Aanmelden
Ga direct naar de inhoud
Ga direct naar het menu
Kennisbank
Thema's
Artikelen
Monumenten
Lezen
Formulier bekijken
Geschiedenis weergeven
Pagina exporteren
Aardkundig erfgoed bewerken: Aardkundig erfgoed/Droogdalen posbank
U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:
De gevraagde handeling is voorbehouden aan gebruikers in een van de volgende groepen:
gebruikers
,
beheerders
.
U hebt geen rechten om de gevraagde handeling te verrichten.
Elementtype
Aardkundig
Status
*
Publiceren
Ter redactie
In bewerking
Niet publiceren
Naam gebied
*
Provincie
*
Drenthe
Flevoland
Friesland
Gelderland
Groningen
Limburg
Noord-Brabant
Noord-Holland
Overijssel
Utrecht
Zeeland
Zuid-Holland
Kaart url
Kaart afbeelding
Bestand uploaden
Samenvatting
*
Zeer fraai dalsysteem, ontstaan aan de rand van de stuwwal van de Veluwe (Veluwezoom). Deze sterk vertakte en diep ingesneden sneeuwsmeltwaterdalen zijn ontstaan tijdens de laatste ijstijd (het Weichselien, 115.000-11.700 jaar geleden). Door aansnijding van de Rijn aan de zuidrand van de stuwwal in diezelfde ijstijd, is een markante steile overgang naar het IJsseldal gevormd. Deze landvormen zijn hier goed te zien door het open karakter van de heide en de steile overgang naar het IJsseldal.
Aardkundig fenomeen (primair)
*
en (overige), Periode(s)
*
actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul
actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul
Carboon
Perm
Trias
Jura
Krijt
Tertiar
Tertiar - Paleoceen
Tertiar - Eoceen
Tertiar - Oligoceen
Tertiar - Mioceen
Tertiar - Plioceen
Vroeg Pleistoceen
Pleistoceen
Pleistoceen - Pretiglien
Pleistoceen - Tiglien
Pleistoceen - Eburonien
Pleistoceen - Waalien
Pleistoceen - Menapien
Pleistoceen - Bavelien
Midden Pleistoceen
Pleistoceen - Cromerien
Pleistoceen - Elsterien
Pleistoceen - Holsteinien
Pleistoceen - Saalien
Pleistoceen - Laat-Saalien
Laat Pleistoceen
Pleistoceen - Eemien
Pleistoceen - Weichselien
Pleistoceen - Weichselien - Vroeg-Glaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Pleniglaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Laat-Glaciaal
Holoceen
Holoceen - Preboreaal
Holoceen - Boreaal
Holoceen - Atlanticum
Holoceen - Subboreaal
Holoceen - Subatlanticum
Holoceen - Mesolithicum
Holoceen - Neolithicum
Holoceen - Bronstijd
Holoceen - IJzertijd
Holoceen - Romeinse tijd
Holoceen - Vroege Middeleeuwen
Holoceen - Late Middeleeuwen
Holoceen - Nieuwe tijd
Gevormd door
*
denudatie
golven
getij
landijs
mens
meren
permafrost
rivieren
smeltwater
tektoniek
veenvorming
wind
Kenmerkendheid
*
* Zeer fraai droogdalsysteem met sterk vertakte en diep ingesneden dalen (sneeuwsmeltwaterdalen). * Markante steile helling langs de stuwwalrand door ondergraving (Rijn). * Grootste oppervlakte lössbodems (in de dalen) boven de grote rivieren. * Op de Posbank is de beleving van deze landvormen is optimaal door de openheid van het terrein en het scherpe reliëf, tevens fraai panorama over het naastgelegen IJsseldal.
