Utrecht - Oudegracht 245 - N.V.- Huis, Tivoli
< RijksmonumentenMonumentnummer: 36543
Introductie
Een samenstel van gebouwenonderdelen die de lange gebruiksgeschiedenis weerspiegelen. Dit waren maar liefst twee middeleeuwse kloosters, een weeshuis, een verenigingsgebouw en een poptempel met nog enkele culturele organisaties en een kinderdagverblijf. Uit al deze perioden zijn onderdelen bewaard, maar ook even zoveel onderdelen gesloopt. Hierdoor is een karakteristiek, fijnmazig binnenstedelijk complex ontstaan, waaraan die geschiedenis nog goed is af te lezen. Dit monument is tevens een 'canonmonument' voor De Canon van Nederland - Canonvenster 36 - Anton de Kom.
Kenmerken
- Datering: zie hieronder
- Architect: F.C.E. van Embden (o.a. voorgevel 1839), G.C.B. van Dijk en Anton Hamaker (1926), H. Klomp (1936)
- Bouwstijl: middeleeuwse bouwwijze (restanten kloosterperiode), Lodewijk XIV-stijl (1743, regentenkamer), Neoclassicisme (1839, voorgevel), Art-deco (1926),
- Rijksmonument sinds: 20 juni 1967
Kennis
Het gebouwencomplex is in 2010 uitvoerig onderzocht toen de gemeente Utrecht de verkoop ervan voorbereidde. Het onderzoek is gedaan door Bureau voor Bouwhistorie en Architectuurgeschiedenis (BBA). Voor dit moment (2024) is dit het meest uitvoerige en complete document over het monument. Wij verwijzen hier dan ook naar dit onderzoek, dat via de bibliotheek van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kan worden ingezien. Uit het onderzoek geven wij hier met toestemming van de auteur bijlage 2, 'Chronologie van de gebouwen' weer. Daardoor wordt de lange gebruiksgeschiedenis met zijn talloze (ver)bouwingen, aanpassingen en sloop zichtbaar.
Het complex besloeg een perceel vanaf de Oudegracht tot aan de Springweg. Langs de Springweg staan rijksmonumenten die een historische relatie hebben met het gebouwencomplex: Springweg 102/102A , Poortgebouw met grote gevelsteen, rijksmonument 18345 en Springweg 10-130, Myropscameren, rijksmonument 18349.
Canon van Nederland, venster 36 - Anton de Kom
Het weekend van 24 en 25 juni 1933 was een weekend van protest tegen het zich steeds meer manifesterende nationaalsocialisme. Vele mannen en vrouwen kwamen bijeen voor het Anti-Fascisme congres. Plaats van samenkomst was wat toen het N.V.-Huis aan de Oudegracht heette. Eén van de sprekers was Anton de Kom (1898-1945). Een andere spreker was Roestam Effendi (1903-1979), afkomstig uit het toen nog koloniale Indië (nu Indonesië). Beide sprekers legden verbanden tussen kolonialisme, fascisme en klassenstrijd. De Kom verwees naar zijn boek dat het jaar erop zou uitkomen: Wij Slaven van Suriname.
Er bestaat een verslag van het congres, opgesteld door de Centrale Inlichtingendienst.
Chronologie
- Kort vóór 1267 Stichting Klooster Zakbroeders
- 1292 Stichting Regulierenklooster Maria en de Twaalf Apostelen
- 1334 of 1335 Wijding verbouwd koor
- 1336 Schade door brand
- 1361 Vergroting kerk, bouw refter en dormitorium onder prior Jacobus Gabriel
- 1398 Grafkapel voor Gijsbert van Raephorst
- 1403 Scheiding met moederhuis Bethlehem in Doetinchem
- 1437 Roghmuscaethuis (gebouwd 1413-1415) aan klooster toegevoegd.
