Arnhem - Eusebiusbuitensingel 9
< Rijksmonumenten
Monumentnummer: 8321
Introductie
Fors herenhuis, onderdeel van de oorspronkelijke bebouwing van de Eusebiusbuitensingel, derde kwart van de 19de eeuw, gebouwd in neoclassicistische stijl, voorzien van hoge wit gepleisterde voorgevel met markante stucwerkdetailleringen, brede middenrisaliet, geaccentueerd door pilasters met hoofdgestellen, gaaf balkon op consoles en portiek. Enige oorspronkelijke interieurelementen, zoals fraai 19de-eeuws trappenhuis. Belangrijk onderdeel van de gave, aaneengesloten gevelwand met grote voormalige herenhuizen aan oostzijde Eusebiusbuitensingel, tegenover singelpark. Hoekpand Parkstraat.
Kenmerken
- Datering: derde kwart19de eeuw
- Architect: niet bekend/onderzocht
- Bouwstijl: neoclassicisme
- Rijksmonument sinds: 14 oktober 1965
Historische gegevens rijksmonumenten Arnhem
Onderstaande gegevens over dit rijksmonument zijn in 1995 door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bij elkaar gezet. De opzet van de tekst volgt die van de MIP/MSP 1850-1940 rijksmonumentenregister systematiek. Deze systematiek was in die jaren in zwang. Het monument is echter al vóór die tijd beschermd. Vermoedelijk is het een vingeroefening geweest om oudere monumenten op een zelfde wijze in het register op te nemen. Dit is gedaan voor ca. 50 Arnhemse rijksmonumenten. In de meeste gevallen is de wijziging niet doorgevoerd in het register. De tekst geeft een korte geschiedenis, beschrijving en de monumentale waarden van het monument. Deze gegevens worden nu nog relevant geacht voor de kennisbank. De inhoud ervan is anno 2024 niet gecontroleerd. De teksten zijn ongewijzigd overgenomen. Alleen afkortingen (Lod. XIV = Lodewijk XIV) zijn voluit geschreven en jaartallen zijn gewijzigd van Romeinse cijfers (XVIIa) in Arabische cijfers en tekst (eerste kwart 17de eeuw). Evidente spel- en typefouten zijn verbeterd.
Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.
Omvang van de bescherming
In de onderstaande beschrijving worden ook de tuin, tuinmuur en hek, tuinhuis en platanen genoemd. Deze maken echter geen deel uit van het rijksmonument en zijn dus niet beschermd.
Geschiedenis
Het pand dateert uit het derde kwart van de 19de eeuw, toen de Eusebiusbuitensingel werd ingevuld met een aaneengesloten reeks voorname herenhuizen met gepleisterde voorgevels, rijkelijk voorzien van stucwerkornamenten rond vensters, kroonlijsten en balkons. Het pand, thans met een kantoorfunctie, onderging voornamelijk in het inwendige ingrijpende moderniseringen, waarbij ook de oude indeling verloren ging. De voorgevel bleef grotendeels intact. Wel verdween de op de kroonlijst geplaatste rijk versierde attiek met balustrade en dakhuis met rond venstertje. De ingangspartij in het portiek werd geheel gemoderniseerd. Thans is het voormalige herenhuis inwendig verbonden met het buurpand nr. 8. Aan de achterzijde bevindt zich een forse moderne uitbreiding (niet monumentaal).
