Arnhem - Bakkerstraat 57-58-59

(8304) monumentenregister Monumentnummer: 8304

Introductie

In oorsprong waarschijnlijk twee laat middeleeuwse huizen met in het eerste kwart van de 17de eeuw vernieuwde voorgevel met wit geschilderde natuurstenen banden, voorzien van medaillons met rozetten en vruchtentrossen, vensters met ontlastingsbogen en schuiframen en een kroonlijst met rijke Lodewijk XV-consoles. Symmetrische pui in art deco stijl (eerste kwart 20ste eeuw). Inwendige keldercomplex (deels laat middeleeuws) met restanten oude trappen, voorts gang met stucplafond in Lodewijk XIV-XV en stucwerkdecoraties boven deuren en onder korfboogdoorgangen; voormalige trappenhuishal met rijk gedecoreerde wanden met verfijnde rococodecoraties, waaronder bijzondere medaillons met Italianiserende landschapjes. Achterkamer met stucplafond, schouw en betimmeringen in Lodewijk XV stijl.

Bakkerstraat 58. Foto door G. Th. Delemarre, 1961. Beeldbank RCE, CC BY-SA 3.0

Kenmerken

• Datering: laat middeleeuws (kelders), 17de en 18de eeuw, eerste kwart 20ste eeuw (winkelpui)
• Architect: niet bekend/onderzocht
• Bouwstijl: middeleeuwse bouwwijze, Hollandse renaissance, Lodewijk XIV en XV, art deco
• Rijksmonument sinds: 14 oktober 1965

Historische gegevens rijksmonumenten Arnhem

Onderstaande gegevens over dit rijksmonument zijn in 1995 door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bij elkaar gezet. De opzet van de tekst volgt die van de MIP/MSP 1850-1940 rijksmonumentenregister systematiek. Deze systematiek was in die jaren in zwang. Het monument is echter al vóór die tijd beschermd. Vermoedelijk is het een vingeroefening geweest om oudere monumenten op een zelfde wijze in het register op te nemen. Dit is gedaan voor ca. 50 Arnhemse rijksmonumenten. In de meeste gevallen is de wijziging niet doorgevoerd in het register. De tekst geeft een korte geschiedenis, beschrijving en de monumentale waarden van het monument. Deze gegevens worden nu nog relevant geacht voor de kennisbank.

Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

In het begin van de 17de eeuw werden twee waarschijnlijk laat middeleeuwse huizen aan de westelijke zijde van de Bakkerstraat voorzien van een brede gezamenlijke voorgevel in Hollandse renaissancestijl. Van de oude panden bleven delen van het casco bewaard (kelders (deels vijftiende en zestiende eeuw), waarschijnlijk zijgevels en delen van de kapconstructies. De 17de-eeuwse voorgevel, welke mogelijk oorspronkelijk werd bekroond door twee topgevels, werd reeds in de 18de eeuw ingrijpend "gemoderniseerd", waarbij de vensters hun huidige vorm kregen (de schuiframen zijn 19de-eeuws) en de gevel werd voorzien van een kroonlijst met rijk gebeeldhouwde consoles. In dezelfde periode onderging het pand ook inwendig ingrijpende wijzigingen. Een getuige de kelder met thans inpandige kelderlichten oorspronkelijk smaller achterhuis achter het zuidelijke huis werd aanzienlijk vergroot en naar achteren uitgebreid tot een groot achterhuis met representatieve gevel aan de achterzijde. De achterplaats was dan ook toegankelijk via een smalle steeg vanuit de Weverstraat. Inwendig werd een zeer rijk trappenhuis met opmerkelijke stucwerkdecoraties aangebracht, alsmede andere rijk gedecoreerde vertrekken (waarvan gang en achterkamer bewaard bleven) . De 18de-eeuwse achtergevel werd in de 19de eeuw versoberd. De laatste monumentale toevoeging aan het uitwendige betreft de forse winkelpui aan de Bakkerstraat, uitgevoerd in art decostijl.

