Borne - Twijnerstraat 27 - Joodse begraafplaats

(9932) monumentenregister Monumentnummer: 9932

Introductie

Joodse begraafplaats met poortgebouw.

De voorzijde van de begraafplaats met het opvallende poortgebouw.

Overzicht over de begraafplaats gezien vanaf het poortgebouw.

Kenmerken

• Datering: 1848
• Architect: Onbekend
• Rijksmonument sinds: 6 april 1971

Historie

Al vanaf het midden van de achttiende eeuw beschikte de Joodse gemeente van Borne over een begraafplaats in het nabijgelegen Buren, toen nog Borns grondgebied. Doordat de gemeente groeide, werd in 1848 een begraafplaats aan de Twijnerstraat in gebruik genomen op een rechthoekig perceel, een voormalig stuk heidegrond. De Joodse familie Spanjaard speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van Borne, door er een bloeiende textielindustrie op te zetten. De grafmonumenten van deze familie behoren tot de opvallendste op deze begraafplaats.

In 1923 werd een metaheerhuis als poortgebouw in gebruik genomen, bekostigd door de familie Spanjaard, evenals de muur aan de voorzijde van de begraafplaats. De tekst boven de dubbele deur luidt "eeuwige rust".

In 1951 werd op de begraafplaats een monument voor de 73 Joodse slachtoffers van de Holocaust uit Borne onthuld. De oude Joodse begraafplaats werd in 1960 geruimd. De drie grafstenen en de stoffelijke resten zijn overgebracht naar de begraafplaats aan de Twijnerstraat en bevinden zich op het achterste deel van de begraafplaats. Als gevolg van de Tweede Wereldoorlog is dit deel van de begraafplaats nooit in gebruik genomen.

De begraafplaats bevat 111 grafmonumenten, waarvan een groot deel rijk gedecoreerd is met symboliek. Opvallend is tevens het grote aantal hekken rond de grafmonumenten. De oudste grafmonumenten zijn van zandsteen en bevatten enkel een Hebreeuwse tekst.

Rijksmonument

Bij het samenstellen van de Voorlopige Lijst van monumenten van geschiedenis en kunst aan het begin van de 20ste eeuw werd de begraafplaats niet genoemd. De aanwijzing in 1971 was ongetwijfeld een gevolg van de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog. De hele begraafplaats is beschermd, inclusief het poortgebouw dat een belangrijke rol speelt in de begrafenisrituelen.

Huidige situatie

De begraafplaats ligt allang niet meer vrij in de hei. Nabij is een spoorlijn aangelegd en met name na de Tweede Wereldoorlog is hier een nieuwbouwwijk verrezen. De Twijnerstraat is onderdeel van een ouder stratenpatroon en kent ook oudere huizen. De begraafplaats is toegankelijk via het metaheerhuisje. Het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap, eigenaar van de gehele begraafplaats, is verantwoordelijk voor het onderhoud van de begraafplaats. De gemeente Borne onderhoudt het oorlogsmonument.

---

Deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met stichting Dodenakkers.

Bronnen en verwijzingen

• Geheugen van Borne

Zie ook

Artikelen

• Joodse begraafplaatsen in Nederland

Hoort bij deze thema's

• Begraafplaatsen en grafmonumenten

Specialist(en)

• Leon Bok

Meer informatie

Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.