Diemen - hoek van de Kanaaldijk en de Overdiemerweg - Peperbus

(509022) monumentenregister Monumentnummer: 509022

Introductie

Transformatorzuil (ca. 1,9 m diameter en 4 m hoog) heeft de vorm van een cilinder met een puntdak en pironbekroning. De constructie heeft een afgepleisterde en zwartgeteerde bakstenen fundering op cirkelvormige plattegrond met kelderruimte. De grijsgeschilderde mantel is geconstrueerd uit gewalst plaatstaal. Aan de onderzijde is deze voorzien van een regenrand (meermalen vervangen) en aan bovenzijde van een genagelde profiellijst (vervangen) die in oorspronkelijk ontwerp gedecoreerd was.

Afb. 1 Transformatorzuil De Peperbus. Foto door A. Barnard, 2017. Beeldbank RCE, CC BY-SA 3.0

Kenmerken

Datering: 1911
Architect: J.M. van der Mey
Bouwstijl: functionalistische ijzerbouw
Rijksmonument sinds: 3 november1998

Aanleiding voor de bescherming

Het monument is ingeschreven in het rijksmonumentenregister in het kader van het MIP/MSP 1850-1940. Hoewel in Amsterdam en ook elders in het land nog enkele van dit soort zuilen zijn bewaard, dan wel van ijzer, dan wel van beton, is dit het enige rijksbeschermde exemplaar.

Kennis, beschrijving en waardering

Kennis in monumentenregister

Kennis over dit monument is momenteel (ook) nog terug te vinden in het monumentenregister: rijksmonument 509022.

Hoewel de toeschrijving aan architect Van der Mey als ontwerper van deze zuil algemeen voorkomt, is niet helemaal duidelijk waarop dit is gebaseerd en wie de producent van de zuil is geweest. In 1911 produceerde de Heemaf (zie hierna) al volop transformatorzuilen.

Over transformatorzuilen

Kennis over transformatorzuilen is vinden op de website van Holec Historisch Genootschap (zie hieronder bij bronnen). De oorspronkelijk Duitse vinding was in Duitsland vanaf 1854 in gebruik, aanvankelijke alleen als reclame aanplakzuil. In 1884 werd er in Duitsland voor het eerst een transformator in geplaatst. Rond 1908 begon de zojuist opgerichte N.V. Hengelosche Electrische en Mechanische Apparaten Fabriek (Heemaf) met de productie van de zuilen in Nederland. Tot aan 1955 werden de zuilen gebruikt. In de Nederlandse steden moeten er honderden hebben gestaan maar ook in het buitengebied zijn ze geplaatst. Door wijzigingen in de distributiespanning vanaf 1956, waarvoor de zuil niet geschikt was, werden ze gaandeweg vervangen.

De ijzeren zuilen waren roestgevoelig. Daarom zijn ze op een gegeven moment ook uitgevoerd in beton, waarbij de karakteristieke ronde vorm met het koepel- of puntdak gehandhaafd bleef.

Bronnen en verwijzingen

Zie ook

Artikelen

Hoort bij deze thema's

Monumenten

Begrippen

transformatorhuizen en pironen

Meer informatie

Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.

U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.