Omschrijving

Het pand bezit een samengestelde plattegrond en bestaat in oorsprong uit twee smalle diepe huizen met twee bouwlagen en een in de kap opgenomen derde bouwlaag. Aan de achterzijde sluit hierop een fors L-vormig bouwdeel aan, voorzien van twee bouwlagen en een omlopend afgeplat schilddak met gesmoorde oud Hollandse pannen en enkele dakkapellen met twee dubbele veelruits draairamen en platte daken (ca. 1920). Achter het noordelijke voorhuis bevindt zich een kleine binnenplaats.

Het diepe noordelijke voorhuis bezit een zadeldak met een wolfeind boven de hoog opgetrokken voorgevel, die drie bouwlagen suggereert. Het dak is gedekt met rode oud Hollandse pannen en sluit aan de achterzijde aan op een bakstenen topgevel met vlechtingen. Het minder diepe zuidelijke voorhuis bezit een schilddak, waarvan het korte voorschild eveneens aansluit op de voorgevel. Dit dak is gedekt met rode muldenpannen. Beide panden hebben een gezamenlijke, vijf traveeën brede voorgevel, voorzien van een symmetrische winkelpui in art decostijl, met portiek met granitovloer en hardstenen stoeptreden in de middenas en brede etalageramen aan weerszijden, voorzien van rechthoekige bovenlichten met glas-in-lood en tussenstijlen met cirkelvormige decoraties. De pui bezit op de hoeken ingangen (onder meer naar bovenwoning) met hardstenen stoepen en paneeldeuren met 20-ruits bovenlichten met geslepen ruiten, geplaatst tussen pilasters met casementen en art decoversieringen, die aan de bovenzijde aansluiten op een eenvoudig hoofdgestel met art decoversieringen. In de hardstenen plint bevinden zich grote kelderlichten met ijzeren roosters.

De bovengevel is gemetseld in baksteen in kruisverband en voorzien van wit geschilderde natuurstenen banden, waarvan twee met medaillons met vruchtentrossen en rozetten. In de tweede bouwlaag bevinden zich vijf getoogde vensters met -steens segmentbogen en daarboven korfbogen met gekoppelde wit geschilderde geboorte-, tussen- en sluitstenen. De vensters bezitten geprofileerde natuurstenen lekdorpels, kozijnen met ojiefprofiel en 6-ruits schuiframen. De getoogde vensters in de derde bouwlaag bezitten eveneens geprofileerde natuurstenen lekdorpels, kozijnen met ojiefprofiel en 4-ruits schuiframen. De gevel sluit aan de bovenzijde af met een rijk uitgevoerd fries met spiegelvelden en een geprofileerde kroonlijst met eenvoudige klossen en zes forse Lodewijk XV-consoles.

Beide zijgevels staan geheel ingebouwd en zijn niet zichtbaar. De oude bakstenen topgevel van het noordelijke pand is gelegen aan een deels dicht gebouwde binnenplaats. Deze gevel bezit in de tweede bouwlaag twee kozijnen met rollagen en vroeg 19de-eeuwse 6-ruits schuiframen. In de top van de gevel bevindt zich een oud kozijn met 9-ruits schuifraam.

De achtergevel van het achterhuis is vijf traveeën breed en symmetrisch van opzet. De gevel is gemetseld in baksteen in kruisverband en sluit aan de bovenzijde af met een eenvoudige architraaf, een fries en een houten bakgoot. In de middenas bevindt zich een ingang met houten pilasters en hoofdgestel en een deur met veelruits bovenlicht met kwartronde ruiten in de hoeken. Aan weerszijden bevinden zich vensters met strekken, bakstenen lekdorpels en 8-ruits schuiframen. Het venster in de travee uiterst links is echter dichtgemetseld. In de tweede bouwlaag bevinden zich vijf kleinere vensters met strekken, bakstenen lekdorpels en 6-ruits schuiframen.

