Amsterdam - Oudezijds Achterburgwal 185 - Spinhuis

(59) monumentenregister Monumentnummer: 59

Introductie

In het Spinhuis werden veroordeelde vrouwen geplaatst. Het Spinhuis ligt op de hoek van de Oudezijds Achterburgwal en de Spinhuissteeg. De vrouwen moesten spinnen en weven. Het was hier weliswaar geen bijzonder vriendelijke omgeving, geseling was aan de orde van de dag, toch was er wel degelijk ook een verbeter- of heropvoedingsideaal. Van 1806 tot 1808 is Maria Aletta (Mietje) Hulshoff hier opgesloten geweest. Zij kan beschouwd worden als één van die typische 'opstandige vrouwen van de Verlichting' bij de Canon van Nederland - canonvenster 25.

Het voormalige spinhuis. Beeldbank RCE, CC BY-SA 3.0

Kenmerken

Gebouwd: 1645, herbouw na brand
Architect: onbekend
Bouwstijl: Hollands classicisme
Rijksmonument sinds: 26 maart 1970

Aanleiding voor de bescherming

Het Spinhuis is beschermd in de eerste tranche van aanwijzing van rijksmonumenten onder de Monumentenwet 1961.

Geschiedenis

Op deze locatie stond eerder het Sint Ursulaklooster. Na de zogeheten Alteratie (1578) richtte de stad in 1597 in een deel van het voormalige klooster het Spinhuis in. Dit speciaal voor vrouwen bedoelde tuchthuis, mannen werden in het Rasphuis geplaatst, was destijds een nieuw verschijnsel in het stelsel van gerechtelijke straffen. De vrouwen waren veroordeeld voor bedelarij, diefstal of prostitutie. Door middel van (dwang)arbeid werden ze geacht een bijdrage aan de maatschappij te leveren. Ook werd door godsdienstlessen toegezien op hun geestelijk welzijn.

In 1643 brandde het oude tuchthuis af en in 1645 is het nieuwe tuchthuis gebouwd. In 1782 verhuisde de instelling naar een nieuw pand aan de Roetersstraat (het dr. Sarphatihuis, rijksmonument 4983). Het oude Spinhuis kreeg verschillende andere functies waarvan vanaf 1833 - 1941hoofdbureau van politie. Het pand is samen met naastgelegen panden verschillende malen verbouwd waardoor het nu is opgenomen in een groter gebouwencomplex.

Het is op dit moment niet duidelijk wat er van het oude pand is bewaard. Het rijksmonumentenregister identificeert in ieder geval de vier traveeën brede gevel onder zandstenen lijst met fronton en festoenen samen met het schilddak. In de zijgevel in de Spinhuissteeg resteert tevens de toegangspoort (rijksmonument 5543).

Canon van Nederland, venster 25 - Sara Burgerhart

Maria Aletta Hulshoff (geb. Amsterdam 30-7-1781 – gest. Amsterdam 10-2-1846) groeide op in Amsterdam als dochter van een doopsgezinde predikant. Ook hij was politiek geëngageerd. 'Mietje' erfde zijn engagement en sloot zich aan bij de Patriotse zaak. Zij was zeer fel en uitgesproken in haar bewoordingen en pamfletten. Dit bracht haar verscheidene malen in aanraking met justitie. Nadat zij haar advocaat, Willem Bilderdijk (1756-1831), had bedankt, voerde zij, door een zenuwinzinking ter plaatse weinig succesvol, haar eigen pleidooi. Zij werd op 18 juli 1806 veroordeeld tot twee jaar opsluiting op eigen kosten in het Spinhuis. Zij zat haar tijd uit en toen zij op 17 juli 1808 vrijkwam, was haar revolutionaire elan ongebroken. Ze zette haar activiteiten, die steeds meer in de richting van pacifisme verschoven, voort. Dit bracht haar in een zelfgekozen ballingschap in New York. In 1820 keerde ze terug in Amsterdam. In haar laatste geschrift uit 1827 verdedigde zij de nieuwe koepokken vaccinatiemethode op zowel hygiënische als religieuze gronden.

Bronnen en verwijzingen

Zie ook

Artikelen

Hoort bij deze thema's

Beschermd stads- en dorpsgezicht

Amsterdam - Binnen de Singelgracht

Begrippen

spinhuizen en Classicisme

Meer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.

U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.