Aanmelden
Ga direct naar de inhoud
Ga direct naar het menu
Kennisbank
Thema's
Artikelen
Monumenten
Lezen
Formulier bekijken
Geschiedenis weergeven
Pagina exporteren
Aardkundig erfgoed bewerken: Aardkundig erfgoed/Dekzandreliëf Het Zwarte Veen
U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:
De gevraagde handeling is voorbehouden aan gebruikers in een van de volgende groepen:
gebruikers
,
beheerders
.
U hebt geen rechten om de gevraagde handeling te verrichten.
Elementtype
Aardkundig
Status
*
Publiceren
Ter redactie
In bewerking
Niet publiceren
Naam gebied
*
Provincie
*
Drenthe
Flevoland
Friesland
Gelderland
Groningen
Limburg
Noord-Brabant
Noord-Holland
Overijssel
Utrecht
Zeeland
Zuid-Holland
Kaart url
Kaart afbeelding
Bestand uploaden
Samenvatting
*
Noordwest-zuidoost georiënteerde dekzandruggen van ongeveer 700 meter lang zijn gevormd aan het einde van de laatste ijstijd. Het gebied is vrij nat vanwege de slechte natuurlijke afwatering, waardoor in het Holoceen veengroei op gang is gekomen.
Aardkundig fenomeen (primair)
*
en (overige), Periode(s)
*
actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul
actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul
Carboon
Perm
Trias
Jura
Krijt
Tertiar
Tertiar - Paleoceen
Tertiar - Eoceen
Tertiar - Oligoceen
Tertiar - Mioceen
Tertiar - Plioceen
Vroeg Pleistoceen
Pleistoceen
Pleistoceen - Pretiglien
Pleistoceen - Tiglien
Pleistoceen - Eburonien
Pleistoceen - Waalien
Pleistoceen - Menapien
Pleistoceen - Bavelien
Midden Pleistoceen
Pleistoceen - Cromerien
Pleistoceen - Elsterien
Pleistoceen - Holsteinien
Pleistoceen - Saalien
Pleistoceen - Laat-Saalien
Laat Pleistoceen
Pleistoceen - Eemien
Pleistoceen - Weichselien
Pleistoceen - Weichselien - Vroeg-Glaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Pleniglaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Laat-Glaciaal
Holoceen
Holoceen - Preboreaal
Holoceen - Boreaal
Holoceen - Atlanticum
Holoceen - Subboreaal
Holoceen - Subatlanticum
Holoceen - Mesolithicum
Holoceen - Neolithicum
Holoceen - Bronstijd
Holoceen - IJzertijd
Holoceen - Romeinse tijd
Holoceen - Vroege Middeleeuwen
Holoceen - Late Middeleeuwen
Holoceen - Nieuwe tijd
Gevormd door
*
denudatie
golven
getij
landijs
mens
meren
permafrost
rivieren
smeltwater
tektoniek
veenvorming
wind
Kenmerkendheid
*
* Goed voorbeeld van dekzandruggen uit het Oude Dryas.
Kennis over
dit gebied
==Ontstaansgeschiedenis== ===Zandafzetting in de laatste ijstijd=== Dit gebied tussen Wildenborch en Ruurlo is gevormd door dekzandafzettingen tijdens de laatste ijstijd, het Weichselien (ongeveer 110.000-11.700 jaar geleden). Door een afwisselend toendra en poolklimaat was er weinig vegetatie, en de wind had vrij spel om zand te vervoeren en af te zetten. Noordwest-zuidoost georiënteerde dekzandruggen van ongeveer 700 meter lang liggen te midden van verspoelde dekzanden (Afb. 1). De noordwest-zuidoostelijke oriëntatie van de dekzandruggen wijst op een overwegend noordwestelijke wind, waardoor deze dekzandruggen vermoedelijk zijn gevormd aan het eind van de ijstijd, tijdens het Oude Dryas (14.000 -13.900 jaar geleden). ===Vastlegging en veenvorming in het Holoceen=== In het Holoceen vernatte en verwarmde het klimaat, waardoor de vegetatiegroei toenam en de afzetting van zand door wind stopte. Op deze manier zijn de dekzandruggen vastgelegd. De waterlopen liepen dood tegen de [[Aardkundig_erfgoed/Dekzandreliëf Warkensche, Klein Dochterensche en Groote Veld|dekzandafzettingen van Het Groote Veld]] in het noordwesten. Doordat er weinig natuurlijke