demontage tegels of klinkers, zie detailblad B1.04 in het detailboek Een Warme Jas[1]
- Massieve vloer demontage (Afb. 6.)
- Houten vloer bodemisolatie (Afb. 7.)
Vloerisolatie aan de bovenzijde
Wanneer isolatie aan de onderzijde niet mogelijk is, kan isolatie aan de bovenzijde van de vloer worden overwogen. Deze methode verhoogt het vloerpeil en heeft aanpassingen aan deuren, trappen en andere interieuronderdelen tot gevolg. De maximaal hoogte van de ophoging is sterk afhankelijk van de cultuurhistorische waarde in het interieur. Met name vloeren van kelders en souterrains lenen zich in de meeste gevallen goed voor deze strategie.
Tip: integreer, indien een watergedragen vloerverwarming toegepast gaat worden, deze in de isolatielaag, zie detailblad B1.03 in het detailboek Een Warme Jas[1]
Geringe ophoging
Dunne isolatie op de vloer kan uitgevoerd worden met (gips)vezelversterkte isolatieplaten of een dunne beloopbare isolatieplaat.
Ruime ophoging
Dikkere isolatie op de vloer kan uitgevoerd worden met een zachte isolatiedeken in combinatie met een draagconstructie of een dikkere beloopbare isolatieplaat. Eventuele oneffenheden kunnen uitgevuld worden met een laag egalisatiekorrels.
Vloervervanging
Vloervervanging is een ingrijpende maatregel die alleen geschikt is als de oorspronkelijke vloer geen cultuurhistorische waarde heeft en/of in slechte staat verkeert. Nieuwe materialen kunnen hogere isolatiewaarden bieden, maar dienen wel aan te sluiten bij het oorspronkelijke bouwsysteem. Bij vloervervanging kan men kiezen tussen een vernieuwde geïsoleerde houten vloerconstructie of het inpassen van een massieve vloer zoals een broodjesvloer of (schuim)betonvloer. Houd bij de keuze rekening met veranderde belasting van de fundering. Voor een vloervervanging met een betonvloer kan men detail 9 volgen uit de bouwkundige detailreeks voor verduurzaming (Afb. 8.).
Deze strategie is minder duurzaam naarmate waardevolle grondstoffen afgeschreven worden en milieubelastende alternatieven ingevoegd worden, zoals beton.
Tip: integreer indien een watergedragen vloerverwarming toegepast gaat worden, deze in de nieuwe vloer.
Voorbeelden
- Nieuwe geïsoleerde betonvloer met vloerverwarming (Afb. 9.)
- Broodjesvloer, zie meest rechtse detail op het detailblad B1.05 in het detailboek Een Warme Jas[1]
Materiaalkeuze
Veelal wordt een materiaal gekozen op basis van de R-waarde. De R-waarde geeft aan hoe hoog de warmteweerstand is; hoe hoger de R-waarde, hoe hoger de isolatiewaarde. Er zijn echter meer factoren die van invloed zijn, denk hierbij aan brandveiligheid, akoestische eigenschappen, het effect op oververhitting en milieu-impact. De keuze voor een isolatieoplossing hangt af van de materiële en visuele waarde van de historische vloer, de onderhoudsstaat, de isolatiewaarde en de investeringskosten. Er zijn veel verschillende producten op de markt. Geef de voorkeur aan hernieuwbare en gerecyclede isolatiematerialen om zo duurzaam mogelijk te isoleren. Kijk goed naar de materiaaleigenschappen en bepaal onder andere of er een dampremmende laag nodig is.
Kijk voor meer informatie over isolatiematerialen in monumenten op: Isolatiematerialen ERM Verduurzamingsrichtlijnen monumenten. Het is altijd raadzaam om de materiaaleigenschappen te controleren bij de fabrikant van de isolatiematerialen en een specialist te raadplegen voor de specifieke toepassing in het historische gebouw.
Meer informatie:
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema's Begrippenisolatie, vloerisolatie, isolatiematerialen, balkkoppen en demonteren
Specialist(en)Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 22 aug 2024 om 11:09.