Lemmer - Bij Plattedijk 32 - Joodse begraafplaats Tacozijl

⇐ (25773) monumentenregisterMonumentnummer: 25773

Introductie

De Joodse begraafplaats bij het gehucht Tacozijl is aangelegd in 1802. Het ligt langs de zeedijk.

Ingang Joodse begraafplaats. Bron: Beeldbank RCE

De begraafplaats gezien van de zijde van de sluis.

De uitbreiding van de begraafplaats is goed herkenbaar door de ophoging.

Kenmerken

• Datering: 1802
• Architect: Onbekend
• Rijksmonument sinds: 17 februari 1970

Historie

Lemmer is lang een belangrijke doorvoerhaven geweest voor handel vanuit Groningen en Friesland naar het westen van Nederland en andersom. Vooral met Amsterdam was er een drukke en belangrijke verbindingslijn. Joodse kooplieden uit Leeuwarden en Groningen zullen Lemmer dan ook veelvuldig hebben aangedaan. En mogelijk bevonden zich onder hen de eerste Joden die zich in Lemmer vestigden. Dit zullen vooral Asjkenazische Joden zijn geweest die oorspronkelijk afkomstig waren uit Oost-Friesland en met name Emden.

Wanneer de Joodse gemeente van Lemmer precies is ontstaan is niet bekend, maar in 1802 werd bij Tacozijl een stuk grond aangekocht om als begraafplaats te gebruiken, binnendijks van de oude Zeedijk. Destijds lag dit perceel aan de doorgaande weg van Lemmer richting Gaasterland en dorpen en stadjes als Balk en Sloten. Het perceel was echter laaggelegen en kampte regelmatig met wateroverlast, vooral in de winter. Het zou tot 1876 duren voordat daar verbetering in kwam met een extra stuk grond. Dit stuk werd geschonken aan de Joodse gemeente door de burgemeester van Gaasterland en diende voor de uitbreiding van de begraafplaats en werd direct opgehoogd.

Door de oorlog werd de Joodse gemeenschap van Lemmer uitgeroeid en raakte de begraafplaats verwaarloosd. In 1986 trok een groep inwoners van Lemmer zich het lot van de begraafplaats aan en richtte een stichting op met als doel deze te restaureren. Dit werd in 1990 voltooid, waarbij ter afsluiting van de werkzaamheden achter de ingang een monument werd onthuld ter herinnering aan de drie Joodse oorlogsslachtoffers uit Lemmer.

Rijksmonument

De uitbreiding van 1876 is goed herkenbaar. Op het oudste, lagergelegen deel van de begraafplaats staan 21 stèles, waarvan de meeste zijn voorzien van Hebreeuwse teksten met soms een Nederlandse toevoeging. De oudste bestaande grafsteen stamt uit 1817. Op het hoger gelegen deel staan 8 stèles met voornamelijk Nederlandse teksten en nauwelijks Hebreeuwse teksten. In 1938 werd Simon Jacobs als laatste begraven op de begraafplaats.

In 1988 werd door de toenmalige Rijksdienst voor de Monumentenzorg zo’n 60% subsidie toegekend op de berekende kosten van 40.000 gulden voor het opknappen van de begraafplaats.

Huidige situatie

De begraafplaats was oorspronkelijk omgeven door iepen, maar tegenwoordig bestaat de bomenrand vooral uit balsempopulieren met struiken als meidoorn en Gelderse roos in de ondergroei. Vanaf de Plattedijk leidt een steile trap naar de ingang van de begraafplaats, die bestaat uit een eenvoudig modern hekwerk.

Tegenwoordig wordt het beheer van de begraafplaats uitgevoerd door de provinciale vereniging voor natuurbescherming It Fryske Gea. Het reguliere onderhoud gebeurt door de Stichting Joodse begraafplaats Tacozijl.

---

Deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met stichting Dodenakkers.

Bronnen en verwijzingen

• Dodenakkers: Tacozijl – De Joodse begraafplaats
• Haan, W. de en J. Postma; Het spoor terug - Korte beschrijving van de Joodse geschiedenis in de gemeente Lemsterland, 1996.

Zie ook

Artikelen

• Joodse begraafplaatsen in Nederland

Hoort bij deze thema's

• Begraafplaatsen en grafmonumenten

Specialist(en)

• Leon Bok

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

---