ontwatering was in dit gebied, kon veengroei plaatsvinden en is het Zwarte Veen ontstaan. Lange tijd is het gebied ten zuidoosten van Wildenborch gekenmerkt door moerassen, tot ontginning mogelijk was na de aanleg van de Wildenborchse en Barchemse Veengoot in het begin van de 19<sup>e</sup> eeuw die het veengebied ontwaterde. Beiden stroomgeulen liggen ten noorden van de grenzen van dit aardkundig waardevolle gebied en monden uit in de Berkel. Het gebied van het Zwarte Veen wordt aan de zuidwestelijke kant begrenst door een systeem van beeklopen en dekzandruggen dat ontstond toen zand uit de periodiek droogvallende beddingen opstoof en aan de flanken werd afgezet. Een vergelijkbaar systeem van de Baakse Beek is te vinden ten westen van Vorden (zie [[Aardkundig_erfgoed/Dekzandreliëf Vorden - Hengelo|Dekzandreliëf Vorden - Hengelo]]) waar deze stroom de Hackfortse Beek wordt genoemd. ==Bodems en waterhuishouding== De dekzandruggen zijn zandig en droog, ze bestaan uit laarpodzolgronden of veldpodzolgronden. Ook zijn op sommige hoge ruggen enkeerdgronden ontwikkeld, zoals bij Bokhorst. In de laagten liggen beekeerdgronden en plaatselijk moerige eerdgronden. In het syteem van beekgronden aan de westzijde liggen leek- en woudeerdgronden. ==Relatie met cultuurhistorie en archeologie== * Door de slechte natuurlijke ontwatering was die gebied lange tijd moeilijk begaanbaar. Slechts op de meest zuidelijke dekzandrug zijn oude bouwlanden met enkeerdgronden te vinden. Deze zijn ontstaan door eeuwenlange bemesting van een dik humushoudend dek, het zogenaamde potstalmest dat gevormd werd met behulp van plaggen. ==Verder lezen== * Gonggrijp, G. P. (1988). Gea-objecten van Gelderland. Leersum, Rijksinstituut voor natuurbeheer, RIN-rapport, 88, 64. * Stichting voor Bodemkartering (1979). [https://bodemdata.nl/files/pdf/34WO_%2035.pdf Bodemkaart van Nederland, Schaal 1:50 000: Toelichting bij de kaartbladen 34 West Enschede en 34 Oost Enschede – 35 Glanerburg]. Pudoc, Wageningen. ==Overlap met eerder genoemd aardkundig erfgoed== * GEA-object: 34W6 Zwarte Veen * Van Beusekom (2007): GL 92
Afbeelding uploaden
Bestand uploaden
Stappen om een afbeelding te plaatsen:
upload
een afbeelding via "Bestand uploaden" hierboven ⇑
Let op: verklein je foto tot max 2000px breed (liggend), 1600px hoog (staand) en max 1MB!
kopieer de Afbeelding code
en plak die in Afbeelding plaatsen hieronder ⇓
pas de code aan
:
BESTANDSNAAM
,
BIJSCHRIFT
en
BESCHRIJVING' ' (Alt-tekst)
Herhaal dit voor elke afbeelding.
[[Bestand: BESTANDSNAAM|400px|rechts|thumb|BIJSCHRIFT|alt=BESCHRIJVING]]
Afbeelding plaatsen
[[Bestand: Dekzandruggen Het Zwarte Veen - Geomorfolgisch.png|400px|rechts|thumb|Afb. 1. Fragment van de geomorfologische kaart met schaduwreliëf van het AHN-hoogtebeeld. Dekzandruggen (geel) met een noordwest-zuidoost oriëntatie liggen temidden van verspoelde dekzandruggen (grijs). In het zuidwesten liggen rondom de Baakse Beek beekdalbodems (donkergroen) en beekoverstromingsvlaktes (lichtgroen). (klik voor een vergroting) |alt=Fragment van de geomorfologische kaart met schaduwreliëf van het AHN-hoogtebeeld]]
Gerelateerd aan aardkundig erfgoed
Dekzandreliëf Vorden - Hengelo (Aardkundig erfgoed/Dekzandreliëf Vorden - Hengelo)
Gerelateerd aan artikel (aardkundig)
Dekzandreliëf (beheermodel)
Panorama Landschap - Achterhoek
Gerelateerd aan thema
Landschap (Thema/Landschap)
Aardkundig erfgoed (Thema/Aardkundig erfgoed)
Trefwoorden
Dekzandrug, veen
Specialisten
Harm Jan Pierik
Kleine bewerking
Opslaan
Wijzigingen bekijken
Annuleren