Het inwendige bevat diverse waardevolle elementen. Onder meer van belang zijn: grote gewelfkelder onder het zuidelijke huis, bestaande uit drie door bakstenen muren gescheiden, achter elkaar gelegen ruimten. Het vloerniveau verschilt per ruimte. De achterste kelderruimte (westzijde) heeft een ruim 30 cm. hoger vloer niveau dan de voorste ruimte. De voorste kelder (oostzijde) bezit een breed korfboogvormig tongewelf en is inwendig geheel gemoderniseerd. Baksteenformaat bij de voorgevel: 25x5½x13 cm, 10 lagen = 63 cm. De zware muur tussen de voorste en de middelste kelderruimte bezit een rondboogdoorgang met zware rondboogdeur. De smallere middelste kelder bezit een tongewelf. In deze ruimte bevindt zich de houten toegangstrap, met spil (18de eeuw). De muur tussen de middelste en de achterste kelder vertoont oud metselwerk met een afgeschuinde hoek (baksteenstrekken van 27 cm, 10 lagen = 71-74 cm.). De achterste kelder bezit een tongewelf met twee kelderlichten met steekgewelven in de noordwand. In de noordoostelijk hoek bevindt zich in deze ruimte de restant van een trap.

Voorts een gang met rijk stucplafond in Lodewijk XV, uitgaand van forse hal en verlopend langs ouder achterhuis en eindigend bij de ingang in de middenas van de achtergevel. In de grote hal bevond zich oorspronkelijk het trappenhuis. Deze hal bezit hoog opgaande wanden, afsluitend met rijk geprofileerde kroonlijsten en zwikken met hoekornamenten. De wanden zijn voorzien van grote gestucte ondiepe nissen met verfijnde rococo-decoraties. Bovenin de wandnissen bevinden zich medaillons aan strikken, waarin in reliëf Italianiserende landschapjes zijn opgenomen. De gang bezit ter hoogte van het voormalige trappenhuis aan weerszijden brede gestucte korfbogen op zware geornamenteerde consoles. Boven het kozijn van de brede dubbele deur (met schouderboogpanelen) bevindt zich een stucwerkdecoratie met fruitguirlande en bloemenvaas; voorts diverse geprofileerde deurkozijnen en paneeldeuren; achterkamer in achterhuis (zuidwestzijde) met rijk stucplafond, paneeldeuren, houten lambrisering in Lodewijk XV. Voorts in dit vertrek schouw met marmeren schoorsteenmantel en houten boezem met spiegel, houten betimmeringen met panelen tussen de vensters en een buffetkast met panelen en geprofileerde schappen. De gang bezit aan de zijde van de binnenplaats en in de tegenoverliggende wand enige oude kozijnen met veelruits ramen.

Waardering

In oorsprong waarschijnlijk twee laat middeleeuwse huizen met een in het eerste kwart van de 17de eeuw vernieuwde voorgevel met tal van oorspronkelijke 17de-eeuwse en later toegevoegde 18de-eeuwse details en karakteristieke pui in art decostijl, achterhuis, inwendig keldercomplex (deels laat middeleeuws) en vele 18de-eeuwse interieurelementen in rijke Lodewijk XV stijl. Mogelijk tevens oude kapconstructies. Het pand is van algemeen belang wegens architectuur-, bouw- en cultuurhistorische waarde. De bijzondere, verfijnde stucwerkelementen in rococostijl, waaronder medaillons met vrij zeldzame landschapsvoorstellingen, bezitten kunsthistorische waarde. De gevel heeft voor de Bakkerstraat een hoge beeldwaarde. Voorts van stedenbouwkundig belang vanwege de situering in een karakteristieke aaneengesloten gevelwand met diverse rijksmonumenten en als onderdeel van de oorspronkelijke nederzettingsstructuur (rooilijn, verkaveling) van de middeleeuwse stadskern van Arnhem.

Het inwendige kon wat betreft de tweede bouwlaag en de kapconstructies niet worden bezocht. Ook de kelder onder het noordelijke voorhuis is niet onderzocht.

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten

Hoort bij deze thema's

• Monumenten

Begrippen

Hollandse renaissance, Hoge Barok, Vroege Barok en Art deco

Meer informatie

Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.