Amsterdam - Herengracht 284 - Huis Van Brienen

< Rijksmonumenten


(1795) monumentenregister Monumentnummer: 1795

Introductie

Het Huis Van Brienen is een rijk grachtenhuis waarin behalve de schitterende wandafwerkingen en plafonds ook diverse persoonlijke bezittingen van de familie Van Brienen bewaard worden.

Foto van de voorgevel van het gebouw met gracht in de voorgrond.
Huis Van Brienen. Foto door K. Roderburg, 2009. Beeldbank RCE, CC BY-SA 3.0
Foto van het interieur met wand- en plafondschilderingen en donkerbruine detaillering. Rechts staat een haard, links zitten hoge ramen. Op de vloer ligt tapijt.
Interieur van Huis Van Brienen. Foto door Sergé Technau, 2017. Beeldbank RCE, CC BY-SA 3.0


Kenmerken

  • Rijksmonument sinds: 21 mei 1970

Auteur: Niek Smit

Deze tekst is afkomstig van de niet meer bestaande website Monumentale Interieurs (monumentaleinterieurs.nl) en dateert uit circa 2019. Het platform Monumentale Interieurs was onderdeel van het Programma Interieurs (2015-2019) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Kostbaar geschenk

In 1933 schenkt Thierry d’Alsace, prins d’Hénin een kapitaal koopmanshuis met een deel van de inboedel aan Vereniging Hendrick de Keyser. Het Amsterdamse huis, sinds 1884 de pied-à-terre van zijn in Parijs wonende moeder Angélique barones Van Brienen, is anderhalve eeuw eerder in bezit van de Van Brienens gekomen. Arnold Johan van Brienen koopt het in 1781 en geeft het als huwelijksgeschenk aan zijn 21-jarige zoon Willem Joseph, die er gaat wonen met zijn echtgenote Margaretha Ram van Schalkwijk. Deze Van Brienen is bekend geworden als burgemeester van Amsterdam onder Lodewijk Napoleon.

Lodewijk XIV-stijl

Uit een veilingbiljet blijkt dat het huis zich bij de koop door de Van Brienens nog vrijwel geheel in de staat bevindt van 1728-1733. In die periode is het ingrijpend verbouwd, uitgebreid en verfraaid in opdracht van de doopsgezinde familie Rutgers. Het huis krijgt dan een interieur in Lodewijk XIV-stijl, dat tot op de dag van vandaag grotendeels bewaard is gebleven.

De Van Brienens laten het interieur schilderen en meubileren, maar wonen er vrij kort. Ze beschikken over een groter grachtenpand in Amsterdam, en de buitenplaatsen Clingendael en Eindenhout en verhuren het huis. Vanaf 1884 verblijft Angélique van Brienen er enkele weken per jaar. In het souterrain woont een conciërge. Het huis wordt zorgvuldig onderhouden, maar er verandert weinig.

Typisch grachtenhuis

Huis Van Brienen is een goed voorbeeld van een Amsterdams grachtenhuis zoals er veel van dit type, van eenvoudig tot voornaam, gebouwd zijn in de 18de eeuw. De indeling uit 1728-1733, met doorlopende gang, trappenhuis, voor- en achterhuis en tuinhuis is bewaard. Dat geldt ook voor grote delen van de interieurafwerking, van de zaal met behangselschilderingen door Dirk Dalens tot de knechtenkamer met bedstede en secreet. Stucwerk, houtsnijwerk, spiegels met bijbehorende penanttafels (consoletafels) tussen de vensters, schouwen en schilderingen dateren grotendeels uit deze periode en zijn van hoge kwaliteit. Voor de ramen staan nog steeds de originele zonwerende sassinetten of voorzetramen.

Modernisering

De Van Brienens moderniseren in 1782 de eetkamer in Lodewijk XVI-stijl en in 1833 de voorkamer in late empirestijl. De eetkamer krijgt een bespanning van blauwgroen damast, die onder papierbehang is teruggevonden – een uitzonderlijke vondst. Het Lodewijk XVI-ameublement dat voor eetkamer en zaal wordt aangeschaft, is ook nog aanwezig. In de vertrekken hangen pastelportretjes en portretgravures en staan meubelen van de Van Brienens, waaronder gesneden gangbanken, een Napoleon III neo-Boulle kabinet en een Japans lakkabinet met geschilderde familiewapens. Op de vloeren liggen Deventer tapijten en in de schouwen staan de kachels die in 1886 voor het huis zijn besteld. Bijzonder is dat ook meer alledaagse meubelen bewaard bleven, waaronder een beschilderd 18de-eeuws kabinet. In de keuken staan nog de pomp en de waterspuit om de ramen te wassen.

Gekoesterd

De prins d’Hénin bepaalde in zijn testament dat het huis zo goed mogelijk in stand moest worden gehouden. Het kostbare geschenk wordt sindsdien door Vereniging Hendrick de Keyser gekoesterd en is op gezette tijden opengesteld. Bezoekers ervaren er de woongeschiedenis, upstairs én downstairs, van een grachtenhuis. De architectuur, afwerking, inrichting en de bijbehorende familiestukken geven samen een beeld van het leven aan de gracht in de 18de en 19de eeuw.



Bronnen en verwijzingen

  • Bibliotheek RCE Koldeweij, E.F. (1995). De Van Brienens en hun huis Herengracht 284. In Jaarverslag Vereniging Hendrick de Keyser 77 (pp. 27-51).
  • Bibliotheek RCE Meischke, R. e.a. (1995). Huizen in Nederland. Architectuurhistorische verkenningen aan de hand van het bezit van de Vereniging Hendrick de Keyser. Deel II, Amsterdam (pp. 261-269). Amsterdam-Zwolle: Waanders.

Zie ook

ArtikelenHoort bij deze thema's Begrippen

grachtenhuizen, Vroege Barok en Laatbarok

Meer informatie

Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.
U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.


Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 5 sep 2024 om 02:04.