Arnhem - Eusebiusbuitensingel 5

(8317) monumentenregister Monumentnummer: 8317

Introductie

Fors herenhuis, onderdeel van de oorspronkelijke bebouwing van de Eusebiusbuitensingel, derde kwart 19de eeuw, gebouwd in neoclassicistische stijl, voorzien van hoge wit gepleisterde voorgevel met markante stucwerkdetailleringen, (hoek)pilasters met kapitelen, en een middels een breed portiek en gaaf overhuifd balkon op consoles geaccentueerde middenpartij. Belangrijk oorspronkelijk interieur met onder meer fraai trappenhuis, stucplafonds, gestucte wanddecoraties in neo-Lodewijk XIV-XV stijl. Vertrek met aankleding in op het Hollands classicisme geïnspireerde stijl, met schouw met schilderstuk (eerste kwart 20ste eeuw). Belangrijk onderdeel van de gave, aaneengesloten gevelwand met grote voormalige herenhuizen aan de oostzijde van de Eusebiusbuitensingel, tegenover singelpark.

Eusebiusbuitensingel 5. Foto door Havang(nl), CC0, via Wikimedia Commons

Kenmerken

• Datering: derde kwart 19de eeuw
• Architect: niet bekend/onderzocht, W. Diehl (?) verbouwing vroeg 20ste eeuw
• Bouwstijl: neoclassicisme (exterieur), neostijlen Lodewijk XIV en XV en Hollands classicisme (interieur)
• Rijksmonument sinds: 14 oktober 1965

Historische gegevens rijksmonumenten Arnhem

Onderstaande gegevens over dit rijksmonument zijn in 1995 door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bij elkaar gezet. De opzet van de tekst volgt die van de MIP/MSP 1850-1940 rijksmonumentenregister systematiek. Deze systematiek was in die jaren in zwang. Het monument is echter al vóór die tijd beschermd. Vermoedelijk is het een vingeroefening geweest om oudere monumenten op een zelfde wijze in het register op te nemen. Dit is gedaan voor ca. 50 Arnhemse rijksmonumenten. In de meeste gevallen is de wijziging niet doorgevoerd in het register. De tekst geeft een korte geschiedenis, beschrijving en de monumentale waarden van het monument. Deze gegevens worden nu nog relevant geacht voor de kennisbank.

Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Het pand dateert uit het derde kwart van de 19de eeuw, toen de Eusebiusbuitensingel werd ingevuld met een aaneengesloten reeks voorname herenhuizen met gepleisterde voorgevels, rijkelijk voorzien van stucwerkornamenten rond vensters, kroonlijsten en balkons. Het pand, thans met een kantoorfunctie, bezit ook inwendig nog vele belangrijke historische elementen, zowel uit de bouwtijd, als uit het begin van de 20ste eeuw, toen aan de achterzijde een grote serre werd toegevoegd. Waarschijnlijk gelijktijdig werd de grote kamer, aansluitend op deze serre, 'gemoderniseerd', waarbij een op het Hollands classicisme geïnspireerde aankleding werd gerealiseerd. In het begin van de 20ste eeuw werd tevens de doorgang tussen nr. 5 en nr. 4 dichtgezet. Aan de achterzijde is hier een ingang aangebracht, waarboven een overkragende tweede bouwlaag. De detaillering hiervan en van de serre tegen de achtergevel herinneren aan door de architect W. Diehl veel toegepaste details. Mogelijk heeft hij de hand gehad in deze verbouwing.

De voorgevel bleef grotendeels intact. Wel verdween de aan weerszijden van het dakhuis op de kroonlijst geplaatste attiek.

Omschrijving

Fors voormalig herenhuis aan de oostelijke zijde van de Eusebiusbuitensingel. Het pand bezit een rechthoekige plattegrond, een souterrainverdieping, drie, naar boven toe in hoogte afnemende bouwlagen en een omlopend afgeplat schilddak met gesmoorde verbeterde Hollandse pannen. Op het voorschild een kleine dakkapel met houten fronton en enkelruits raam met 3-ruits bovendeel. Op het achterschild een kleine gewijzigde dakkapel.

De gepleisterde voorgevel is vijf traveeën breed en symmetrisch. Hardstenen plint met getoogde kelderlichten, afsluitend met waterlijst. Voorts hardstenen trap, geflankeerd door hardstenen wangen met moderne leuningen. Eerste en tweede bouwlaag zijn in blokverband gepleisterd. De middentravee risaleert licht en bezit in eerste en derde bouwlaag pilasters met casementen en lijstkapitelen. De gevel eindigt met eenvoudige architraaf, glad gepleisterd fries en kroonlijst met tandlijst aan onderzijde en rijk geornamenteerde consoles. De kroonlijst is boven de middenrisaliet omgezet. Geprofileerde cordonlijsten. De vensters zijn in de eerste bouwlaag getoogd en bezitten geprofileerde houten omlijstingen met rijke stucwerkornamenten midden boven en enkelruits schuiframen met 2-ruits bovendelen. Vensters in tweede bouwlaag met geprofileerde houten omlijstingen met kwartronde bovenhoeken en 4-ruits schuiframen. De vensters in de derde bouwlaag (mezzanino) bezitten afgeronde bovenhoeken en dubbele 2-ruits draairamen. Alleen het middelste venster is getoogd en bezit een omlijsting met stucwerkornament. In de middenrisaliet bevindt zich een breed getoogd portiek met sluitsteen en geheel gemoderniseerde, niet monumentale ingangspartij. Boven het portiek een oorspronkelijk balkon op dubbele rijke geornamenteerde consoles (ws. gietijzer) . Het balkon bezit een rijk geornamenteerd gietijzeren hekwerk, waarin opgenomen de slanke kolommen voor de oorspronkelijke overhuiving, welke aan de zijkanten gietijzeren druiplijsten bezit en op de hoeken pirons. Op het balkon een dubbele balkondeur met 2-ruits bovenlicht, gevat in een geprofileerde omlijsting.

