Aardkundig erfgoed bewerken: Aardkundig erfgoed/Randmeerkust Nunspeet

U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:

De gevraagde handeling is voorbehouden aan gebruikers in een van de volgende groepen: gebruikers, beheerders.
U hebt geen rechten om de gevraagde handeling te verrichten.

Elementtype	Aardkundig
Status *
Naam gebied *
Provincie *	Drenthe Flevoland Friesland Gelderland Groningen Limburg Noord-Brabant Noord-Holland Overijssel Utrecht Zeeland Zuid-Holland
Kaart url
Kaart afbeelding	Bestand uploaden
Samenvatting *	Strook van circa drie kilometer breed met langs de noordrand van de Veluwe, waar de overgang van het zandlandschap naar de venige randvlakte van de voormalige Zuiderzee goed te zien is. In de veenvlakte steken nog twee langgerekte dekzandruggen uit, deze zijn ontstaan aan het eind van de laatste ijstijd (o.a. [[Aardkundig_erfgoed/Dekzandrug_Wessinge\|dekzandrug Wessinge]]). Direct langs het Veluwemeer ligt een strandwal ([[Aardkundig_erfgoed/Strandwal_Hoophuizen\|strandwal Hoophuizen]]), bestaande uit door golven opgewerkt zand vanaf de Zuiderzeebodem (met name tijdens stormvloeden in de 15<sup>e</sup> tot 17<sup>e</sup> eeuw). In het veengebied achter de strandwal ligt een kleidek, eveneens afgezet vanuit de Zuiderzee.
Aardkundig fenomeen (primair) * en (overige), Periode(s) *
Gevormd door *	denudatie golven getij landijs mens meren permafrost rivieren smeltwater tektoniek veenvorming wind
Kenmerkendheid *	* Overgang van hogere Veluwse zandgronden naar de Zuiderzee. Hierdoor kent het gebied veel variatie in ondergrond en landschap op korte afstand. * Strandwal langs de voormalige Zuiderzee is hier goed te zien, deze is opvallend grindrijk.
Kennis over dit gebied	==Ontstaansgeschiedenis== Dit overgangsgebied van de Veluwe naar de Zuiderzee is ontstaan vanaf de laatste ijstijd. In het zuidelijk deel ligt zand aan het oppervlak, dat onder het veen doorloopt. Dit zand is als dekzand afgezet tijdens de laatste ijstijd (het Weichselien 115.000-11.700 jaar geleden). In de veenvlakte steken nog twee langgerekte dekzandruggen uit (Afb. 1), deze zijn ontstaan aan het eind van de laatste ijstijd (o.a. [[Aardkundig_erfgoed/Dekzandrug_Wessinge\|dekzandrug Wessinge]]). Tijdens de zeespiegelstijging in het warmere Holoceen (11.700 jaar geleden tot nu) steeg ook in het binnenland de grondwaterstand, waardoor veengroei tot ontwikkeling kwam. Ter hoogte van het huidige Flevoland ontstond een groot veengebied met meren (de Flevomeren en het Almere). Deze breidden zich steeds verder uit, na de Middeleeuwen ontstond zo de Zuiderzee. De veenvorming langs de rand van de Zuiderzee kwam pas op gang tijdens de laatste paar duizend jaar. Hierbij raakten de zandgronden in dit gebied overgroeid met een laag veen. Enkele beekjes (bijv. Nolbeek, Hierdense Beek, Killenbeek) wateren de randzone langs de Noordelijke Veluwe af. Van deze beken is alleen de Nolbeek nog vrij meanderend. Direct langs het Veluwemeer ligt de [[Aardkundig_erfgoed/Strandwal_Hoophuizen\|strandwal Hoophuizen]] (Afb. 1). Deze bestaat uit door golven opgewerkt zand afkomstig van de Zuiderzeebodem. Tijdens overstromingen kon het water van de Zuiderzee via de beekmondingen die de strandwal onderbraken binnendringen. Het veengebied achter de wal raakte zo bedekt met een kleilaag. Dit gebeurde met name tijdens stormvloeden in de 15<sup>e</sup> tot 17<sup>e</sup> eeuw. Deze opvallend grindrijke wal is deels afgegraven, maar nog wel goed zichtbaar in het landschap. ==Huidige aardkundige processen== geen ==Bodems en waterhuishouding== Het gebied is door de nabijheid van de randmeren en kwel vanaf de Veluwe vrij nat. Langs het noordelijk deel van de Veluwe liggen natte zandgronden (gooreerdgronden en beekeerdgronden). Deze gaan over in moerige podzolgronden en veengronden. Langs de kust liggen strandwalgronden. Tot in 20<sup>e</sup> eeuw kwamen overstromingen vanuit de Zuiderzee regelmatig voor, deze drongen via de beekmondingen het achterland in. ==Relatie met archeologie en cultuurhistorie== * Op de langgerekte dekzandruggen liggen oude akkers en kromme wegen, op de lagere delen broekontginningen, vermoedelijk vooral vanaf de 14<sup>e</sup> eeuw. * Dankzij het voorkomen van de strandwal was dit eén van de weinige niet-bedijkte poldergebieden van Nederland. ==Verder lezen== * Eilander, D. A., Kloosterhuis, J. L., de Jong, F. H., Steur, G. G. L., & Heijink, W. (1982). [https://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/117789 Bodemkaart van Nederland 1: 50.000: toelichting bij de kaartbladen 26 Oost Harderwijk en 27 West Heerde]. STIBOKA, Wageningen. * Gans, W., de & Bernink, F. B. M. (2005). [https://natuurtijdschriften.nl/pub/406156/GenH2005059005004.pdf Resten van stormruggen rond de voormalige Zuiderzee]. Grondboor & Hamer, 59(5/6), 124-127. * Haans, J. C. F. M., & Maarleveld, G. C. (1974). Grindrijke strandwallen langs de oostrand van de voormalige Zuiderzee. Tijdschrift Kon. Ned. Aardr, 270-279. * Neefjes, J. & Bleumink, H. (2015). Erfgoedatlas Gemeente Nunspeet, Veluws landschap, historie en bewoners. * Niessen, A. M. (1985). Kustwallen langs de voormalige Zuiderzee. Geografisch tijdschrift Amsterdam, 19(2), 123-132. * Putten, M. M. van (2018). [https://www.rug.nl/research/kenniscentrum-landschap/voor-studenten/masterscripties/mascri_m_putten_09_2018.pdf Buitengewoon Wessinge]. Masterscriptie RUG. ==Overlap met eerder benoemd aardkundig erfgoed== * GEA-objecten: 26O1 Hoophuizen: strandwal, 26O2 Nolbeek, 27 W1 Wessinge: dekzandrug * Van Beusekom 2007: GL 37 Hoophuizen, GL 64 Wessinge
Afbeelding uploaden	Bestand uploaden
Stappen om een afbeelding te plaatsen:	upload een afbeelding via "Bestand uploaden" hierboven ⇑ Let op: verklein je foto tot max 2000px breed (liggend), 1600px hoog (staand) en max 1MB! kopieer de Afbeelding code en plak die in Afbeelding plaatsen hieronder ⇓ pas de code aan: BESTANDSNAAM, BIJSCHRIFT en BESCHRIJVING' ' (Alt-tekst) Herhaal dit voor elke afbeelding. [[Bestand: BESTANDSNAAM\|400px\|rechts\|thumb\|BIJSCHRIFT\|alt=BESCHRIJVING]]
Afbeelding plaatsen	[[Bestand: Randmeerkust Nunspeet.png\|400px\|rechts\|thumb\|Afb.1. Fragment van de Geomorfologische Kaart van Nederland (2022) van het gebied. De groengele ruggen zijn de dekzandruggen, paars is de veenvlakte, de zandige strandwallen langs de rand van het Veluwemeer zijn oranjegeel, de kleiige groenig. \|alt=Fragment van de Geomorfologische Kaart van Nederland (2022) van het gebied. De groengele ruggen zijn de dekzandruggen, paars is de veenvlakte, de zandige strandwallen langs de rand van het Veluwemeer zijn oranjegeel, de kleiige groenig. ]]
Gerelateerd aan aardkundig erfgoed
Gerelateerd aan artikel (aardkundig)
Gerelateerd aan thema
Trefwoorden	Zuiderzee, veen, dekzand, randgebied
Specialisten

