Aardkundig erfgoed bewerken: Aardkundig erfgoed/Stobbeven en het Noord Drentse veenvlakte

U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:

De gevraagde handeling is voorbehouden aan gebruikers in een van de volgende groepen: gebruikers, beheerders.
U hebt geen rechten om de gevraagde handeling te verrichten.

Elementtype	Aardkundig
Status *
Naam gebied *
Provincie *	Drenthe Flevoland Friesland Gelderland Groningen Limburg Noord-Brabant Noord-Holland Overijssel Utrecht Zeeland Zuid-Holland
Kaart url
Kaart afbeelding	Bestand uploaden
Samenvatting *	In het uiterste noorden van Drenthe ligt een Holocene veenvlakte met daarin het Stobbenven. Het Stobbenven bestaat uit een oud fossiel bos, met stammen van 7000 tot 10.000 jaar oud. Het gebied is door de provincie Drenthe in 2014 als aardkundig monument aangewezen. De stobben, van m.n. dennenbomen, zijn bewaard gebleven doordat een Holoceen veendek de bomen zuurstofloos af heeft gesloten. Het terrein ligt op de overgang van het Drents Plateau, dat bestaat uit grondmoreneruggen en -welvingen uit het Saalien en dekzandruggen en -welvingen uit het Weichselien, naar het Holocene zeekleilandschap.
Aardkundig fenomeen (primair) * en (overige), Periode(s) *
Gevormd door *	denudatie golven getij landijs mens meren permafrost rivieren smeltwater tektoniek veenvorming wind
Kenmerkendheid *	* Kenmerkend grootschalig veenontginningsgebied, dat recent vernat en zich ontwikkelt als natuur * Daarnaast de vondst oude, vroeg Holocene in situ bomen.
Kennis over dit gebied	==Ontstaansgeschiedenis== De vorming van het veen en de aanwezigheid van Vroeg Holocene boomstronken vertegenwoordigen aardkundige processen uit het Holoceen. Op de Pleistocene zandgrond startte in het Late Boreaal de groei van een dennen-eiken-berkenbos. Vanaf het Vroege Atlanticum was het klimaat vochtiger en trad er vernatting van dit gebied op, waardoor er zich een veenpakket vormde. De bomen zijn hierdoor verdronken en bedekt geraakt met veen. De bomen liggen overigens alle kanten op, wat er op duidt dat ze zich niet meer konden handhaven en omvielen, ze zijn niet omgevallen als gevolg van een storm. Bijzonder is dat de randvoorwaarden waaronder het Stobbeveen zich kon ontwikkelen dateren uit eerdere perioden. In het Elsterien werd in Noord Nederland potklei afgezet in diepe tunneldalen. De potklei is een zeer fijnkorrelig sediment en is moeilijk water doorlatend. Het ligt in Noord-Drenthe op diverse plaatsen dicht onder het oppervlak. In het Weichselien is hierop een pakket dekzand afgezet. Daarnaast had zich in het Weichselien zich een dekzandrug gevormd, waardoor er een afvoerloze laagte ontstond waarin het kwelwater stagneerde. Zo verdronk het bos en raakte het later met veen bedekt. In het gebied vond in recente tijden, vanaf de Middeleeuwen, veenontginning plaats, waardoor het is omgevormd van een veen/moeras landschap naar een agrarisch landschap. Het gaat hierbij om lange smalle kavels in grasland, omgeven door slootjes en een enkele bredere watergang, zoals de Matsloot. Hier en daar liggen dekzandkopjes op lage ruggen waarop zich dorpjes vormen, zoals Sandebuur en Roderwolde en aan de Groningse kant Lettelbert en Midwolde. Het Leekstermeer, aan de westzijde van het gebied is ontstaan door veenwinning en windwerking. In de tweede helft van de vorige eeuw werd het bewerken van het land lastiger, omdat het veen inklonk, de machines zwaarder werden en de stobben soms door het veendek heen staken. Uiteindelijk kon het alleen als weidegrond voor jongvee gebruikt worden. ==Huidige aardkundige processen== Bij de herinrichting van de Eelder- en Peizermade werden een deel van de stobben opgeruimd, maar er kwamen zulke gave exemplaren naar boven, dat het RCE er een aantal onderzocht. Polder Matsloot-Roderwolde, oostelijk van het Leekstermeer, werd recent ingericht als natuurontwikkelingsgebied, en wordt de Onlanden genoemd. Hierdoor vernat dit gebied en is er opnieuw sprake van veenvorming. Net ten noorden van de t-splitsing Hooiwegen de Onlandsedijk is in 2014 een Aardkundig Monument onthult, om dit oude stobbeveen onder de aandacht te brengen. ==Bodems en waterhuishouding== De dekzandrug heeft een veldpodzol bodem terwijl het aangrenzende stobbeveen uit een koopveengrond bestaat. De veengronden er omheen bestaan uit weideveengronden en heet de Onlanden. Het gebied vernat langzaam en vangt veel van het overtollige water op uit het achterland. ==Relatie archeologie en cultuurhistorie== Het gebied maakt onderdeel uit van het Veenontginningslandschap dat al dateert uit de Middeleeuwen. Het gebied behoorde tot de zogenaamde Woldgebieden, waar al rond het jaar 1000 begonnen werd met ontginningen. Het stond in open verbinding met de Noordzee. De aanwezige kreken werden gebruikt door mensen om zich per bootje te verplaatsten. De kreekruggen werden door de vroege bewoners gebruikt om het binnenland in te trekken. In dit gebied werden hun huisplaatsen opgeworpen en versterkt met (kei)leem en kwelderplaggen. Dit worden de veenterpen genoemd. In dit grensgebied van de drie noordelijke provincies werd samengewerkt tussen de bewoners door gezamenlijk in de 12e eeuw een tientallen kilometers lange dijk aan te leggen tussen Roderwolde in Drenthe via Langewold in Groningen naar Dokkum in Noordoost-Friesland. Enkele wegen in het gebied liggen er al honderden jaren, zoals de Drentse Dijk en de Roderwolder Dijk. Deze laatste is aangelegd als verbinding tussen het klooster van Aduard en De Kleibosch om potklei te kunnen delven. Vanaf de 14e eeuw werd het te nat en verliet men het gebied, om in de 16e eeuw deels weer terug te keren. Vanaf de 19e eeuw werd het gebied voorgoed verlaten. Het veen is sinds de ontginning minimaal 50 cm ingeklonken, dit is af te leiden uit de het hoogteverschil met de voormalige kerkheuvel van Roderwolde met haar directe omgeving. ==Overlap met eerdere beschrijvingen== Basiskaart: DR8 (hier wordt Stobbenveen, Kleibosch, Peizerdiep en Eelderdiep als één geheel genomen). Provincie Drenthe: MV.N.1; MV.N2; MV.N3; Polder Matsloot Roderwolde ==Overlap met ander aardkundig erfgoed== Het potkleilandschap van Roderwolde (Kleibosch) sluit aan bij deze locatie en het dekzandlandschap vertoont sterke overeenkomsten met andere dekzandgebieden. Het veenontginningslandschap komt ook in de randzone oostelijk van de Hondsrug voor. ==Verder lezen== J.A.W. Nicolay (red), 2018. Huisplaatsen in De Onlanden, de geschiedenis van een Drents veenweidegebied. Groningen Archaeological Studies 34, uitgeverij Barkhuis A. Verbers, 2013. Aardkundig Monument 4. Het Stobbenven. Uitgave van de Provincie Drenthe. F. de Vries, D.J. Brus, B. Kempen, F. Brouwer en A.H. Heidema, 2014. Actualisatie bodemkaart veengebieden; Deelgebied 1 en 2 in Noord Nederland; Alterra, Wageningen UR J. Zomer, 2016. Middeleeuwse veenontginningen in het getijdenbekken van de Hunze: Een interdisciplinair landschap historisch onderzoek naar de paleogeografie, ontginning en waterhuishouding (ca 800-ca 1500). ''Tekst: Anja Verbers, Landschapsbeheer Drenthe''
Afbeelding uploaden	Bestand uploaden
Stappen om een afbeelding te plaatsen:	upload een afbeelding via "Bestand uploaden" hierboven ⇑ Let op: verklein je foto tot max 2000px breed (liggend), 1600px hoog (staand) en max 1MB! kopieer de Afbeelding code en plak die in Afbeelding plaatsen hieronder ⇓ pas de code aan: BESTANDSNAAM, BIJSCHRIFT en BESCHRIJVING' ' (Alt-tekst) Herhaal dit voor elke afbeelding. [[Bestand: BESTANDSNAAM\|400px\|rechts\|thumb\|BIJSCHRIFT\|alt=BESCHRIJVING]]
Afbeelding plaatsen	{{Afbeelding \|bestand=6. Stobbenven 2.jpg \|bijschrift=Afb. 1. Impressie van het veengebied, waar de stobben zijn aangetroffen. \|alternatief=Veengebied waar de stobben zijn aangetroffen. }} {{Afbeelding \|bestand=StobbevenAM bankje.jpg \|bijschrift=Afb. 2. Bankje met informatie over het Aardkundig Monument het Stobbenven. \|alternatief=Bankje met informatie over het Aardkundig Monument. }}
Gerelateerd aan aardkundig erfgoed
Gerelateerd aan artikel (aardkundig)
Gerelateerd aan thema
Trefwoorden	Holoceen, veenrest, bosrestanten
Specialisten

