Aardkundig erfgoed bewerken: Aardkundig erfgoed/Stroomgordel en doorbraakgeul Est

U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:

De gevraagde handeling is voorbehouden aan gebruikers in een van de volgende groepen: gebruikers, beheerders.
U hebt geen rechten om de gevraagde handeling te verrichten.

Elementtype	Aardkundig
Status *
Naam gebied *
Provincie *	Drenthe Flevoland Friesland Gelderland Groningen Limburg Noord-Brabant Noord-Holland Overijssel Utrecht Zeeland Zuid-Holland
Kaart url
Kaart afbeelding	Bestand uploaden
Samenvatting *	De stroomrug van Est was actief tijdens de IJzertijd. Later, tijdens de vroege middeleeuwen is de oude restgeul van dit systeem tijdens een voerstroming als doorbraakdal gebruikt. Dit vormt een van de grootste natuurlijke doorbraakgeulen van het rivierengebied.
Aardkundig fenomeen (primair) * en (overige), Periode(s) *
Gevormd door *	denudatie golven getij landijs mens meren permafrost rivieren smeltwater tektoniek veenvorming wind
Kenmerkendheid *	* Stroomrug met een van de grootste natuurlijke doorbraakgeulen in het Nederlandse rivierengebied.
Kennis over dit gebied	==Ontstaansgeschiedenis== De Est stroomrug is een gevormd door een riviertak die hier tijdens de IJzertijd stroomde. Er stroomde in die periode meerdere kleine takken van de Rijn in het oostelijk deel van de Tielerwaard. Aan maaiveld ligt een oeverwal (bestaande uit zandige klei) met daaronder zandige beddingafzettingen. Rondom de stroomruggen ligt (vaak zandige) komklei in de ondergrond. Toen de Linge vlak voor de Romeinse tijd actief werd als nieuwe tak raakte de Est stroomgordel verlaten. Doordat de rivieren tijdens de IJzertijd hier veel sediment hadden afgezet en oeverwallen hadden opgebouwd was dit deel van de delta relatief hoog. Tijdens overstromingen vormde dit deel van de delta dan ook een obstakel. Ergens tijdens de Vroege Middeleeuwen vond het water een zwakke plek via de oude restgeul van de Est stroomrug die nog als een depressie in het landschap aanwezig was. Daardoor is deze restgeul als doorbraakdal verder uitgeschuurd en ligt deze nog als een kilometers lange kronkelende laagte in het landschap. ==Huidige aardkundige processen== Geen ==Bodems en waterhuishouding== De bodems bestaan vooral uit kalkhoudende ooivaaggronden en poldervaaggronden (zavel en lichte klei). . ==Relatie met archeologie en cultuurhistorie== * Van oudsher zijn stroomruggen de bewoonde gebieden in het rivierengebied, met oude dorpskernen, wegen en fruitteelt. ==Verder lezen== * Cohen, K. M., Stouthamer, E., Hoek, W. Z., Berendsen, H. J. A., & Kempen, H. F. J. (2009). [https://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/44941/Zand-in-banen-3e-druk-2009-2010.pdf?sequence=1 Zand in banen: zanddieptekaarten van het Rivierengebied en het IJsseldal in de provincies Gelderland en Overijssel]. * Cohen, K. M., Stouthamer, E. Pierik, H.J., Geurts, A.H. (2012). Vernieuwd Digitaal Basisbestand Paleogeografie van de Rijn-Maas Delta. * Gonggrijp, G. P. (1988). Gea-objecten van Gelderland. Leersum, Rijksinstituut voor natuurbeheer, RIN-rapport, 88, 64. * Pierik, H. J., Stouthamer, E., & Cohen, K. M. (2017). Natural levee evolution in the Rhine-Meuse delta, the Netherlands, during the first millennium CE. Geomorphology, 295, 215-234. * Tornqvist, T. E. (1993). Holocene alternation of meandering and anastomosing fluvial systems in the Rhine-Meuse delta (central Netherlands) controlled by sea-level rise and subsoil erodibility. Journal of Sedimentary Research, 63(4), 683-693. * Verbraeck, A. (1984). Toelichtingen bij de geologische kaart van Nederland 1: 50.000, Blad Tiel West (39W) en Tiel Oost (39O), Rijks Geologische Dienst, Haarlem. ==Overlap met eerder benoemd aardkundig erfgoed== * GEA-objecten: 38W5; Est, fossiele rivierloop * Van Beusekom 2007: GL76 (onbeschreven)
Afbeelding uploaden	Bestand uploaden
Stappen om een afbeelding te plaatsen:	upload een afbeelding via "Bestand uploaden" hierboven ⇑ Let op: verklein je foto tot max 2000px breed (liggend), 1600px hoog (staand) en max 1MB! kopieer de Afbeelding code en plak die in Afbeelding plaatsen hieronder ⇓ pas de code aan: BESTANDSNAAM, BIJSCHRIFT en BESCHRIJVING' ' (Alt-tekst) Herhaal dit voor elke afbeelding. [[Bestand: BESTANDSNAAM\|400px\|rechts\|thumb\|BIJSCHRIFT\|alt=BESCHRIJVING]]
Afbeelding plaatsen	[[Bestand: Doorbraakdal Est.png\|400px\|rechts\|thumb\|Afb. 1. AHN hoogtebeeld van de stroomgordel Est en het doorbraakdal dat over een lengte van enkele kilometers te vervolgen is. \|alt=AHN hoogtebeeld van de stroomgordel Est en het doorbraakdal dat over een lengte van enkele kilometers te vervolgen is]]
Gerelateerd aan aardkundig erfgoed
Gerelateerd aan artikel (aardkundig)
Gerelateerd aan thema
Trefwoorden	doorbraakgeul, Est, stroomrug, Tielerwaard, Betuwe
Specialisten

Kleine bewerking

Annuleren

actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul

actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul

Carboon
Perm
Trias
Jura
Krijt
Tertiar
Tertiar - Paleoceen
Tertiar - Eoceen
Tertiar - Oligoceen
Tertiar - Mioceen
Tertiar - Plioceen
Vroeg Pleistoceen
Pleistoceen
Pleistoceen - Pretiglien
Pleistoceen - Tiglien
Pleistoceen - Eburonien
Pleistoceen - Waalien
Pleistoceen - Menapien
Pleistoceen - Bavelien
Midden Pleistoceen
Pleistoceen - Cromerien
Pleistoceen - Elsterien
Pleistoceen - Holsteinien
Pleistoceen - Saalien
Pleistoceen - Laat-Saalien
Laat Pleistoceen
Pleistoceen - Eemien
Pleistoceen - Weichselien
Pleistoceen - Weichselien - Vroeg-Glaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Pleniglaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Laat-Glaciaal
Holoceen
Holoceen - Preboreaal
Holoceen - Boreaal
Holoceen - Atlanticum
Holoceen - Subboreaal
Holoceen - Subatlanticum
Holoceen - Mesolithicum
Holoceen - Neolithicum
Holoceen - Bronstijd
Holoceen - IJzertijd
Holoceen - Romeinse tijd
Holoceen - Vroege Middeleeuwen
Holoceen - Late Middeleeuwen
Holoceen - Nieuwe tijd