Arnhem - Nieuwstad 70

(8354) monumentenregister Monumentnummer: 8354

Introductie

Op de markante hoek van Nieuwstad en Velperbinnensingel gelegen herenhuis uit ca. 1835-1840, behorend tot vroegste bouwprojecten in het vroeg 19de-eeuwse singelplan. Voorbeeld van de oorspronkelijk vrij sobere herenhuisbebouwing, thans met een tot een normale verdieping gewijzigde mezzanino. Gevels met forse kroonlijsten en gave vensters met schuiframen. In de gevel aan de Nieuwstad hoofdingang met boven de paneeldeur een bovenlicht met levensboom. Schilddak met zakgoot en oorspronkelijke kapconstructie.

Voorgevel van het pand. Foto door G. Th. Delemarre, 1961. Beeldbank RCE, CC BY-SA 3.0

Kenmerken

• Datering: 1835-1840
• Architect: niet bekend/onderzocht
• Bouwstijl: sober neoclassicisme
• Rijksmonument sinds: 11 april 1967

Historische gegevens rijksmonumenten Arnhem

Onderstaande gegevens over dit rijksmonument zijn in 1995 door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bij elkaar gezet. De opzet van de tekst volgt die van de MIP/MSP 1850-1940 rijksmonumentenregister systematiek. Deze systematiek was in die jaren in zwang. Het monument is echter al vóór die tijd beschermd. Vermoedelijk is het een vingeroefening geweest om oudere monumenten op een zelfde wijze in het register op te nemen. Dit is gedaan voor ca. 50 Arnhemse rijksmonumenten. In de meeste gevallen is de wijziging niet doorgevoerd in het register. De tekst geeft een korte geschiedenis, beschrijving en de monumentale waarden van het monument. Deze gegevens worden nu nog relevant geacht voor de kennisbank.

Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Geschiedenis

Dit forse herenhuis dateert uit het tweede kwart van de 19de eeuw en behoort daarmee tot de vroegste singelbebouwing in Arnhem, welke na de openlegging van de middeleeuwse stadskern en het slechten van de vestingwerken werd gerealiseerd. Aanvankelijk was het pand van een destijds aan de singels veelvuldig gebouwd type, bestaande uit twee bouwlagen en een lage mezzaninoverdieping met kap. De bakstenen gevels ontbeerden alle ornamentiek. In de loop van de 19de eeuw werden de meeste huizen van dit type aangepast aan de heersende smaak en vaak rijkelijk voorzien van gepleisterde details. Ook Nieuwstad 70 onderging wijzigingen (onder meer het pleisteren van de gevels), maar door het ontbreken van pleisterornamentiek bezit het pand nog steeds een midden 19de-eeuws karakter. Thans zijn de gevels voorzien van een moderne structuurpleister en is de plint uitgevoerd in moderne natuurstenen platen. Een andere wijziging betreft het verhogen van de vensters in de mezzaninoverdieping, die daarmee een volledige bouwlaag werd. Als gevolg van veranderende functie-eisen (kantoor) werd het interieur vrij ingrijpend gemoderniseerd. Tot de belangrijkste elementen behoren hier nog de oorspronkelijke kelder met korfbooggewelf en de karakteristieke kapconstructie.

Omschrijving

Het pand is gesitueerd op de zuidelijke hoek van de Nieuwstad en Velperbinnensingel. Het pand bezit een rechthoekige plattegrond, drie bouwlagen en een driezijdig omlopend schilddak met zakgoot, gedekt met gesmoorde opnieuw verbeterde Hollandse pannen. De oorspronkelijke mezzaninoverdieping is wat betreft de vensters verhoogd tot een volledige bouwlaag. Gecementeerde gevels, afsluitend met geprofileerd hoofdgestel. De plint is modern. Vensters met ongeprofileerde kozijnen, houten lekdorpels en 8- en 6-ruits schuiframen, in de derde bouwlaag (mezzanino) dubbele 2-ruits draairamen. De gevel aan de Velperbinnensingel bezit vier traveeën en voor de twee middelste traveeën in de tweede bouwlaag een eenvoudig balkon met gietijzeren balustrade, moderne steunen en twee dubbele balkondeuren.

De gevel aan de Nieuwstad is drie traveeën breed en bevat in de middenas een ingang met hardstenen stoep, een paneeldeur met ovale kussenpanelen en twee gietijzeren deurroosters. Boven het geprofileerde kalf een bovenlicht met houten levensboom in empirestijl. De westelijke gevel bezit in de eerste bouwlaag rechts een venster met 8-ruits schuifraam en in het midden een naderhand uitgebouwd portaaltje, waarin een oude paneeldeur met gietijzeren deurrooster. In deze gevel voorts enige vensters met niet oorspronkelijke ramen.

Het inwendige heeft vanwege de kantoorfunctie diverse wijzigingen ondergaan. Onder meer zijn nog van belang: gepleisterde kelder met korfboogvormig tongewelf uit de bouwtijd van het huis. Centrale gang met marmeren vloer, drempels, neuten en plinten. Gepleisterde rondbogen boven de (deur)kozijnen. Restant trappenhuis met geprofileerde leuning en houten trappaal. Diverse geprofileerde deurkozijnen. In eerste bouwlaag een vertrek waarin een oude zwart marmeren schoorsteenmantel met pilasters en geprofileerde consoles. Oorspronkelijke kapconstructie met centraal vier standvinken met schoren ter ondersteuning van de zakgoot.

Waardering

Goed voorbeeld van een oorspronkelijk in zeer sobere stijl gebouwd singelhuis, dat ondanks latere moderniseringen nog zijn vroeg 19de-eeuwse karakter heeft weten te bewaren. Ook inwendig zijn er nog enige waardevolle elementen bewaard gebleven, zoals onder meer een kelder en de kapconstructie. Het pand is voorts van belang als onderdeel van een nog vrij gave aaneengesloten gevelwand met 19de-eeuwse herenhuizen, die een goed beeld geven van het oorspronkelijke karakter van de singels in Arnhem. Markante situering op straathoek, van belang voor entree tot de Nieuwstad.

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten

Hoort bij deze thema's

• Monumenten

Meer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.