Rijksmonumenten

Introductie

In deze serie ‘rijksmonumenten, uitvoerders’ wordt steeds één uitvoerder kort belicht en de door deze onderneming gebouwde en als rijksmonument beschermde objecten worden op een rij gezet.

Dit artikel belicht het werk van de voormalige befaamde ijzergieterij uit Dordrecht, Penn & Bauduin.

Afb. 1. Putdeksel in Den Helder, met opschrift "Penn en Bauduin Dordrecht", 2024. Foto door Larshei, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Afb. 2. Zicht op de lichtopstand, Stavoren, mei 2021. Foto door Agnes Monkelbaan, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Afb. 3. De Beursbrug in Schiedam. Foto door Michiel1972, CC BY 3.0 , via Wikimedia Commons

Penn & Bauduin

De ondernemers Franciscus Dominicus Adreas Bauduin, zijn broer Dominicus Matheus en Hendricus Jodocus Penn dreven in de eerste helft van de negentiende eeuw in Dordrecht een uitgebreide handel in onder meer bouwmaterialen. Daarnaast bezaten de broers Bauduin in de Visstraat een likeurstokerij onder de naam Bauduin & Co. In 1839 verbonden de broers Bauduin en Hendrik Jodocus Penn zich met de metaalgieter G.J. Molenaar en startten onder de firmanaam Molenaar & Penn een metaalgieterij. Dit bedrijf werd gevestigd in hun pand aan de Visstraat. Het bedrijf vervaardigde onder meer bronzen gaskranen en koperwerk voor schepen.

In 1843 werd de samenwerking met Molenaar verbroken en werd het bedrijf onder de firmanaam H.J. Penn & Co. voortgezet. Na het overlijden van Franciscus Dominicus Andreas Bauduin in 1846 zette de zoon van zijn zuster Adriana Johanna Penn-Bauduin, Ferdinand Johannes Penn, de metaalgieterij voort onder zijn eigen firmanaam IJzergieterij F.J. Penn & Co. In 1847 vestigde hij die onderneming aan de ’s-Gravendeelsedijk in Dordrecht (de Mijl). Het bedrijf groeide snel. In 1866 ging Ferdinand een vennootschap aan met zijn broer Hubertus en zijn neef Johannes Jacobus Bauduin en veranderde de firmanaam in Penn & Bauduin. Het bedrijf maakte naam als bouwer van bruggen en de vervaardiging van gietijzeren vuurtorens, kapen, vloerdelen en trappen voor het interieur van vuurtorens.

De vuurtorens die Penn & Bauduin bouwde zijn:

de Lange Jaap te Huisduinen (1878)
de vuurtoren van Strijensas (1883)
de vuurtoren van Stavoren en twee havenlichten (1884)
het hoge licht van Hoek van Holland (1893)
het lage licht van Hoek van Holland (1899)
het lage licht van Nieuwe Sluis (1906)
het hoge licht bij Renesse op Noord-Schouwen (1914, afgebroken in 1932)

En drie gietijzeren vuurtorens voor Nederlands-Indië:

Tandjong Berikat (1881, inmiddels afgebroken)
Den Bril (1887)
Poeloe Besar (1889)

Kleinere objecten die het bedrijf vervaardigde zijn onder meer:

de niet meer bestaande ijzeren zee-kapen te Stavoren (1884) en te Hollum (1890)
de ijzeren opbouw op de vuurtoren van Westkapelle (1907)
en een aantal lichthuizen, zoals voor het lage licht van IJmuiden (1909) en de vuurtoren van Scheveningen (1922).

Penn & Bauduin heeft in 1909 ook de opdracht gekregen voor het verwijderen van het bovenste deel van het lage licht van IJmuiden en het installeren hiervan op het Vuurduin van Vlieland, waar het nu nog als vuurtoren dienst doet.

Omstreeks 1970 kwam de ijzergieterij in de problemen en werd overgenomen door de firma Troost uit Pernis, die op het bedrijfsterrein olieplatformen liet bouwen. In 1978 kwam het bedrijf in handen van staalconstructiebedrijf De Groot uit Zwijndrecht. Vanwege het uitblijven van grote opdrachten werd het in 1996 gesloten en kwam er een einde aan dit voor de Dordtse economie zo belangrijke familiebedrijf.

De volgende vuurtorens en lichtopstanden met de status van rijksmonument zijn gebouwd door ijzergieterij Penn & Bauduin:

Huisduinen - Zeeweg 5 - Kijkduin, Lange Jaap
De vuurtoren van Strijensas, Buitendijk, Strijensas, rijksmonument 521941
Het Hoge Licht, Willem van Houtenstraat 102 te Hoek van Holland, rijksmonument 32907
Stavoren - Haven - Het Witte Vuur
Stavoren - Bij Havenweg 26 - Het Rode Vuur en Het Groene Vuur

Het rijksmonumentenregister is doorzocht op meer monumenten die door de firma zijn gemaakt. Dit heeft tot op heden (2024) één ander rijksmonument opgeleverd. Het is echter goed mogelijk dat er meer (bestanddelen) van rijksmonumenten zijn die door Penn & Bauduin zijn geleverd. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed nodigt iedereen uit hiervoor aanvullingen te doen, graag voorzien van rijksmonumentnummer en een toelichting. U kunt hiervoor de onderstaande reactieformulier gebruiken.

Schiedam - Lange Haven - Beursbrug

Rijksmonumenten bij dit artikel

Deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met de Nederlandse Vuurtoren Vereniging.

Bronnen

Regionaal Archief Dordrecht. Biografisch woordenboek: Families Penn en Bauduin
Wikipedia: Penn & Bauduin

Zie ook

Artikelen

Rijksmonumenten
Rijksmonumenten - Makers (pagina bestaat niet)

Hoort bij deze thema's

Monumenten

Begrippen

ijzergieterijen en vervaardigers

U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.