Arnhem - Grote Oord 15
< Rijksmonumenten
Monumentnummer: 8324
Introductie
Laat middeleeuws huis met in het begin van de 19de eeuw gemoderniseerde voorgevel met kroonlijst, vensters met schuiframen. In zijgevel Varkensstraat merkwaardige rondboognis en gevelsteentje met drie haringen (?) Inwendig gewelfkelder (waarschijnlijk 15de eeuw), kapconstructie (midden 16de eeuw) en moerbalken, kinderbinten en sleutelstukken, deze laatste mogelijk 15de eeuw.
Kenmerken
- Datering: 15de -20ste eeuw
- Architect: niet bekend/onderzocht
- Bouwstijl: middeleeuwse bouwwijze, neoclassicisme
- Rijksmonument sinds: 14 oktober 1965
Historische gegevens rijksmonumenten Arnhem
Onderstaande gegevens over dit rijksmonument zijn in 1995 door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bij elkaar gezet. De opzet van de tekst volgt die van de MIP/MSP 1850-1940 rijksmonumentenregister systematiek. Deze systematiek was in die jaren in zwang. Het monument is echter al vóór die tijd beschermd. Vermoedelijk is het een vingeroefening geweest om oudere monumenten op een zelfde wijze in het register op te nemen. Dit is gedaan voor ca. 50 Arnhemse rijksmonumenten. In de meeste gevallen is de wijziging niet doorgevoerd in het register. De tekst geeft een korte geschiedenis, beschrijving en de monumentale waarden van het monument. Deze gegevens worden nu nog relevant geacht voor de kennisbank.
Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.
Geschiedenis
In oorsprong laat middeleeuws huis, dat in de vroege 19de eeuw een lijstgevel verkreeg. Van het laat middeleeuwse pand resteren grote gewelfkelder (waarschijnlijk15de-eeuws), delen der zijgevels (wellicht wat jonger dan de kelder, midden 16de eeuw) en uit deze periode daterende kapconstructie. Enkele gotische sleutelstukken kunnen wat betreft hun profiel van oudere datum zijn, wellicht 15de eeuw. Het huis werd oorspronkelijk door een bakstenen dwarsmuur in voor- en achterhuis gedeeld. Diverse bouwsporen in balklagen en kap wijzen hierop. Bovendien is deze muur in de kelder nog aanwezig. Aan het eind van de 19de eeuw verkreeg het pand een winkelpui in neoclassicistische stijl, welke reeds in het begin van de 20ste eeuw werd gewijzigd, waarbij een ijzeren puibalk werd aangebracht en een overhoekse entree. In de loop van de 20ste eeuw werd de pui nog diverse malen gemoderniseerd.
Omschrijving
Het pand is gesitueerd op de hoek van Grote Oord en de Varkensstraat. Het huis bezit een min of meer rechthoekige, in het midden geknikte plattegrond, twee bouwlagen en een zolderverdieping met verhoogde borstwering, voorzien van een zadeldak met de nokrichting haaks op de voorgevel, waar zich een wolfeind bevindt. De wit gepleisterde voorgevel wekt de indruk, dat het pand drie bouwlagen bezit, maar de vensters in de bovenste bouw-laag behoren tot de zolderverdieping. Het dak is gedekt met rode oud Hollandse pannen. De drie traveeën brede voorgevel eindigt met een geprofileerde architraaf, een fries en een geprofileerde kroonlijst met tandlijst aan de onderzijde. De pui is geheel modern. In de tweede bouwlaag bevinden zich drie vensters met ongeprofileerde kozijnen en 6-ruits schuiframen. In de zolderverdieping bevinden zich twee vensters met 4-ruits stolpramen. De houten waterlijsten onder de vensters doen tevens dienst als lekdorpels. Ook de eerste bouwlaag van de aan de Varkensstraat gelegen zijgevel is geheel modern. In de wit gepleisterde tweede bouwlaag bevinden zich vijf vensters met 6-ruits schuiframen van het zelfde type als in de voorgevel. De tweede travee van links bevat een wit gepleisterde rondboognis met houten lekdorpel. Onder het linker venster bevindt zich een klein gevelsteentje, waarop de afbeelding van drie gestileerde vissen. De gepleisterde linker zijgevel vertoont in het rechter gedeelte restanten van een bakstenen bloktandlijst.
In het inwendige is onder meer van belang: grote gewelf-kelder met tongewelf met de kruinrichting haaks op de voorgevel, gemetseld in groot formaat baksteen: 27x6-6½x13 cm, 10 lagen.=79½ cm. Kruinhoogte 2,84 meter. De kelder wordt gedeeld door een bakstenen dwarsmuur, welke oorspronkelijk ook in de boven liggende verdiepingen doorliep. Het voorste gedeelte van de kelder, in gebruik bij de bakkerij in buurpand aan Grote Oord, is geheel betegeld en gepleisterd. Oorspronkelijke balklagen en kapconstructie met eiken kapspanten, van achteren naar voren genummerd met links gebroken merken. Elk spant bestaat uit twee op elkaar geplaatste dekbalkjukken met rechte stijlen, gepende korbelen en gespijkerde windschoren. Een vijfde kapspant is naderhand toegevoegd ter plaatse van de verdwenen dwarsmuur. Sporen en haanhouten. Voorts moerbalken en kinderbinten en nog drie gotische sleutelstukken met gemenageerd peerkraalprofiel. In de eerste bouwlaag zijn onder het vlakke plafond twee consoles zichtbaar, wellicht van natuursteen.
Waardering
Het thans als winkelpand in gebruik zijnde huis, met eenvoudige 19de-eeuwse lijstgevel, oude kern met middeleeuwse kelder, kap en balklagen is van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde. Het huis heeft een interessante en afleesbare bouwgeschiedenis (uitstrekkend van de 15de tot en met de 20ste eeuw), van belang voor de architectuur-/bouwhistorische wetenschap. Voorts van stedenbouwkundig belang vanwege de ligging in één van de belangrijke historische straten in de middeleeuwse stad, op straathoek. De zijgevel aan de Varkensstraat is voor de entree van deze straat van belang.
Zie ook
ArtikelenHoort bij deze thema'sMeer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.
Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 17 jul 2024 om 02:01.