- 1453 Bouw kapittelhuis, priorwoning, oxaal en kruisgang onder Boudewijn Gardijn
- 1467 Bouw gastenkamer onder Peter Valckendael
- 1510-1518 Nieuw dak westelijke kruisgang
- 1523 Nieuwe sacristie en ombouw van de oude tot familiekapel De Coninck
- Rond 1526 Bouw washuis
- Rond 1535 Bouw zuidelijke kruisgang, ziekenzaal en bakkerij onder Cornelis Block
- 1540 Ziekenhuis voor besmettelijke ziekten aan de Springweg
- 1546 Verbouwing brouwkelder
- 1582 Overdracht na de Reformatie aan het Weeshuis
- 1591 Afsplitsing voormalig kapittelhuis aan de Oudegracht
- 1617 Bouw keukenvleugel en verhoging kloostervleugel
- 1617 Inrichting priorswoning tot comptoir
- 1655 Bouw turfschuur
- 1743 Bouw nieuwe regentenkamer
- 1745 Nieuwe keuken met washuis in de keukenvleugel
- 1758 Vervanging gewelf kerk door zoldering
- 1839 Sloop bovenste deel romaanse toren
- 1839 Bouw nieuwe Weeshuisdeel aan de Oudegracht
- 1842 Oude regentenkamer naaikamer voor meisjes
- 1848 Turfschuur verbouwd tot ziekenzaal voor meisjes
- 1848 Werkplaats in de zuidoosthoek van de binnenplaats
- 1855 Verbouwing zomerkeuken in keukenvleugel
- 1855 Verbouwing oude keuken tot verblijf binnenvader
- 1864 Sloop groot deel van de kerk naar plannen S.A. van Lunteren
- 1868 Instorting deel plafond regentenkamer
- 1869 Vernieuwing zuidelijke kloostergang
- 1873 Ziekenkamers jongens vernieuwd en bijtrekken comptoir
- 1873 Inrichting voorm. bakkerij tot ruimte voor kleinere kinderen
- 1901 Vernieuwing jongenswaslokaal aan de binnenplaats
- 1926 Gekocht door de Nederlandsche Vereeniging voor Spoor en Tramwegpersoneel
- 1926 Ingrijpende verbouwing Weeshuisdeel met ombouw keuken vleugel tot keuken en café-eetzaal
- 1926 Besluit tot sloop resten romaanse toren
- 1927 Definitieve verhuizing Weeshuis
- 1936 Bouw grote eetzaal met dansvloer aan tuinzijde
- 1939 Verbouwing van het Weeshuisdeel aan de Oudegracht
- 1951 Verbouwing en ophoging jongenswerkplaats op binnenplaats
- 1968 Aangekocht door de Gemeente Utrecht
- 1975 Verbouwing Roghmuscaethuis tot kinderdagverblijf
- 1979-1980 Bouwhistorisch onderzoek
- 1981 Poptempel Tivoli na kraak bestaande gebouw
- 1981 Regentenzaal in gebruik bij de gemeente
- 1982 Eerste fase verbouwing tot poptempel
- 1983 Sloop eetzaal aan de tuinzijde
- 1983 Verdieping kloostervleugel in gebruik bij een Antilliaanse en deel begane grond bij een Surinaamse welzijnsstichting
- 1985 Tweede fase verbouwing met overkapping binnenplaats
- 1988 Sloop café-eetzaal en verbouwing Surinaamse deel tot peuterspeelzaal
- 1999 Nieuwe sanitaire voorzieningen op de binnenplaats
- circa 2008 Antilliaanse deel in gebruik als extra zaal Tivoli
Toevoeging RCE
- 2014 Tivoli verhuist naar het vernieuwde Muziekcentrum aan het Vredenburg
- 2019 Gemeente Utrecht verkoopt het complex na een uitgeschreven tender aan Ontwikkelaar Stadswaarde Vastgoed en initiatiefnemer/conceptontwikkelaar Douwe van Akkerveeken.
Bronnen en verwijzingen
- Oud Utrecht, Tivoli verkocht, bericht 11 december 2018
- R. Stenvert, I. Dekker, Tivolicomplex, Oudegracht 245 Utrecht bouwhistorische verkenning met waardestelling - Utrecht : BBA, Bureau voor Bouwhistorie en Architectuurgeschiedenis. - 2010. - 175 p. : ill
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Blog, Het leven van Anton de Kom in zeven historische plekken
- Sporen van Slavernij in Utrecht, Anton de Kom
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema's BegrippenVroege Barok, Neoclassicisme en Art deco
Meer informatieMeer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 20 aug 2024 om 06:12.