Arnhem - Bakkerstraat 60

(8305) monumentenregister Monumentnummer: 8305

Introductie

Achter een zeer brede lijstgevel uit het eerste kwart van de 19de eeuw gaan oudere huizen schuil ( zie hieronder: Aantal oudere huizen). Het huidige huis is opgesplitst in twee huisnummers met twee overeenkomstige rijksmonumentnummers. Het linker deel nr. 60 heeft monumentnummer 8305. Het rechter deel nr. 61 heeft monumentnummer 8306. Dit monument is niet aangetroffen in de historische gegevens over Arnhem.

Het linker deel (nr. 60) omvat vier van de totaal acht traveeën brede voorgevel. Achter deze vier traveeën gaan twee oude huizen schuil, waarvan het rechter een overblijfsel is van een groot 14de-eeuws huis, met 14de-eeuwse gewelfkelder, muurwerk en middeleeuwse kapconstructie (14de eeuw - 17de eeuw). Het linker oudere huis met kapconstructie (17de eeuw) en achterhuis met kapconstructie (19de eeuw).

Bakkerstraat 60. Foto door G. Th. Delemarre, 1961. Beeldbank RCE, CC BY-SA 3.0

Kenmerken

• Datering: vanaf de 14de eeuw
• Architect: niet bekend/onderzocht
• Bouwstijl: middeleeuwse bouwwijze - 19de eeuw
• Rijksmonument sinds: 14 oktober 1965

Historische gegevens rijksmonumenten Arnhem

Onderstaande gegevens over dit rijksmonument zijn in 1995 door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bij elkaar gezet. De opzet van de tekst volgt die van de MIP/MSP 1850-1940 rijksmonumentenregister systematiek. Deze systematiek was in die jaren in zwang. Het monument is echter al vóór die tijd beschermd. Vermoedelijk is het een vingeroefening geweest om oudere monumenten op een zelfde wijze in het register op te nemen. Dit is gedaan voor ca. 50 Arnhemse rijksmonumenten. In de meeste gevallen is de wijziging niet doorgevoerd in het register. De tekst geeft een korte geschiedenis, beschrijving en de monumentale waarden van het monument. Deze gegevens worden nu nog relevant geacht voor de kennisbank.

Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Aantal achterhuizen

Onderstaande historische gegevens spreken van totaal vier achterhuizen achter één 19de-eeuwse gevel. Het rijksmonumentenregister spreekt van drie achterhuizen. Op grond van onderstaande gegevens heeft Bakkerstraat 60 er twee. Of Bakkerstraat 61 er één of twee heeft is niet nader onderzocht.

Inleiding

In het tweede kwart van de 19de eeuw werden vier huizen aan de westelijke zijde van de Bakkerstraat ingrijpend verbouwd en voorzien van een nieuwe, doorlopende lijstgevel van acht traveeën breed. Achter deze voorgevel bleven de zijgevels, balklagen en kappen van de oude huizen bewaard. Alleen het meest rechter pand nr. 61 (noordzijde) lijkt grotendeels te zijn vernieuwd. Bakkerstraat 60 omvat het linker gedeelte van dit geheel, omvattende twee oude panden, waarvan het rechter het grootste en oudste is. Van dit oude stenen huis bleven de kelder, grote delen der zijgevels en fragmenten van de kapconstructie behouden. Baksteenformaten, gemeten in kelder en borstwering (30-30½-31x6½-7x14-14½-15 cm, 5 lagen= 40-42 cm.) kunnen waarschijnlijk wijzen op een datering in de vroege 14de eeuw. De kapconstructie is grotendeels van jongere datum, al zijn sommige onderdelen waarschijnlijk nog wel 14de-eeuws, i.e. het tweede forse kromstijlgebint vanuit de voorgevel (met in de hoge borstwering gewerkte stijlen) en andere onderdelen, zoals sommige sporen en flieringen. Het kromstijlgebint vertoont in opzet veel overeenkomsten met de midden 14de-eeuwse exemplaren in de kap van het pand Vijzelstraat 7 (Rijckestein). De overige onderdelen dateren merendeels uit de 15de tot 17de eeuw.

Het kleinere linker huis is niet goed dateerbaar. Het pand maakt wat betreft de rechter zijgevel gebruik van de zware zijgevel van het grotere rechter huis. De kapconstructie op het voorste gedeelte wekt een 17de-eeuwse indruk. Het achterhuis is een jongere toevoeging. In de loop van de 20ste eeuw zijn de interieurs in eerste en tweede bouwlaag geheel gemoderniseerd. De oorspronkelijke tussenmuur tussen linker en rechter pand is in deze bouwlagen grotendeels verdwenen.

