Ga direct naar de inhoud
Ga direct naar het menu
Aanmelden
Kennisbank
Thema's
Artikelen
Monumenten
Zoeken
Lezen
Formulier bekijken
Geschiedenis weergeven
Pagina exporteren
Sluiten
Navigatie
Kennisbank
Thema's
Artikelen
Monumenten
Aardkundig erfgoed bewerken: Aardkundig erfgoed/Stuifzandgebied Beekhuizer-en Hulshorsterzand
U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:
De gevraagde handeling is voorbehouden aan gebruikers in een van de volgende groepen:
gebruikers
,
beheerders
.
U hebt geen rechten om de gevraagde handeling te verrichten.
Elementtype
Aardkundig
Status
*
Publiceren
Ter redactie
In bewerking
Niet publiceren
Naam gebied
*
Provincie
*
Drenthe
Flevoland
Friesland
Gelderland
Groningen
Limburg
Noord-Brabant
Noord-Holland
Overijssel
Utrecht
Zeeland
Zuid-Holland
Kaart url
Kaart afbeelding
Bestand uploaden
Samenvatting
*
Groot voormalig stuifzandgebied ontstaan door intensief landgebruik vanaf de middeleeuwen. In dit gebied is nog steeds actief stuifzand te vinden.
Aardkundig fenomeen (primair)
*
en (overige), Periode(s)
*
actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul
actieve veenvorming
aanwasvlakte
abrasievlakte
actief stuifzand
actief wad / slik
actieve getijsedimentatie
actieve kwelder / schor
beekdal
binnendelta
bodem
breuktrap
bron
crevassegeul
crevasserug
daluitspoelingswaaier
dekzandkopje
dekzandplateau
dekzandrug
doline
doodijsgat
doorbraakgeul
doorbraakwaaier (overslag)
droogdal
duinmeer
duinreliëf
fossiel bos
getijkreek
getijmonding
getij-oeverwal
getijvlakte
gordeldekzandrug
groeve
haakwal
hoogveenrest
ijssmeltwaterdal
kamduin
keileemrug
klif
kolk / wiel
kreekrug
kronkelwaardreliëf
kustwal
kwelderwal
landduin
meanderruggen en -geulen
nol
oeverwal
paraboolduin
pingoruïne
plaggendek
potklei
restgeul
rivierduin
rivierkom
sandr (spoelzandwaaier)
schiervlakterest-plateau
smeltwaterheuvel (kame)
smeltwaterrug
smeltwaterterras (kame)
sneeuwsmeltwaterdal
strandvlakte
strandwal
strandwalcomplex
stroomrug
stuifdijk
stuifzandduin
stuifzandfort
stuifzandreliëf
stuwwal
terp of hoogwatervluchtplaats
terrasvlakte
uitblazingskom
veenmeer
veenrest
veenrestvlakte
veenrivier
ven
wijstzone
zee-erosiegeul
Carboon
Perm
Trias
Jura
Krijt
Tertiar
Tertiar - Paleoceen
Tertiar - Eoceen
Tertiar - Oligoceen
Tertiar - Mioceen
Tertiar - Plioceen
Vroeg Pleistoceen
Pleistoceen
Pleistoceen - Pretiglien
Pleistoceen - Tiglien
Pleistoceen - Eburonien
Pleistoceen - Waalien
Pleistoceen - Menapien
Pleistoceen - Bavelien
Midden Pleistoceen
Pleistoceen - Cromerien
Pleistoceen - Elsterien
Pleistoceen - Holsteinien
Pleistoceen - Saalien
Pleistoceen - Laat-Saalien
Laat Pleistoceen
Pleistoceen - Eemien
Pleistoceen - Weichselien
Pleistoceen - Weichselien - Vroeg-Glaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Pleniglaciaal
Pleistoceen - Weichselien - Laat-Glaciaal
Holoceen
Holoceen - Preboreaal
Holoceen - Boreaal
Holoceen - Atlanticum
Holoceen - Subboreaal
Holoceen - Subatlanticum
Holoceen - Mesolithicum
Holoceen - Neolithicum
