Arnhem - Eusebiusbuitensingel 1
< Rijksmonumenten
Monumentnummer: 8313
Introductie
Fors herenhuis, onderdeel van de oorspronkelijke bebouwing van de Eusebiusbuitensingel, ca. 1875, gebouwd in neoclassicistische stijl, voorzien van hoge wit gepleisterde voorgevel met markante stucwerkdetailleringen, (hoek)pilasters met kapitelen, hoog opgaande middenrisaliet, bekroond door een fronton, gaaf balkon op consoles, vensters met schuiframen en persiennes. Belangrijk rijk interieur in neorenaissance, eclecticisme en art nouveaustijl (rond 1900), zoals beschilderde gang, houten/gestucte en beschilderde plafonds, schouwen, glas-in-lood. Belangrijk onderdeel van de gave, aaneengesloten gevelwand met grote voormalige herenhuizen aan oostzijde van de Eusebiusbuitensingel, tegenover het singelpark. Markante hoek met Spijkerstraat.
Kenmerken
- Datering: ca. 1875
- Architect: niet bekend/onderzocht
- Bouwstijl: neoclassicisme (gevel), neorenaissance, eclecticisme en art nouveau (interieur)
- Rijksmonument sinds: 3 september 1968
Historische gegevens rijksmonumenten Arnhem
Onderstaande gegevens over dit rijksmonument zijn in 1995 door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bij elkaar gezet. De opzet van de tekst volgt die van de MIP/MSP 1850-1940 rijksmonumentenregister systematiek. Deze systematiek was in die jaren in zwang. Het monument is echter al vóór die tijd beschermd. Vermoedelijk is het een vingeroefening geweest om oudere monumenten op een zelfde wijze in het register op te nemen. Dit is gedaan voor ca. 50 Arnhemse rijksmonumenten. In de meeste gevallen is de wijziging niet doorgevoerd in het register. De tekst geeft een korte geschiedenis, beschrijving en de monumentale waarden van het monument. Deze gegevens worden nu nog relevant geacht voor de kennisbank.
Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.
Geschiedenis
Het pand dateert uit het midden van de tweede helft van de 19de eeuw, toen de Eusebiusbuitensingel werd ingevuld met een aaneengesloten reeks voorname herenhuizen met gepleisterde voorgevels, rijkelijk voorzien van stucwerkornamenten rond vensters, kroonlijsten en balkons. Het pand, thans grotendeels met een kantoorfunctie, behoort tot de grootste huizen in deze rij. Het is niet geheel duidelijk of het pand oorspronkelijk als één huis was opgezet, of dat de thans aanwezige opsplitsing in deels in elkaar grijpende boven- en benedenverdieping oorspronkelijk is. Mogelijk is deze situatie pas tot stand gekomen toen de huidige entree en gang hun fraaie uitmonstering in art nouveaustijl verkregen. Het is mogelijk, dat bij deze verbouwing de dubbele paneeldeur werd gescheiden en achter de linker deurhelft een trap naar boven werd aangebracht. Thans is een deel van de bovenverdieping, dat nog in gebruik is als woonhuis, toegankelijk via een aparte ingang in de driezijdige uitbouw tegen de linker zijgevel. Ondanks de functiewijziging is het interieur vooral in de eerste bouwlaag opmerkelijk goed bewaard gebleven. Er zijn zowel elementen aan te treffen uit de bouwtijd van het huis als uit de periode rond 1900.
Omschrijving
Fors voormalig herenhuis aan de oostzijde van de Eusebiusbuitensingel, op de zuidelijke hoek met de Spijkerstraat. Het pand bezit in hoofdzaak een rechthoekige plattegrond, een lage souterrainverdieping, twee bouwlagen en drie bouwlagen hoge middenpartij met zadeldak, aan voor- en achterzijde afsluitend met forse frontons. Aan weerszijden sluit op deze hoge middenpartij een driezijdig schilddak aan, gedekt met gesmoorde verbeterde Hollandse pannen en voorzien van kleine dakkapellen, waarvan die aan de voorzijde een driehoekig gevelveld bezit. Tegen de linker zijgevel bevindt zich een brede driezijdige uitbouw met twee bouwlagen en plat dak. De gevels zijn gepleisterd en bezitten een lage hardstenen plint met waterlijst aan de bovenzijde. Voor- en linker zijgevel sluiten aan de bovenzijde af met een houten architraaf, fries en geprofileerde kroonlijst met tandlijst aan de onderzijde. De voorgevel bezit hoekpilasters met casementen en lijstkapitelen met consoles onder de kroonlijst. Vensters met afgeronde bovenhoeken en in de voorgevel ook met geprofileerde omlijstingen met stucwerkdecoraties midden boven. Enkel- en 4-ruits schuiframen met persiennes.
De gepleisterde voorgevel is zeven traveeën breed en symmetrisch van indeling. Drie traveeën brede middenrisaliet van drie bouwlagen, bekroond door geprofileerd fronton met tandlijsten. Voor deze risaliet een hardstenen bordesje met ijzeren hekwerk, links een ingangspartij met twee neorenaissance deuren met frontons met gesneden kopjes en bovenlichten en rechts hiervan twee dubbele terrasdeuren met bovenlichten. Hierboven bevindt zich een breed balkon op vier rijke geornamenteerde consoles. Het balkon bezit gietijzeren hekwerken. Op het balkon twee dubbele balkondeuren met 2-ruits bovenlichten, die een blindnis met geprofileerde omlijsting en ornament midden boven flankeren. De middenrisaliet bezit in de derde bouwlaag drie vensters met 4-ruits schuiframen, persiennes, lekdorpels op consoles en omlijstingen met ornamenten midden boven. Aan weerszijden van de middenrisaliet bezitten de eerste en tweede bouwlaag vensters met schuiframen en persiennes. Alleen de vensters in de eerste bouwlaag bezitten geprofileerde omlijstingen met omgezette bovenhoeken.