Kleine bewerking

Annuleren

actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul

actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul

Carboon
Perm
Trias
Jura
Krijt
Tertiar
Tertiar - Paleoceen
Tertiar - Eoceen
Tertiar - Oligoceen
Tertiar - Mioceen
Tertiar - Plioceen
Vroeg Pleistoceen
Pleistoceen
Pleistoceen - Pretiglien
Pleistoceen - Tiglien
Pleistoceen - Eburonien
Pleistoceen - Waalien
Pleistoceen - Menapien
Pleistoceen - Bavelien
Midden Pleistoceen
Pleistoceen - Cromerien
Pleistoceen - Elsterien
Pleistoceen - Holsteinien
Pleistoceen - Saalien
Pleistoceen - Laat-Saalien
Laat Pleistoceen
Pleistoceen - Eemien
Pleistoceen - Weichselien
Pleistoceen - Weichselien - Vroeg-Glaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Pleniglaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Laat-Glaciaal
Holoceen
Holoceen - Preboreaal
Holoceen - Boreaal
Holoceen - Atlanticum
Holoceen - Subboreaal
Holoceen - Subatlanticum
Holoceen - Mesolithicum
Holoceen - Neolithicum
Holoceen - Bronstijd
Holoceen - IJzertijd
Holoceen - Romeinse tijd
Holoceen - Vroege Middeleeuwen
Holoceen - Late Middeleeuwen
Holoceen - Nieuwe tijd