Kleine bewerking

Annuleren

actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul

actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul

Carboon
Perm
Trias
Jura
Krijt
Tertiar
Tertiar - Paleoceen
Tertiar - Eoceen
Tertiar - Oligoceen
Tertiar - Mioceen
Tertiar - Plioceen
Vroeg Pleistoceen
Pleistoceen
Pleistoceen - Pretiglien
Pleistoceen - Tiglien
Pleistoceen - Eburonien
Pleistoceen - Waalien
Pleistoceen - Menapien
Pleistoceen - Bavelien
Midden Pleistoceen
Pleistoceen - Cromerien
Pleistoceen - Elsterien
Pleistoceen - Holsteinien
Pleistoceen - Saalien
Pleistoceen - Laat-Saalien
Laat Pleistoceen
Pleistoceen - Eemien
Pleistoceen - Weichselien
Pleistoceen - Weichselien - Vroeg-Glaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Pleniglaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Laat-Glaciaal
Holoceen
Holoceen - Preboreaal
Holoceen - Boreaal
Holoceen - Atlanticum
Holoceen - Subboreaal
Holoceen - Subatlanticum
Holoceen - Mesolithicum
Holoceen - Neolithicum
Holoceen - Bronstijd
Holoceen - IJzertijd
Holoceen - Romeinse tijd
Holoceen - Vroege Middeleeuwen
Holoceen - Late Middeleeuwen
Holoceen - Nieuwe tijd