De driezijdige uitbouw tegen de linker zijgevel bezit een vergelijkbare detaillering als de voorgevel. In deze uitbouw een ingang met paneeldeur met fronton, enkele blindvensters en een venster met schuifraam en persiennes. In het linker gedeelte van de gevel eveneens een blindvenster, een gewijzigd venster en in de eerste bouwlaag een venster met glas-in-loodraam.
De eenvoudige gepleisterde achtergevel bezit rechts een forse serre-uitbouw met aan de Spijkerstraat een hoge gepleisterde muur, die tevens dienst doet als balustrade voor het op de serre aanwezige balkon. Deze muur is afgedekt met een hardstenen dekplaat met omkrullend uiteinde bij de achtergevel. Op het balkon een ijzeren hekwerk. De serre bezit dubbele deuren, neven- en bovenlichten. Op het balkon een dubbele balkondeur met bovenlicht en een venster met 6-ruits schuifraam. Elders in de gevel diverse vensters met schuiframen en naderhand gewijzigde vensters. Boven de moderne achterdeur een groot venster met segmentboog en drie enkelruits ramen. op de zijmuur van de serre sluit een deels nog oude 19de-eeuwse tuinmuur aan.
Het interieur van dit voormalige herenhuis is in vrij gave staat bewaard gebleven. In het inwendige zijn onder meer van belang: vestibule met tochtportaal met deur met fraai geëtst glaspaneel. Marmeren vloer, plinten en hoge lambrizering. In het huis diverse rijk geprofileerde kozijnen, in eerste bouwlaag bekroond door hoofdgestellen en frontons, paneeldeuren. Wanden en plafonds in de gang voorzien van rijke beschilderingen, bestaande uit ornamentranden in art nouveaustijl. Grote beschilderde rondboogdoorgang. Trappenhuis met geprofileerde leuningen, gietijzeren spijlen, gecanneleerde houten trappaal, houten lambrizering. In trappenhuis een venster met glas-in-lood in art nouveaustijl. Bij vensters veelal binnenluiken met panelen.
Eerste bouwlaag: vertrek links voor: fraai beschilderd stucplafond met ornamentranden en middenpaneel, paneel-luiken bij vensters, zwart marmeren schoorsteenmantel met groene marmeren hoekzuiltjes in neo-renaissance stijl, dubbele veelruits schuifdeuren.
Vertrek links achter: fraai beschilderd stucplafond met in de hoeken gestucte ornamenten, de vier kunsten voorstellend (bouwkunst, muziek, schilderkunst en beeldhouwkunst); voorts parketvloer met meanderranden, schouw in wit, rood en zwart marmer, met pilasters en overkragende boezem; houten lambrizering met panelen rondom; fraai glas-in-loodraam met rankwerk, griffioenen en herme met vrouwekopje.
Vertrek midden voor: stucplafond met hoekrozetten, vierpasmotief en middenrozet, beschilderd met bladwerk en cartouches; parketvloer; schouw met zwart marmeren mantel in neorenaissance stijl en rode diamantkoppen en hoekzuiltjes.
Vertrek rechts voor, geheel in neorenaissance stijl vormgegeven: rijk plafond met geornamenteerde houten lijsten en cassettes, beschilderde vakken en middenrozet; parketvloer met meanderranden; hoge houten lambrisering met panelen, pilasters met kapitelen en kroonlijst; boven de paneeldeuren frontons met fruittest en jachttafereeltje; schouw met houten kroonlijst op kopjes, twee marmeren zuilen met zwart marmeren basementen en witte lijstkapitelen; In tweede bouwlaag enige 19de-eeuwse marmeren schoorsteenmantels.
Oorspronkelijke kapconstructie met op het dakhuis aansluitende grote gebogen laminaatspanten met blokkeels en geprofileerde consoles onder de flieringen. Voorts: in gang eerste bouwlaag een wit marmeren fonteintje. Kelder, bestaande uit drie naast elkaar gelegen ruimten met segmentvormige gewelven en middenpijler.
Waardering
Voormalig herenhuis met brede monumentale gepleisterde voorgevel met tal van waardevolle karakteristieke details (o.m. fraaie stucwerkornamenten, balkon, dakhuis, vensters met persiennes) , vrij unieke hoofdvorm met hoog opgaande middenpartij met fronton en vele belangwekkende inwendige elementen is van algemeen belang wegens architectuurhistorische en kunsthistorische waarde. Voorts van stedenbouwkundig belang vanwege de situering in een zeer belangwekkende historische gevelwand met gave herenhuizen uit het derde kwart van de 19de eeuw en vanwege de ligging op een straathoek, waar zich tevens een markante veelhoekige uitbouw bevindt.
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema'sBeschermd stads- en dorpsgezicht Begrippenherenhuizen, Neoclassicisme, neorenaissance, Eclecticisme en Jugendstil
Meer informatieMeer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.
Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 17 sep 2024 om 02:04.