Holoceen - Bronstijd
Holoceen - IJzertijd
Holoceen - Romeinse tijd
Holoceen - Vroege Middeleeuwen
Holoceen - Late Middeleeuwen
Holoceen - Nieuwe tijd
Gevormd door
*
denudatie
golven
getij
landijs
mens
meren
permafrost
rivieren
smeltwater
tektoniek
veenvorming
wind
Kenmerkendheid
*
* Kenmerkend grootschalig stuifgebied, relict van intensief gebruik van zandgebieden * Stuifzandvormen (uitblazingsvlakte, stuifzandforten, duinen) zijn hier goed ontwikkeld
Kennis over
dit gebied
==Ontstaansgeschiedenis== In de laatste ijstijd (Het Weichselien, 115.000-11.700 jaar geleden) werden tegen de westflank van de Veluwe dikke pakketten zand door de wind afgezet. Na deze periode warmde het klimaat op en raakte dit gebied begroeid. Als gevolg van de toenemende invloed van de mens begon het zand te verstuiven. De eerste meldingen van stuivend zand stammen uit de 12<sup>e</sup> eeuw. In de 16<sup>e</sup> en 17<sup>e</sup> eeuw vond verstuiving op grotere schaal plaats, door toename van plaggensteken en intensivering van de landbouw. Pas in de 19<sup>e</sup> eeuw lukte het om dit stuivende zand grotendeels vast te leggen. Enkele grotere kernen zijn niet bebost en actief gebleven. De grootschalige verstuiving leidde ertoe dat de [[Aardkundig_erfgoed/Beekdal_Leuvenumse_Beek|Hierdense beek (of Leuvenumse beek]], groene dal in Afb. 1) verstopt raakte en is verlegd. Het gebied kent een grote variatie aan landvormen die typerend zijn voor stuifzandgebieden. De uitblazingsvlaktes liggen net wat lager dan de omgeving. Het zand uit deze vlaktes is vervolgens terecht gekomen in grillige duintjes, die in het hele gebied liggen, maar voornamelijk aan de oostrand van de uitblazingsvlaktes (Afb. 2). In het Leuvenumse Bos liggen enkele hoge randwallen, op deze plek is gepoogd om het stuifzand in te vangen. In de uitblazingsvlakte liggen ook ronde hogere gebieden, de zogenaamde stuifzandforten (Fortberg, Tafelberg). Dit zijn erosierestanten, waar de oorspronkelijke bodem niet verstoven is. Deze zijn veelal ontstaan op de plekken die oorspronkelijk net wat lager en natter waren. Omdat hier een bodem of veenlaagje vormde kreeg de wind hier minder vat op. De stuifzandforten zijn wel bedekt geraakt door stuifzand. Tussen Vierhouten en Nunspeet komen enkele vennen voor, het Mosterdveen is hiervan de bekendste. Deze vennen vormden in de uitblazingsvlaktes van het stuifzand. Vermoedelijk speelt ook het voorkomen van een ondoorlatende leemlaag een rol bij de vernatting van de bodem. ==Huidige aardkundige processen== Het Beekhuizerzand en Hulshorsterzand zijn nog grotendeels actieve stuifgebieden. Het grootste deel van het stuifzand is echter vastgelegd. ==Bodems en waterhuishouding== In de stuifzandduinen liggen duinvaaggronden, in de uitblaaskommen vlakvaaggronden. ==Relatie met archeologie en cultuurhistorie== * Groeifase hangt waarschijnlijk samen met intensivering van de landbouw (toename akkerbouw) en het steken van plaggen. En had een sterk negatief effect op de landgebruiksmogelijkheden. * Het