Kennis over
dit gebied
==Ontstaansgeschiedenis== Dit droogdalsysteem is gevormd aan de zuidkant van de stuwwal van de [[Aardkundig erfgoed/Stuwwal Oostelijke Veluwe]]. Deze stuwwal is gevormd door een ijslob tijdens het Laat-Saalien (150.000 jaar geleden). ===Ontwikkeling van het dalsysteem=== De dalen zijn gevormd tijdens de laatste ijstijd (het Weichselien, 115.000-11.700 jaar geleden). De vegetatie was toen spaarzaam (afwisselend toendra en poolklimaat) en tijdens smelt in het voorjaar en zomer gleed de bodem op hellingen langzaam af (solifluctie). Omdat het smeltwater slecht afgevoerd kon worden door de bevroren ondergrond, concentreerde de afvoer zich in geulen. Hierbij vormden op de flanken van de stuwwal sneeuwsmeltwaterdalen. Kenmerkend is de asymmetrische vorm van deze dalen door verschil in bezonning (zuid- en westkanten zijn minder steil). De loop van de dalen en hun oriëntatie hangt deels samen met de aanwezigheid van gestuwde pakketten in de richting van de dalrichting. Waar de dalen in het IJsseldal uitkomen zijn de afgespoelde zanden in een spoelzandwaaier afgezet. Het dorp Rheden ligt op een dergelijke waaier. Na het afsmelten van de permafrost aan het begin van het Holoceen, kon regenwater infiltreren in het grove zand van de stuwwal en verloren de dalen hun afvoerende functie, het werden droogdalen. De dalen zijn hier zo goed te zien omdat ze vrij kort en grillig zijn. Dit hangt samen met de aansnijding door de Rijn aan de zuidkant (tussen ongeveer 60.000 en 40.000 jaar geleden), waardoor de flank van de stuwwal hier relatief steil is. ===Lössbodems boven de grote rivieren=== De dalwanden zijn deels bedekt met löss. Dit fijne materiaal (leem) werd tijdens het koudste deel van de laatste ijstijd door de wind afgezet in de luwte van de dalen. Löss komt in Nederland vooral voor in Zuid-Limburg, de Rhedense Heide is het noordelijkste gebied binnen Nederland waar löss in de bodem voorkomt. ==Huidige aardkundige processen== De aardkundige processen vonden met name in de voorlaatste en laatste ijstijd plaats. In droge dalen kan bij hevige neerslag tegenwoordig nog lokaal erosie optreden. ==Bodems en waterhuishouding== In de gestuwde grofzandige afzettingen zijn moderpodzolgronden (bruine bosgronden) gevormd, de lössbodems in de dalen behoren tot de ooivaaggronden met zandige leem. Hydrologisch gezien is de Veluwe een infiltratiegebied. Waar kleilagen ondiep zitten, kunnen lokaal hogere grondwaterstanden optreden. Door het grote volume aan grof zand is de Veluwe een belangrijk waterreservoir, dat zorgt voor kweldruk in de wijde omgeving. ==Relatie met archeologie en cultuurhistorie== * De schrale gronden waren geschikt voor heide (plaggensysteem). Lokaal vormde stuifzanden door te intensief landgebruik. In de nieuwe tijd werden steeds meer bossen buitenplaatsen en jachtgebieden aangelegd en werd recreatie steeds belangrijker. * Een van de weinige plekken in Nederland, waar reliëf te steil was voor doorgaande wegen. ==Verder lezen== * Gonggrijp, G. P. (1988). Gea-objecten van Gelderland. Leersum, Rijksinstituut voor natuurbeheer, RIN-rapport, 88, 64. * Neefjes, J. (2018) [https://www.cultureelerfgoed.nl/publicaties/publicaties/2018/01/01/landschapsbiografie-van-de-veluwe Landschapsbiografie van de Veluwe Landschapsbiografie van de Veluwe, Historisch-landschappelijke karakteristieken en hun ontstaan], Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed / Staatsbosbeheer. * Steur, G.G.L., & Heijink, W. (1975). [https://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/117794 Bodemkaart van Nederland 1: 50.000: toelichting bij de kaartbladen 40 West Arnhem en 40 Oost Arnhem], STIBOKA, Wageningen. * Vink, A. P. A. (1949). [https://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/184011 Bijdrage tot de kennis van loess en dekzanden: in het bijzonder van de zuidoostelijke Veluwe]. Wageningen University and Research. ==Overlap met eerder benoemd aardkundig erfgoed== * GEA-object: 33W1n Rhedensche Heide * Van Beusekom 2007: GL 48, Droogdalsysteem op de Rheder heide
Afbeelding uploaden
Bestand uploaden
Stappen om een afbeelding te plaatsen:
upload
een afbeelding via "Bestand uploaden" hierboven ⇑
Let op: verklein je foto tot max 2000px breed (liggend), 1600px hoog (staand) en max 1MB!
kopieer de Afbeelding code
en plak die in Afbeelding plaatsen hieronder ⇓
pas de code aan
:
BESTANDSNAAM
,
BIJSCHRIFT
en
BESCHRIJVING' ' (Alt-tekst)
Herhaal dit voor elke afbeelding.
[[Bestand: BESTANDSNAAM|400px|rechts|thumb|BIJSCHRIFT|alt=BESCHRIJVING]]
Afbeelding plaatsen
[[Bestand: Posbank_AHN.png|400px|rechts|thumb|Afb 1. AHN hoogtebeeld van de Veluwezoom met goed ontwikkelde droogdalen |alt=AHN hoogtebeeld van de Veluwezoom met goed ontwikkelde droogdalen]]
Gerelateerd aan aardkundig erfgoed
Stuwwal Arnhem (Aardkundig erfgoed/Stuwwal Arnhem)
Stuwwal Oostelijke Veluwe (Aardkundig erfgoed/Stuwwal Oostelijke Veluwe)
Gerelateerd aan artikel (aardkundig)
Panorama Landschap - Veluwe
Droogdalen (beheermodel)
Gerelateerd aan thema
Landschap (Thema/Landschap)
Aardkundig erfgoed (Thema/Aardkundig erfgoed)
Trefwoorden
stuwwal, Veluwe, droogdalen, sneeuwsmeltwaterdalen
Specialisten
Harm Jan Pierik
Kleine bewerking
Opslaan
Wijzigingen bekijken
Annuleren