Arnhem - Willemsplein 43

(8375) monumentenregister Monumentnummer: 8375

Introductie

Onderdeel van de reeks monumentale zgn. Fromberghuizen aan het Willemsplein, in 1853 gebouwd in strenge neoclassicistische stijl naar ontwerp van H.W. Fromberg. De reeks bezit een symmetrische opzet met midden- en hoekrisalieten, bekroond door frontons. Nr. 43 bezit een symmetrische gepleisterde gevel met klassiek hoofdgestel, middenrisaliet, karakteristieke vensteromlijstingen, balkon op fraaie consoles, etc. Belangrijk onderdeel van de midden 19de-eeuwse stadsuitleg van Arnhem en deel uitmakend van karakteristieke 19de-eeuwse historische gevelwand van Willemsplein.

Kenmerken

• Datering: 1853
• Architect: H.W. Fromberg
• Bouwstijl: neoclassicisme
• Rijksmonument sinds: 14 oktober 1965

Historische gegevens rijksmonumenten Arnhem

Onderstaande gegevens over dit rijksmonument zijn in 1995 door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bij elkaar gezet. De opzet van de tekst volgt die van de MIP/MSP 1850-1940 rijksmonumentenregister systematiek. Deze systematiek was in die jaren in zwang. Het monument is echter al vóór die tijd beschermd. Vermoedelijk is het een vingeroefening geweest om oudere monumenten op een zelfde wijze in het register op te nemen. Dit is gedaan voor ca. 50 Arnhemse rijksmonumenten. In de meeste gevallen is de wijziging niet doorgevoerd in het register. De tekst geeft een korte geschiedenis, beschrijving en de monumentale waarden van het monument. Deze gegevens worden nu nog relevant geacht voor de kennisbank. De inhoud ervan is anno 2024 niet gecontroleerd. De teksten zijn ongewijzigd overgenomen. Alleen afkortingen (Lod. XIV = Lodewijk XIV) zijn voluit geschreven en jaartallen zijn gewijzigd van Romeinse cijfers (XVIIa) in Arabische cijfers en tekst (eerste kwart 17de eeuw). Evidente spel- en typefouten zijn verbeterd.

Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Geschiedenis

Het pand Willemsplein 43 maakt deel uit van de reeks zogenaamde Fromberghuizen, welke in 1853 door de architect/projectontwikkelaar H.W. Fromberg (1812-1882) werden gebouwd ter vervanging van de krotwoningen, die na afbraak van de hoofdwal bij de Sint Jansbarrière op deze plaats waren blijven staan. Ter verfraaiing van de noordelijke entree tot stad (vanaf het station) besloot men de oude huizen af te breken en deze reeks, achter een monumentale paleisachtige gevel schuil gaande herenhuizen te bouwen. Vanwege de bijzondere vorm van de kavels langs de voormalige stadsmuur zijn de herenhuizen vrij ondiep opgezet. De thans als kantoor- en bedrijfsruimte in gebruik zijnde herenhuizen hebben reeds in de loop van de 19de eeuw wijzigingen ondergaan. Waarschijnlijk werden er toen reeds enige huizen deels als kantoor in gebruik genomen. Aanvankelijk was het blok geheel symmetrisch van opzet en bij de drie door frontons bekroonde huizen voorzien van uitgebouwde portalen met arcaden, met daarboven veranda's en balkons. Deze situatie is alleen nog bewaard in de middenpartij (nr. 42). De beide andere portalen zijn verwijderd, de veranda's gewijzigd in respectievelijk een balkon (nr. 44) en een hangende erker (nr. 40) op zeer rijk geornamenteerde consoles uit het laatste kwart van de 19de eeuw. Nr. 43, het tweede herenhuis van links in de rij is wat betreft de voorgevel in vrij oorspronkelijke staat gebleven. vooral achterzijde en het inwendige werden vrij ingrijpend gemoderniseerd. Aan de achterzijde werd een forse moderne aanbouw geplaatst, waarbij de oorspronkelijke lichtkoker kwam te vervallen. Tevens is de infrastructuur op diverse plaatsen aangepast. Slechts een enkel oorspronkelijk interieuronderdeel bleef bewaard.