gebied is vanaf de 19<sup>e</sup> eeuw bebost, waardoor de actieve stuifzandvorming grotendeels verdween. ==Verder lezen== * Castel, I.I.Y., J. Fanta & E.A. Koster (1983). De vallei van de Leuvenumse Beek (Noordwestelijke Veluwe), een fysisch-geografische streekbeschrijving. - Wetenschappelijke mededelingen K.N.N.V, te Hoogwoud 159: 5-15. * Gonggrijp, G. P. (1988). Gea-objecten van Gelderland. Leersum, Rijksinstituut voor natuurbeheer, RIN-rapport, 88, 64. * Koster, E. A. (1978). De stuifzanden van de Veluwe; een fysisch-geografische studie. Dissertatie Universiteit van Amsterdam. * Neefjes & Bleumink 2015 Erfgoedatlas Gemeente Nunspeet, Veluws landschap, historie en bewoners. * Neefjes, J. (2018) [https://www.cultureelerfgoed.nl/publicaties/publicaties/2018/01/01/landschapsbiografie-van-de-veluwe Landschapsbiografie van de Veluwe Landschapsbiografie van de Veluwe, Historisch-landschappelijke karakteristieken en hun ontstaan], Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed / Staatsbosbeheer. * Schelling, J. (1955). [https://edepot.wur.nl/391365 Stuifzandgronden: Inland-dune sand soils]. Stichting voor Bodemkartering. * Polak, B. (1968). [https://natuurtijdschriften.nl/pub/539483/ABN1968017001006.pdf Peat under a table-shaped drift sand mound in the northern Veluwe (Hulshorst)]. Acta Botanica Neerlandica, 17(1), 33-43. ==Overlap met eerder benoemd aardkundig erfgoed== * GEA-object: 26O6 Beekuizerzand, Leuvenumse Bos, Hulshorstsche zand * Van Beusekom 2007: GL71 (niet beschreven, alleen Beekhuizerzand)
Afbeelding uploaden
Bestand uploaden
Stappen om een afbeelding te plaatsen:
upload
een afbeelding via "Bestand uploaden" hierboven ⇑
Let op: verklein je foto tot max 2000px breed (liggend), 1600px hoog (staand) en max 1MB!
kopieer de Afbeelding code
en plak die in Afbeelding plaatsen hieronder ⇓
pas de code aan
:
BESTANDSNAAM
,
BIJSCHRIFT
en
BESCHRIJVING' ' (Alt-tekst)
Herhaal dit voor elke afbeelding.
[[Bestand: BESTANDSNAAM|400px|rechts|thumb|BIJSCHRIFT|alt=BESCHRIJVING]]
Afbeelding plaatsen
[[Bestand: BeekhHulshZand.png|400px|rechts|thumb|Afb. 1. Fragment van de geomorfologische kaart van de omgeving van het Beekhuizer en Hulshorster Zand. Het grillige stuifzandreliëf laat zien dat het gebied waar actieve verstuiving is voorgekomen groter was dan tegenwoordig. |alt=Fragment van de geomorfologische kaart van de omgeving van het Beekhuizer en Hulshorster Zand]] [[Bestand: Hulshorsterzand.jpg|400px|rechts|thumb|Afb.2. Begroeid stuifduin op het Hulshorsterzand (Foto: Wikipedia, D.J. Bergsma).|alt=Begroeid stuifduin op het Hulshorsterzand https://nl.wikipedia.org/wiki/Bestand:Wandeling_over_het_Hulshorsterzand_29.jpg]]
Gerelateerd aan aardkundig erfgoed
Gerelateerd aan artikel (aardkundig)
Panorama Landschap - Veluwe
Gerelateerd aan thema
Landschap (Thema/Landschap)
Aardkundig erfgoed (Thema/Aardkundig erfgoed)
Trefwoorden
Veluwe, stuifzand
Specialisten
Harm Jan Pierik
Kleine bewerking
Opslaan
Wijzigingen bekijken
Annuleren