De Rijp - Kleine Dam 1 - Raadhuis De Rijp

(17090) monumentenregister Monumentnummer: 17090

Introductie

Het Raadhuis van De Rijp is door de aanwezigheid van een historische weegschaal en oude brandspuit een van de weinige stadhuizen waar de oorspronkelijk zeer diverse functies van dit gebouwtype nog goed zijn te herkennen.

Raadhuis De Rijp. Foto door C. Hoogendijk, voor 1946. Beeldbank RCE, CC BY-SA 3.0

Raadzaal van het Raadhuis. Foto door Wouter van der Sar, 2018. Beeldbank RCE, CC BY-SA 3.0

Kenmerken

Datering: 1630
Rijksmonument sinds: 18 mei 1967

Auteur: Karel Loeff

Deze tekst is afkomstig van de niet meer bestaande website Monumentale Interieurs (monumentaleinterieurs.nl) en dateert uit circa 2019. Het platform Monumentale Interieurs was onderdeel van het Programma Interieurs (2015-2019) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Leeghwater

Op de gevel van dit Noord-Hollandse raadhuis prijkt prominent 1630 als bouwjaar. Het ontwerp is van waterbouwkundige Jan Adriaanszoon Leeghwater. Het ligt tegenover de kerk, gescheiden door een sluis met ophaalbrug. Drie met natuurstenen voluten versierde topgevels bekronen de voor- en zijgevels. Het raadhuis is bereikbaar via een dubbele stenen trap. In het midden daaronder bevindt zich de hoofdingang van de waag, een combinatie van functies die in de zeventiende eeuw vaker voorkwam, maar tegenwoordig vrijwel nergens meer beleefbaar is.

Balans

De rijksmonumentenomschrijving van het pand rept wat betreft het interieur alleen over ‘een balans uit 1632’. De weegschaal werd niet alleen gebruikt voor goederen, maar ook voor het wegen van koeien. Hiervan getuigt een schildering op een van de balken, waar melding wordt gemaakt van een os van 2000 en 5 pond, die in 1633 werd gewogen. Het dorpsbestuur had in die tijd een taak bij de hantering van uniforme gewichten. Beneden staat ook een oude brandspuit van het type Jan van der Heijden, samen met attributen die de brandwachten gebruikten. Een enorm antiek walvisbot, afkomstig van het Rijper Museum, siert het plafond.

Neorenaissancestijl

Het gehele interieur van het Raadhuis van De Rijp werd bij de restauratie in 1917 aangebracht in neorenaissancestijl conform de toenmalige ideeën over de 17de-eeuwse bouwstijl. De Haagse bouwmeester Johannes Fredericus Lodewijk Frowein, verantwoordelijk voor de restauratie van het raadhuis, leverde het ontwerp. De keuze voor Frowein had te maken met subsidie afkomstig van de rijksoverheid. Toen Frowein overleed, nam zijn zoon Henri de werkzaamheden over bijgestaan door Adolph Mulder.

Met 13.800 gulden bleek timmerman/aannemer Klaas Humer de laagste inschrijver en hem werd de opdracht gegund. Naast grote bouwkundige werkzaamheden, waaronder het slopen en herbouwen van de topgevels, werden ook de later aangebrachte schuiframen teruggebracht tot eikenhouten kruiskozijnen. Rijksarchitect Adolph Mulder leverde de ontwerpen voor de tafels en de stoelen voor de raadzaal, conform een door raadslid Van Vloodrop gevraagde stijl.

Meesterstuk

Opvallend zijn de wegkijkende leeuwtjes op de armstoelen, die het wapen van De Rijp dragen. Het interieurensemble bevat voorts in de burgemeesterskamer een bijbehorend bureau, en in het secretarie een los staande kapstok in dezelfde stijl. Bijzonder zijn ook enkele andere, oudere voorwerpen in de raadzaal. Volgens overlevering zou de 17de-eeuwse kast door Leeghwater zijn gemaakt als meesterstuk, waarna hij de opdracht kreeg voor de bouw van het raadhuis. Een 18de-eeuws staand horloge is van de hand van de Rijper uurwerkmaker Marten Bruijn.

Beheer

Vóór de samenvoeging van de gemeente Graft-De Rijp met Alkmaar waren er plannen om het raadhuis van De Rijp te verkopen. Dankzij plaatselijk verzet, gesteund door onder meer erfgoedvereniging Heemschut, ging deze bezuiniging niet door. Nu behoort het raadhuis bij de gemeente Alkmaar en zijn de voorwerpen geïnventariseerd en in beheer bij het Rijper Museum. Dankzij openstelling voor bezoek en trouwerijen is het ensemble met zijn historische verhalen een levend stuk erfgoed in de plaatselijke gemeenschap van De Rijp.

Bronnen en verwijzingen

Bibliotheek RCE Hoek, F. & H. Meddens (2013). Helderrode stenen. Vier eeuwen Raethuys van Graft. Graft: Oudheidkundige Vereniging Het Schermereiland
Bibliotheek RCE Hoek, F. (1988). Frowein en de raadhuizen van Graft en de Rijp. De Rijp: Oudheidkundige Vereniging Graft-De Rijp

Zie ook

Artikelen

Hoort bij deze thema's

Meer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.

U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.