Omschrijving
Fors voormalig herenhuis aan de oostelijke zijde van de Eusebiusbuitensingel, op de noordelijke hoek met Parkstraat. Het pand bezit een rechthoekige plattegrond, een souterrainverdieping, twee bouwlagen, een mezzaninoverdieping en een omlopend afgeplat schilddak, gedekt met gesmoorde oud Hollandse pannen. Op het rechter schild twee gepleisterde schoorstenen, op het achterschild een niet oorspronkelijke dakkapel. De gepleisterde voorgevel is vijf traveeën breed en symmetrisch van indeling. Hardstenen plint met getoogde kelderlichten, afsluitend met waterlijst. De gevel eindigt met een eenvoudige architraaf, een glad gepleisterd fries en kroonlijst met tandlijst aan de onderzijde. Geprofileerde cordonlijsten. De drie middelste traveeën vormen samen een risaliet, waarbij de beide buitenste traveeën van deze risaliet in tweede en derde bouwlaag worden geflankeerd door pilasters met casementen en composietkapitelen (tweede bouwlaag) of lijstkapitelen (derde bouwlaag) en hoofdgestellen. Boven de pilasters in de derde bouwlaag bevinden zich rijk geprofileerde kroonlijstconsoles. Het gevelveld tussen deze pilasters is voorzien van een gepleisterde geprofileerde boog. Vensters met geprofileerde houten omlijstingen met kwartronde bovenhoeken en rijke stucwerkdecoraties midden boven. In de eerste bouwlaag getoogde vensters, in de tweede en derde bezitten de vensters kwartronde bovenhoeken. Enkel- en 4-ruits schuiframen met vaste kalven. In de mezzaninoverdieping dubbele 2-ruits draairamen. Alle vensters bezitten persiennes. In de middenrisaliet bevindt zich een breed getoogd portiek met sluitsteen en een oud kozijn met kalf en getoogd 2-ruits bovenlicht. In het kozijn een versmalde, moderne deur. Voor het portiek een hoge hardstenen trap, geflankeerd door hardstenen wangen met ijzeren leuningen. De drie middelste traveeën van de tweede bouwlaag bevatten dubbele balkondeuren met bovenlichten. De middelste bezit een groot halfrond bovenlicht. oorspronkelijk balkon op vier rijk geornamenteerde consoles. Het balkon bezit een bijzonder rijk geornamenteerd gietijzeren balkonhek.
De gepleisterde rechter zijgevel is zeer eenvoudig van uitvoering en bevat in de eerste bouwlaag twee vensters met 8-ruits schuiframen en geheel links een smal venster met enkelruits schuifraam. In de tweede bouwlaag een venster met 6-ruits schuifraam en in de derde bouwlaag een venster met dubbel draairaam.
Gepleisterde achtergevel, waarvan het benedendeel aansluit op de moderne achterbouw. Links in de eerste bouwlaag nog een venster met geprofileerde omlijsting en een gewijzigd raam. In de tweede bouwlaag drie vensters met geornamenteerde wenkbrauwbogen en 6-ruits schuiframen. In de derde bouwlaag vijf kleine vensters met dubbele 2-ruits draairamen.
Het oorspronkelijke interieur van dit voormalige herenhuis is door de functiewijziging en diverse ingrijpende renovaties (laatstelijk in 1994) vrijwel geheel gewijzigd, waarbij ook de oorspronkelijke indeling werd veranderd. In het inwendige zijn onder meer nog van belang: Trappenhuis met geprofileerde houten leuningen, rijk gesneden houten trappalen (neo-Lodewijk XIV) , gietijzeren geornamenteerde spijlen en houten lambrisering met panelen langs de trapopgang. Enige oude geprofileerde deurkozijnen. Op overloop een getoogde doorgang met stucornament. oorspronkelijke kapconstructie met aan vier zijden grote gebogen laminaatspanten met blokkeels en geprofileerde consoles onder de flieringen.
De bij het huis behorende tuin op de hoek met de Parkstraat wordt afgesloten door een bakstenen muur met ezelsrugvormige afdekking. Aan de Eusebiusbuitensingel is de muur veel lager uitgevoerd en wordt deze bekroond door een hoog ijzeren hekwerk. Aan deze zijde een breed dubbel draaihek, thans tussen hoge bakstenen hekposten, oorspronkelijk tussen gietijzeren hekpalen. De tuinmuur aan de Parkstraat doet tevens dienst als zijgevel voor een eenvoudig, verder wit gepleisterd tuinhuis met zadeldak met moderne rode pannen en geprofileerde windveren en goten. De dakoverstekken rusten op geprofileerde consoles. De brede noordelijke zijde bezit een middenrisaliet met topgevel en steekkap. In de gevels enige gemoderniseerde venster- en deuropeningen. In de topgevels oculusvensters met niet oorspronkelijke invulling. In de tuin staan twee fraaie oude platanen.
Waardering
Voormalige herenhuis met karakteristieke gepleisterde voorgevel met fraaie stucwerkornamenten, balkon, vensters met persiennes en enkele inwendige elementen (vrnl. trappenhuis) en tuin met tuinmuur en tuinhuisje is van algemeen belang wegens architectuurhistorische waarde, met name vanwege de in redelijk gave staat aanwezige voorgevel met markante detaillering en bouwmassa. Voorts van stedenbouwkundig belang vanwege de situering in een zeer belangwekkende historische gevelwand met gave herenhuizen uit het derde kwart van de l9de eeuw.
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema'sBeschermd stads- en dorpsgezicht BegrippenNeoclassicisme en Vroege Barok
Meer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.
Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 5 sep 2024 om 02:01.