Kinderdijk - Poldermolen Nederwaard 5
< Rijksmonumenten
Monumentnummer: 30547
Introductie
De molens van Kinderdijk zijn wereldwijd bekend en hebben sinds 1997 de status van Unesco-werelderfgoed. Ze werden in de 18de eeuw gebouwd om het inklinkende achterland te ontdoen van water. Polder- of boezemmolen Nederwaard 5 is al 230 jaar in gebruik bij één familie en herbergt gebruiksvoorwerpen en stukken uit het familiearchief die je in andere molens niet meer tegen komt.
Kenmerken
- Datering: 1738
- Rijksmonument sinds: 7 mei 1968
Auteur: Gerard Troost
Deze tekst is afkomstig van de niet meer bestaande website Monumentale Interieurs (monumentaleinterieurs.nl) en dateert uit circa 2019. Het platform Monumentale Interieurs was onderdeel van het Programma Interieurs (2015-2019) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.
Watermachine
In 1738 laat waterschap De Nederwaard 8 stenen molens bouwen, een jaar later volgt het naastgelegen waterschap De Overwaard met acht houten, rietgedekte molens. Aan de ‘watermachine’, die bestaat uit dijken, sluizen, molens en gemalen, is de inbreng van de mensen van de lage landen goed af te lezen. De combinatie van een cultuurlandschap met een architectonisch ensemble illustreert de strijd tegen water door menselijk vernuft en standvastigheid.
Molenaarsgeslacht
Tussen de stenen grondzeilers staat ‘de vijfde molen van de Nederwaard’. Deze poldermolen onderscheidt zich van de andere, omdat er vanaf de bouw bijna onafgebroken wordt gemalen en gewoond door het molenaarsgeslacht Hoek. Daar komt bij dat er relatief veel voorwerpen van de molen bewaard zijn gebleven. Arie Hoek is de 7de generatie van de familie die de molen sinds 1820 onafgebroken heeft gebruikt.
De familie Hoek beschikt over onder meer een bescheiden woonkamer met ouderlijke bedstede, een onderzolder waar vroeger de meisjes sliepen, en een eerste verdieping voor de jongens. De tweede verdieping doet dienst als opslag.
Scheprad
In een afgesloten ruimte van de molen draait een groot ijzeren scheprad. Op de kapzolder staat een van de weinige overgebleven bluskisten in Nederland. Deze is bedoeld om de vang, de houten rem, te koelen, en beginnende brandjes te blussen. In de kap staan potten met reuzel en andere smeermiddelen om de ‘gaande werken’ te smeren.
Vele gebruiksvoorwerpen
De achtereenvolgende generaties Hoek hebben door de tijd heen vele gebruiksvoorwerpen binnengebracht, zoals koperen ketels, een olielamp, een verzameling aardewerk, kant- en borduurwerk en tabaksdozen. In andere bewoonde molens kom je zulke zaken niet meer tegen.
Familiearchief
Een 19de-eeuwse secretaire bevat een bijzonder familiearchief met oude familiefoto’s, huwelijksboekjes, trouwkaarten en notariële akten van landaankopen. Uniek zijn de uitgebreide boedelbeschrijvingen die een beeld geven van de inventarissen en het dagelijks leven van een molenaar. De oudste dateert uit 1759.
Boerenbedrijf
Uit de boedelbeschrijving van 1895 is op te maken dat de familie koeien, varkens, geiten en kippen bezat. Naast het werken met de molen vormde het boerenbedrijf een belangrijke inkomstenbron. Dat dit een veelzijdig bedrijf was, blijkt ook uit de gereedschappen om riet te snijden, de ijszaag en de peilschaal.
Snoekmolen
Op veel poldermolens was vissen een belangrijke bijverdienste. Zo ook in de Nederwaard 5. De molen met de bijnaam ‘snoekmolen’ had een ‘half raam’, waarmee de snoek onder de malende molen werd gevangen. Het originele houten visraam met toebehoren is bewaard gebleven.
Veelzijdig bestaan
De Nederwaard 5 illustreert goed hoe veelzijdig het bestaan op een watermolen was. De combinatie van authentieke onderdelen in het interieur, de inventaris en gereedschappen en het gegeven dat de familie Hoek de molen al eeuwen bewoont en maalt, maakt dit tot een uniek moleninterieur voor Nederland en de wereld.
Bronnen en verwijzingen
- Bibliotheek RCE Bakker, J.S. (1998). Kinderdijk van werktuig naar werelderfgoed Molenwereld, 2, 32-40 Groningen, C.L. van (1992). De Alblasserwaard. Zwolle: Waanders
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema'sMeer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.
Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 4 jul 2024 om 03:02.