Omschrijving

Tweede herenhuis van links in het grote, aanvankelijk symmetrisch opgezette blok van vijf herenhuizen Willemsplein 40-44. Het pand bezit een rechthoekige plattegrond, drie bouwlagen en een afgeplat zadeldak met de nokrichting evenwijdig aan de voorgevel, gedekt met gesmoorde oud Hollandse pannen. op het plat een licht zadeldakvormige helling. Aan de achterzijde een forse moderne uitbouw over de volle breedte van het pand.

De drie traveeën brede voorgevel is geheel gepleisterd, waarbij alleen de eerste bouwlaag in blokverband is uitgevoerd. De middelste travee risaleert licht. De gevel sluit aan de bovenzijde af met een houten fries met cassetten en een geprofileerde kroonlijst op gebogen consoles aan de onderzijde. Lage hardstenen plint. De bouwlagen worden van elkaar gescheiden door geprofileerde cordonlijsten. Onder de vensters bevinden zich waterlijsten, met daaronder verdiepte panelen. Vensters en balkondeuren met geprofileerde houten omlijstingen, in de derde bouwlaag bovendien bekroond door kroonlijsten. De middenrisaliet bevat in de eerste bouwlaag twee rondboog-openingen, aan weerszijden geflankeerd door gepleisterde muurdammen. De rechter opening bevat een niet oorspronkelijke blankhouten deur met panelen en een bovenlicht. In de rechter opening een 2-ruits paneel met haltrond bovenlicht (niet oorspronkelijk) . De traveeën aan weerszijden van de risaliet bezitten rondboogvensters met T-vormige ramen. De middenrisaliet bevat voor de tweede bouwlaag een breed rechthoekig balkon op drie rijk geornamenteerde consoles. Op het balkon een balustrade met gedraaide houten spijlen en hoekdelen met panelen, voorts twee dubbele balkondeuren met enkelruits bovenlichten. In de vensters aan weerszijden dubbele draairamen met bovenlichten. In de derde bouwlaag bevinden zich vier vensters met dubbele 2-ruits draairamen met 2-ruits bovenlichten. Onder de beide linker vensters in eerste bouwlaag een kelderlicht met koekoek.

Voor het gehele pand bevindt zich een hardstenen stoep met voor de middenrisaliet een aantal stoeptreden.

Van het oorspronkelijke interieur bleef vrij weinig bewaard. Onder meer van belang zijn: trappenhuis met houten geprofileerde en gecanneleerde trappaal met granaatappelvormige bekroning, rijk geprofileerde houten gedraaide spijlen en houten lambrizeringen met panelen; enkele geprofileerde deurkozijnen; restant oude gang met wit marmeren vloer en tochtportaal met getoogd bovenlicht; in tweede bouwlaag restanten van de oude stucplafonds met geprofileerde lijsten; oorspronkelijke stookplaatsen zichtbaar aan gestucte rookkanalen met kroonlijsten; bijzondere kapconstructie uit de bouwtijd met twee enkelvoudige (voorzijde) gebogen laminaatspanten met blokkeels en gespijkerde verbindingen. De spanten sluiten aan op door standvinken en schoren ondersteunde dekbalken. Dekbalk en standvink sloten aan op muurdammen aan weerszijden van de thans verdwenen lichtkoker aan de achterzijde van het huis. Door de toevoeging van de moderne achterbouw staan de standvinken deels vrij.

Waardering

Fors voormalig herenhuis met opvallende gepleisterde voorgevel met fraaie stucwerkornamenten, middenrisaliet met balkon op consoles, vensteromlijstingen, deel uitmakend van zeer monumentaal symmetrisch opgezet blok herenhuizen uit 1853, gebouwd in neoclassicistische stijl naar plannen van de bekende Arnhemse architect H.W. Fromberg, is van algemeen belang wegens architectuurhistorische waarde. Voorts van stedenbouwkundig belang vanwege de situering in een zeer belangwekkende historische gevelwand met diverse gave voormalige herenhuizen en andere panden uit het midden en de tweede helft van de 19de eeuw.

Zie ook

Monumenten

• Arnhem - Willemsplein 44

• Arnhem - Willemsplein 40
• Arnhem - Willemsplein 41
• Arnhem - Willemsplein 42

Artikelen

• Rijksmonumenten

Hoort bij deze thema's

• Monumenten

Meer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.