Omschrijving

Zeer fors huis met vier traveeën brede 19de eeuwse voorgevel, welke de linker helft vormt van de acht traveeën brede lijstgevel Bakkerstraat 60-61, welke vier oude smalle kavels omvat. De voorgevel bezit drie bouwlagen, maar de wat lagere bovenste bouwlaag is reeds gelegen in de hoge zolderverdiepingen. Achter de voorgevel van nr. 60 gaan twee in oorsprong middeleeuwse huizen schuil. Het smalle linker huis bezit aan de voorzijde een schilddak, waarachter een bouwdeel met plat dak en een achterhuis met schilddak. Het bredere rechter huis bezit een zeer fors schilddak met de nokrichting haaks op de voorgevel en aan de noordzijde aansluitend op een evenwijdig aan de voorgevel geplaatst 19de-eeuws dakschild, dat zich uitstrekt tot het meest noordelijke deel van het pand Bakkerstraat 60-61. De daken zijn gedekt met gesmoorde tuile du Nordpannen met platte wel.

De voorgevel is gemetseld in baksteen in kruisverband en eindigt aan de bovenzijde met een houten hoofdgestel. De eerste bouwlaag bezit een brede laat 19de-eeuwse winkelpui met portiek tussen gietijzeren zuilen en brede etalagevensters en natuurstenen hoekpilasters. De pui eindigt aan de bovenzijde met een klassiek hoofdgestel. In het portiek een plafond met houten schroten, deklatten en "sluitstenen, granitovloer en een ingang met boven de enkelruits deur veelruits glasstrook met glas-in-loodpaneeltjes. In de tweede en derde bouwlaag vensters met strekken, hardstenen lekdorpels en ongeprofileerde kozijnen, in de tweede bouwlaag met enkelruits schuiframen, in de derde met dubbele draairamen of blind uitgevoerd.

De achtergevel van het linker huis is gepleisterd en bezit een afgeschuinde hoek. In de gevel enige vensters met schuiframen. Het rechter huis bezit een bakstenen achtergevel, waarop jonger bouwdeel met plat dak aansluit (geen monumentale waarde). In de achtergevel een dichtgezette ingang en hierboven een venster met 6-ruits schuifraam.

De borstwering boven de zijgevels van het rechterhuis is gemetseld in forse middeleeuwse baksteen (31x6½-7x14-15 cm, 5 lagen = 42 cm.)

In het inwendige zijn onder meer van belang: onder het rechter huis een alleen vanaf de straat toegankelijke gewelfkelder met de kruinrichting haaks op de straat. In de kelder zijn baksteenformaten gemeten van 30x7x14 cm. In de achterwand een kaarsnis met keperboog en twee rechthoekige nissen, oorspronkelijk voorzien van luiken (duimen nog aanwezig). In de linker zijwand (zuidzijde) bevindt zich een later aangebrachte dichtgezette getoogde doorgang. In de noordwesthoek van de kelder eveneens een dichtgezette doorgang met segmentvormig gewelfje. Balklaag met sleutelstuk met geriemde peerkraal in tweede bouwlaag rechter huis (15de eeuws?).

Het rechter huis bezit een eiken kapconstructie, bestaande uit vijf kapspanten, waarvan twee met topspanten (schaargebinten). De spanten bezitten (m.u.v. het middelste) in de borstwering gewerkte krommers, dekbalken, rechte of gebogen korbelen en pengatverbindingen. Eén spant bezit ook gekromde schoren naar de flieringen. Geritste en gehakte telmerken, oude gekantrechte sporen en haanhouten. Bij de voorgevel muurstijlen met korbelen. Oud hijsrad. In noordelijke borstwering restant rookkanaal in middeleeuws metselwerk. Het linker huis bezit aan de voorzijde een oude kapconstructie (ws. 17de eeuw), bestaande uit twee kapspanten met dekbalken, gepende en gespijkerde verbindingen. Achterhuis met 19de-eeuwse (?) kapconstructie met drie kapspanten, dekbalken en gehakte telmerken.

Waardering

Het pand met eenvoudige vroeg 19de-eeuwse lijstgevel en laat 19de-eeuwse winkelpui, waarachter twee oudere huizen schuil gaan (waaronder een belangrijk middeleeuws casco met kelder, kapconstructies, balklagen) heeft een interessante bouwgeschiedenis, welke deels afleesbaar is en van belang voor de architectuur- en bouwhistorische wetenschap. Het huis is van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde. Het pand behoort tot de oudste stenen huizen in de stad. Voorts van stedenbouwkundig belang vanwege situering in de karakteristieke westelijke gevelwand van de Bakkerstraat, te midden van reeks oude huizen, die schuil gaan achter jongere voorgevels (17de -19de eeuw). Voorts als onderdeel van de oorspronkelijke nederzettingsstructuur (rooilijn, verkaveling) van de middeleeuwse stadskern van Arnhem.

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten

Hoort bij deze thema's

• Monumenten

Meer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.