Arnhem - Willemsplein 36

(8371) monumentenregister Monumentnummer: 8371

Introductie

Voormalige leesbibliotheek van het genootschap "Prodesse Conamur", in 1879 ontworpen door de architect J.J. Weve en behorend tot zijn vroegste ontwerpen. Karakteristieke 19de-eeuwse lijstgevel met lage benedenverdieping en bel-étage, in triomfbogen gevatte vensters, gescheiden door Ionische pilasters. Diverse hardstenen en gepleisterde ornamentiek.

Kenmerken

• Datering: 1879
• Architect: J.J. Weve
• Bouwstijl: neorenaissance Venetiaans geïnspireerd
• Rijksmonument sinds: 14 oktober 1965

Historische gegevens rijksmonumenten Arnhem

Onderstaande gegevens over dit rijksmonument zijn in 1995 door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bij elkaar gezet. De opzet van de tekst volgt die van de MIP/MSP 1850-1940 rijksmonumentenregister systematiek. Deze systematiek was in die jaren in zwang. Het monument is echter al vóór die tijd beschermd. Vermoedelijk is het een vingeroefening geweest om oudere monumenten op een zelfde wijze in het register op te nemen. Dit is gedaan voor ca. 50 Arnhemse rijksmonumenten. In de meeste gevallen is de wijziging niet doorgevoerd in het register. De tekst geeft een korte geschiedenis, beschrijving en de monumentale waarden van het monument. Deze gegevens worden nu nog relevant geacht voor de kennisbank.

Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Geschiedenis

In 1878 kreeg de destijds nog in Arnhem woonachtige architect J.J. Weve (1852-1942) van het genootschap "Prodesse Conamur" de opdracht om een voormalig herenhuis aan het huidige Willemsplein te verbouwen tot "Leesbibliotheek", een instelling, waar men boeken en tijdschriften kon lezen tegen een jaarlijkse contributie.

Al eerder was Weve, destijds verbonden aan het bureau van de beroemde architect C. Muysken, verantwoordelijk voor het ontwerp van de Grote Sociëteit aan de Koningstraat (gesloopt 1967). Het "Arnhemse Leesmuseum" was in 1872 opgericht en aanvankelijk gevestigd in de Ketelstraat. Bij de door Weve uitgevoerde verbouwing t.b.v. de nieuwe vestiging werd de tweede bouwlaag van het oude huis aanzienlijk verhoogd zodat hier een grote zaal ontstond, verlicht door de grote rondboogvensters in de voorgevel. Weve liet zich in het ontwerp inspireren door de Venetiaanse renaissance, waarmee het ontwerp dus een direct gevolg is van zijn Italiaanse reis in 1876. Overigens was de gevel oorspronkelijk veel rijker uitgevoerd. Thans ontbreken na diverse verbouwingen (het pand onderging vele functiewijzigingen, o.m. restaurant, kantoor) de fraaie "al fresco" guirlandedecoraties op het fries en de monumentale balustrade, die op de kroonlijst stond. Ook de hoofdingang werd gemoderniseerd, evenals het interieur, waarvan op een enkel thans niet zichtbaar plafond na, niets bewaard bleef.

Weve verhuisde in 1879 naar Nijmegen, waar hij uiteindelijk grote naam zou maken als gemeente-architect. Hij realiseerde er vele particuliere en gemeentelijke opdrachten, waaronder ook belangrijke restauraties. De voormalige leesbibliotheek is één van de eerste ontwerpen van Weve en behoort tot de weinige van de bewaard gebleven panden uit deze vroege periode.

Omschrijving

Het pand bezit een rechthoekige plattegrond, een lage benedenverdieping en een hoge bovenverdieping, voorzien van een afgeplat zadeldak met moderne gesmoorde pannen. De drie traveeën brede voorgevel is geheel gepleisterd en symmetrisch van indeling. Hoge hardstenen plint met frijnslag, waarboven een fries met zware diamantkoppen. In de middenas van de eerste bouwlaag bevindt zich de hoofdingang, met aan weerszijden verdiept geplaatste vlakke pilasters met lijstkapitelen. De invulling van de ingang is geheel gemoderniseerd. Aan weerszijden van de hoofdingang bevinden zich twee vensters met kozijnen met hoekpilasters en gietijzeren deelzuiltjes met composiet-kapitelen en twee enkelruits ramen met enkelruits bovenlichten. De tweede bouwlaag bezit drie grote rondboog-vensters, gevat in geprofileerde triomfbogen tussen enkelvoudige en dubbele (op de hoeken) Ionische pilasters, die aan de bovenzijde aansluiten op een architraaf, fries en kroonlijst met tandlijst aan de onderzijde. De hoge geprofileerde basementen onder de pilasters flankeren onder de vensters geplaatste reeksen balusters. De zwikken boven de triomfbogen zijn gevuld met cirkelvormige ornamenten. De rondbogen zijn voorzien van geornamenteerde consoles midden boven. De ramen zijn afgezien van de 4-ruits bovenlichten vernieuwd.

In het inwendige is van de oorspronkelijke situatie vrijwel niets bewaard gebleven. Enkele stucplafonds zijn nog aanwezig achter de moderne verlaagde plafonds. De 19de-eeuwse kapconstructie, bestaande uit laminaatspanten is nog intact.

Waardering

Voormalige leesbibliotheek uit 1879, met karakteristieke in Italiaanse renaissancestijl vormgegeven voorgevel, in zijn soort uniek in Arnhem. Behorend tot de vroegste ontwerpen van de bekende architect J.J. Weve, van wiens werk uit deze periode vrij weinig en in Arnhem niets bewaard is gebleven. Het pand is van algemeen belang wegens architectuurhistorische waarde, met name vanwege de in redelijk gave staat aanwezige voorgevel met markante detaillering en bouwmassa. Voorts van stedenbouwkundig belang vanwege de situering in een markante gevelwand, die tot de vroegst gerealiseerde behoord in het Arnhemse singelgebied en diverse monumentale panden bezit cultuurhistorische waarde vanwege de oude functie als leesbibliotheek.

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten

Hoort bij deze thema's

• Monumenten

Begrippen

neorenaissance

Meer informatie

Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.