Maastricht - Rechtstraat 2 - Sint Martinuskerk
< Rijksmonumenten
Monumentnummer: 27823
Introductie
Deze basilicale kruiskerk is opgetrokken in baksteen. Met drie beuken en een driezijdig gesloten koor is zij in de jaren 1857 - '58 gerealiseerd naar ontwerp van Pierre Cuypers (P.J.H. Cuypers 1827 - 1921).
Kenmerken
Kerk
- Datering: 1857 - 1858
- Bouwstijl: neogotiek
- Architect: P.J.H. Cuypers
- Rijksmonument sinds: 26 juli 1976
Orgel
- Datering: 1878
- Stijl: neogotisch
- Orgelbouwer: Pereboom & Leyser (1878), M. Pereboom (1920) ; Gebr. Vermeulen (1989)
Kerk
Het betreft een vroeg werk van deze befaamde Roermondse architect in stijl refererend aan de Franse dertiende-eeuwse gotiek en gebouwd als vervanging voor zijn middeleeuwse voorganger. De oude Martinuskerk dateerde van ca 1475. In 1855 besloot men tot sloop van het kerkgebouw en werd een prijsvraag voor de nieuwbouw uitgeschreven. De kerk ligt in Wijck ligt vlakbij de Maas, omgeven door woonhuizen. Van de begraafplaats om de kerk resteren nog een hekwerk, wat groen en een aantal graven.
Interieur en inventaris
De wandopbouw van de kerk is tweeledig. Slanke pijlers en kolonetten dragen een kruisribgewelf. De inventaris behelst onder meer een doopvont (1482), een corpus (ca. 1300) en kaarsenkroon uit de achttiende-eeuw. Van de inventaris van de hand van het atelier Cuypers-Stoltzenberg resteren hoofdaltaar (1866), biechtstoelen en kerk- c.q. communiebanken. In 1878 vervaardigden orgelbouwers Pereboom & Leyser uit Maastricht het driemanuaals mechanisch orgel.
Orgel
Al uit 1711 is in de annalen sprake van een orgel in de Martinuskerk. In 1784 kocht men het orgel van het opgeheven Antonietenklooster dat functioneerde tot in 1878 Pereboom & Leyser het huidige driemanuaals mechanische orgel plaatsten. Het is deel van een reeks neogotische werken van de hand van deze orgelbouwers waarvan het eerste in de Ste-Foy te Luik staat. Blijkens Kerkgebouwen in Limburg: “een rijp werk in romantische stijl”, als enige in de stad voorzien van een zgn. “Combinaison Grand’orgue” (*). Van het vijfdelige spiegelsymmetrische, neogotische orgelfront zijn drie velden onder één lijst geplaatst. De buitenvelden aan weerszijden torenen boven de middelste uit. Versieringen van traceerwerk, vegetatief snijwerk, pinakels, wimbergen, rozetten en vierlobben completeren het geheel. De vlakke torens met wimbergen vormen het kader voor het binnenwerk. Ontleend aan de traditionele neogotiek lijken deze vormen vooral gekozen om hun decoratieve effect, niet ten behoeve van een functionele samenhang.
In 1920 tekent M. Pereboom voor schoonmaak en herstel van het orgel. Orgelmakers Gebr. Vermeulen zijn vervolgens in 1989 aangetrokken voor een restauratie van het instrument. Zij voltooien tevens de door Pereboom & Leyser voorbereide combinaison Grand Orgue.
Hoe om te gaan met historisch waardevolle orgels?
Een historisch orgel is een waardevol en kwetsbaar instrument. Ook relatief eenvoudige of gangbare onderhoudswerkzaamheden aan een (kerk)gebouw kunnen het orgel ernstige schade toebrengen.
Gaat u binnenkort verbouwen of wordt de kerk, kapel of andere locatie waar het orgel staat geschilderd of gerenoveerd, schakel dan zo spoedig mogelijk een orgeladviseur in of vraag advies bij de orgelspecialist van de RCE. U kunt contact opnemen via info@cultureelerfgoed.nl.
Zie ook: Orgels in Nederland
Bronnen en verwijzingen
- De Orgelsite Kerk van de Heilige Martinus
- Het Historische Orgel, in Nederland, Supplement, Utrecht/Antwerpen, NIVO 2010. p. 30 - 32
- Kerkgebouwen in Limburg Martinus
- Monumenten in Nederland, Limburg, R, Stenvert et all, Rijksdienst voor de Monumentenzorg/Waanders, Zeist/Zwolle 2003, p. 209
- Reliwiki Sint Martinuskerk
- Wikipedia Sint Martinuskerk
- Wikipedia Pierre Cuypers
- Wikipedia Pereboom & Leijser
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema'sBeschermd stads- en dorpsgezicht Begrippenkruiskerken, orgels en neogotiek
Meer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.
Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 8 apr 2025 om 03:02.