Rijksmonumenten - Ontwerpers - Petrus Johannes Houtzagers (1857 - 1944)

Introductie

In deze serie ‘rijksmonumenten, ontwerpers’ wordt steeds één ontwerper kort belicht. De door hem of haar ontworpen en als rijksmonument beschermde objecten worden op een rij gezet. Er wordt geen overzicht gegeven van het totale oeuvre. Dit artikel belicht het leven en de als rijksmonument beschermde gebouwen van de Utrechtse architect Petrus Johannes Houtzagers (Utrecht, 13 april 1857 - Loenen aan de Vecht, 21 januari 1944).

Petrus Johannes Houtzagers

Houtzagers is geboren in een niet onbemiddelde familie van 'vleeschhouwers' (slagers). Hij volgde een opleiding tot architect aan de Polytechnische School in Delft en enige tijd in Parijs. In 1882 vestigde hij zich als architect in Utrecht. In de jaren dat hij actief is, bouwde hij een oeuvre van uiteenlopende typen gebouwen. Zijn opdrachtgevers kwamen veelal uit de gegoede bovenlaag van de Utrechtse samenleving van dat moment. Dit neemt niet weg dat hij ook als 'eigenbouwer' opereerde, een praktijk die destijds op flinke kritiek kon rekenen.

Wat betreft de stijl van zijn ontwerpen kan gezegd worden dat hij daarin veelal de gangbare architectuurstijlen van zijn tijd volgde, maar deze steeds van een eigen, herkenbare toets voorzag. Tijdgenoten spraken wel van een zekere eigenzinnigheid. Deze kenmerkt zich door een sobere robuustheid, maar ook door een voorliefde voor ambachtelijk materialen, verzorgde detaillering en het toepassen van werken van kunstnijverheid. Het zwaartepunt van het oeuvre ligt in Utrecht en de directe omgeving, maar ook daarbuiten zijn ontwerpen van zijn hand bekend. In zijn tijd is hij, in ieder geval in Utrecht, een vooraanstaand en gewaardeerd architect geweest. Een overzicht van zijn oeuvre zoals dat tot op heden (2024-2025) bekend is, is te vinden op de website Petrus Johannes Houtzagers, architect (1857-1944). Ook op deze website een uitgebreidere biografie en verwijzingen naar bronnen.

Na 1928 trok Houtzagers zich terug op de buitenplaats Vegtlust in Loenen aan de Vecht, waar hij in 1944 overleed.

Nevenwerkzaamheden

Naast zijn werk als architect was Houtzagers ook actief als onder andere directeur van het Museum en de School voor Kunstnijverheid en in de gemeenteraad van Utrecht. In zijn functie als directeur beïnvloedde hij een jongere generatie architecten zoals Pieter Jan Christoffel (Piet) Klaarhamer (Zwiep, 27 december 1874 - Ede, 1 januari 1954 en Gerrit Thomas Rietveld (Utrecht, 24 juni 1888 – aldaar, 25 juni 1964).

Rijksmonumenten

Houtzagers heeft zowel nieuwe gebouwen ontworpen als verbouwingen gerealiseerd. Hieronder worden die panden vermeld die beschermd zijn als rijksmonument.

Huizen, villa's

• Woonhuizen aan de Emmalaan 1- 19, Utrecht (rijksmonument 514424)
• Woonhuizen aan de Ramstraat 2 - 16, Utrecht (rijksmonument 514422)
• Woonhuizen aan de Ramstraat 23 - 27, Utrecht (rijksmonument 514421)
• Villa Nieuw Beresteyn aan de Museumlaan 7 Utrecht (rijksmonument 514379)
• Woonhuis aan de Maliebaan 74, Utrecht (rijksmonument 514375)
• Woonhuis, verbouwing Drift 21, Utrecht (rijksmonument 36097)
• Buitenplaats De Viersprong en koetshuis, Zeisterweg 82-84, Woudenberg (rijksmonument 518692 en rijksmonument 518693)

Winkelwoonhuizen, winkels, bankgebouwen

• Winkelwoonhuis aan de Choorstraat 2, Utrecht (rijksmonument 514256)
• Winkel, uitbreiding voor V&D Oudegracht 167 Utrecht (rijksmonument 514250)
• Bank, Oudegracht 158 verbouwing van de Winkel van Sinkel voor Bank Vlaer en Kol, Utrecht, (rijksmonument 31051)
• Bank, Drift 17, restauratie voor de Utrechtse Hypotheekbank, Utrecht (rijksmonument 36095)

Overig

• Societeit Sic Semper, Trans 19 Utrecht (rijksmonument 514222)
• Verbouwing woonhuis tot School voor Kunstnijverheid, Wittevrouwenkade 6, Utrecht (rijksmonument 450542)
• Verbouwing woonhuis tot ziekenhuis, Nieuwegracht 137, Utrecht (rijksmonument 36426)
• Verbouwing kazerne tot huishoudschool, Nieuwegracht 135, Utrecht (rijksmonument 450465)

Rijksmonumenten bij dit artikel

• Utrecht - Wittevrouwenkade 6 - Willemskazerne
• Utrecht - Nieuwegracht 135
• Utrecht - Nieuwegracht 137
• Utrecht - Oudegracht 158 - Winkel van Sinkel
• Utrecht - Drift 21
• Utrecht - Drift 17 - Ledenberch
• Woudenberg - Zeisterweg 82 - Quatre Bras, De Viersprong

Bronnen en verwijzingen

• Dolfin, M.J., Petrus Johannes Houtzagers (1857-1944), architect. In: Broeke, W. van den, e.a. (red.), "Utrechtse biografieën, deel 5", Utrecht (SPOU), 1998, blz. 62-66.
• Petrus Johannes Houtzagers, architect (1857-1944) https://peterhoutzagers.nl/pjh/
• Wikipedia: Petrus Johannes Houtzagers https://nl.wikipedia.org/wiki/Petrus_Johannes_Houtzagers

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten
• Rijksmonumenten - Makers (pagina bestaat niet)

Hoort bij deze thema's

• Monumenten

Begrippen

architecten