Eenvoudige gepleisterde achtergevel met horizontale ingesneden lijnen. Links een rechthoekige serre met onderbouw en balkon. In de serre dubbele enkelruits schuifdeuren en nevenlichten met veelruits bovenlichten. Boven de geprofileerde goot op klossen een balustrade met houten geprofileerde spijlen. Op het balkon een dubbele enkelruits deur met 3-ruits bovenlicht. Links in de eerste bouwlaag twee dubbele enkelruits deuren met tweevoudige bovenlichten en eenvoudige balkonhekjes.

In de tweede bouwlaag hierboven twee vensters met 2-ruits ramen met 4-ruits bovenlichten. In de derde bouwlaag tenslotte vier kleine vensters met dubbele 2-ruits draairamen. Tussen nr. 5 en nr. 4 is de oorspronkelijke doorgang dichtgezet in het begin van de 20ste eeuw. Aan de achterzijde bezit dit tussenlid, behorend tot nr. 5 een gemoderniseerde ingang onder een overkragende tweede bouwlaag op forse geprofileerde consoles.

Het oorspronkelijke interieur is ondanks de functiewijziging in vrij complete staat bewaard. In het inwendige zijn onder meer van belang: marmeren vloer, lambrisering en drempels in vestibule en hal. Wanden met gestucte panelen met geprofileerde lijsten en ornamenten. Tochtportaal (thans zonder deur) met bovenlicht met glas-in-lood en kozijn met gesneden consoles met kopjes (neo-Lodewijk XV) en composietkapiteeltjes. In het gehele pand geprofileerde deurkozijnen en paneeldeuren. Fraai trappenhuis met geprofileerde houten leuningen, rijk gesneden trappalen, gietijzeren geornamenteerde spijlen en lambrisering met panelen langs de trapopgang. Marmeren lambrisering, pilasters en veelruits raam onder trapopgang. overloop met getoogde doorgang met stucornament. Vertrek rechts voor in eerste bouwlaag: houten binnenluiken met panelen, vensterbanken en wanden met gestucte panelen en houten geprofileerde lijsten met opgelegde panelen en gietijzeren ornamenten in de hoeken. Houten lambrisering met panelen. vloer met houten tegels met vervlochten vierkanten en stervormen. Eenvoudig stucplafond met geprofileerde lijsten.

Vertrek links voor: eenvoudig stucplafond met lijsten en cirkelvormig middenmotief, zwart marmeren schoorsteenmantel, lambrisering bij vensters en vensterbanken. Vertrek links achter: parketvloer, plafond met moerbalken kinderbintconstructie, houten lambrisering. Houten schouw met gecanneleerde pilasters en kroonlijst met guirlande-ornamentiek. Boezem met schilderstuk tussen pilasters. Het schilderstuk stelt een voetwassingsscène met vier vrouwen voor. Links voor een zittend hondje. In de schouwopening een midden 20ste-eeuwse haardopening, waarboven een met zijde (?) bespannen veld. Voorts in het vertrek een vaste kast met halfzuilen en kroonlijst, in stijl aansluitend bij de schouw. Kozijnen en paneeldeuren aangepast aan de "oud Hollandse stijl".

In tweede bouwlaag een kozijn bekroond door een zeer rijk geornamenteerd paneel in neo-Lodewijk XIV stijl. Souterrainverdieping met voormalige keukenruimte met schouw met gietijzeren hoekzuil en tegelwand, waarin opgenomen twee voorstellingen van vogelkooitjes. (Servies)kasten met paneel-of veelruits deuren. Aanrecht. Gang met hoge tegelplint. Paneeldeurtje voor voormalig keukenliftje. Wijnkelder met getoogde nissen. In kelder-vertrek aan voorzijde schouwtje met houten schoorsteenmantel. Voorts keldergedeelte met segmentvormige gewelf.

Waardering

Voormalige herenhuis met karakteristieke gepleisterde voorgevel met fraaie stucwerkornamenten, balkon met overhuiving, etc. en vele belangrijke inwendige elementen (o.a. wanddecoraties, trappenhuis, vloeren, schouwen) is van algemeen belang wegens architectuurhistorische waarde. Voorts van stedenbouwkundig belang vanwege de situering in een zeer belangwekkende historische gevelwand met gave herenhuizen uit het derde kwart van de 19de eeuw.

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten

Hoort bij deze thema's

• Monumenten

Beschermd stads- en dorpsgezicht

• Arnhem - Spijkerkwartier-Boulevardkwartier

Begrippen

Neoclassicisme, neostijlen, Laatbarok, Hoge Barok en Hollands classicisme

Meer informatie

Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.