Brandpreventie voor historische boerderijen: verschil tussen versies

kGeen bewerkingssamenvatting
kGeen bewerkingssamenvatting
Regel 6: Regel 6:
|Introductie=De laatste decennia gingen er meer historische boerderijen in vlammen op dan voorheen. Dat constateert de RCE. Deze toename is zorgelijk en vormt aanleiding om met dit item eigenaren, bewoners, boeren en andere gebruikers van boerderijen bewust te maken van de noodzaak van preventieve maatregelen.
|Introductie=De laatste decennia gingen er meer historische boerderijen in vlammen op dan voorheen. Dat constateert de RCE. Deze toename is zorgelijk en vormt aanleiding om met dit item eigenaren, bewoners, boeren en andere gebruikers van boerderijen bewust te maken van de noodzaak van preventieve maatregelen.
|Omschrijving=Historische boerderijen bepalen voor een belangrijk deel het beeld van het Nederlandse platteland. Helaas zijn ze tamelijk gevoelig voor brand, omdat ze voor een groot deel uit organische en dus brandbare materialen opgebouwd zijn, zoals hout en riet. En het is niet alleen de plaats waar de boer en zijn gezin wonen, maar ze werken er ook. Zij slaan bijvoorbeeld brandbare materialen als hooi en stro op, werken met risicovolle machines, lassen zelf en leggen zelf elektra aan. Omdat de boerderijen meestal afgelegen op het platteland liggen, is de kans op blikseminslag er vrij groot. Bovendien zijn de installaties en de veiligheidsvoorzieningen van een flink aantal oude boerderijen nog niet aangepast aan moderne eisen.
|Omschrijving=Historische boerderijen bepalen voor een belangrijk deel het beeld van het Nederlandse platteland. Helaas zijn ze tamelijk gevoelig voor brand, omdat ze voor een groot deel uit organische en dus brandbare materialen opgebouwd zijn, zoals hout en riet. En het is niet alleen de plaats waar de boer en zijn gezin wonen, maar ze werken er ook. Zij slaan bijvoorbeeld brandbare materialen als hooi en stro op, werken met risicovolle machines, lassen zelf en leggen zelf elektra aan. Omdat de boerderijen meestal afgelegen op het platteland liggen, is de kans op blikseminslag er vrij groot. Bovendien zijn de installaties en de veiligheidsvoorzieningen van een flink aantal oude boerderijen nog niet aangepast aan moderne eisen.
[[Bestand:01 Bliksembeveiliging 401.688.jpg|500px|rechts|thumb|Een rietdekker legt bliksembeveiliging op het dak aan]]
[[Bestand:02 Trekker 512.502.jpg|500px|rechts|thumb|Het levert risico op brand op als een trekker met een hete motor in een schuur met hooi en stro op de vloer gestald wordt De brandweer maakt gebruik van een zwemvijver voor bluswater (Foto Aerolin).]]
[[Bestand:03 Boerderij Lindenhoeve Groningen 537.679.jpg|500px|rechts|..]]
[[Bestand:05 Rieten dak Nijensleek Drenthe 523.058.jpg|500px|rechts|..]]
[[Bestand:04 Uilsmahorn Holwerd Friesland 535.357.jpg|500px|rechts|..]]
[[Bestand:06 Stal 522.561.jpg|500px|rechts|..]]
[[Bestand:07 Asbest 543.005.jpg|500px|rechts|..]]
[[Bestand:08 Schoorsteen Roovert 528.064.jpg|500px|rechts|..]]
[[Bestand:09 5K9B6778 Brandweer in actie Aerolin.jpg|500px|rechts|..]]


In historische boerderijen wordt brand soms pas laat ontdekt.  Dat komt door die afgelegen ligging. Of doordat de brand in het achterhuis ontstaat, of in een stal of een bijgebouw, waardoor het vuur lange tijd niet zichtbaar is. In het buitengebied duurt het doorgaans enige tijd voordat de brandweer ter plaatse is. Als de hulpverleners daarna hun zware materieel niet dichtbij kunnen plaatsen of als er onvoldoende bluswater beschikbaar is, kunnen zij slechts proberen te voorkomen dat de brand ook andere gebouwen in de as legt.
In historische boerderijen wordt brand soms pas laat ontdekt.  Dat komt door die afgelegen ligging. Of doordat de brand in het achterhuis ontstaat, of in een stal of een bijgebouw, waardoor het vuur lange tijd niet zichtbaar is. In het buitengebied duurt het doorgaans enige tijd voordat de brandweer ter plaatse is. Als de hulpverleners daarna hun zware materieel niet dichtbij kunnen plaatsen of als er onvoldoende bluswater beschikbaar is, kunnen zij slechts proberen te voorkomen dat de brand ook andere gebouwen in de as legt.
Regel 26: Regel 16:
===Leem tegen brand===
===Leem tegen brand===
Wel was het in de middeleeuwen ook op boerderijen niet ongebruikelijk om een stro- of rietdak te belemen. Met leem werd vooral de binnenzijde brandveiliger gemaakt. Soms werden beide kanten behandeld. Deze methode beperkte ook het indringen van vocht. Een bijzondere variant, die al in de veertiende eeuw bekend was, is het schindeldak, waarin leem in lagen in het rietpakket is verwerkt. Deze leemlagen overlappen elkaar als leien. Vanaf het begin van de zestiende eeuw raakte schindelen in ongebruik, door de aanscherping van de bouwvoorschriften en de bredere verspreiding van aardewerken dakpannen.
Wel was het in de middeleeuwen ook op boerderijen niet ongebruikelijk om een stro- of rietdak te belemen. Met leem werd vooral de binnenzijde brandveiliger gemaakt. Soms werden beide kanten behandeld. Deze methode beperkte ook het indringen van vocht. Een bijzondere variant, die al in de veertiende eeuw bekend was, is het schindeldak, waarin leem in lagen in het rietpakket is verwerkt. Deze leemlagen overlappen elkaar als leien. Vanaf het begin van de zestiende eeuw raakte schindelen in ongebruik, door de aanscherping van de bouwvoorschriften en de bredere verspreiding van aardewerken dakpannen.
[[Bestand:10 Na de brand DSC 0422.JPG|500px|rechts|..]]
[[Bestand:11 Brandmuur 555.465.jpg|500px|rechts|..]]
[[Bestand:12 Hei- en Boeicop P1030631.JPG|500px|rechts|..]]
[[Bestand:13 Hei- en Boeicop P1030638.JPG|500px|rechts|..]]
[[Bestand:14 Hei- en Boeicop P1010638 Guido Bogers.JPG|500px|rechts|..]]


===Brandpreventie in bestekken===
===Brandpreventie in bestekken===
Regel 56: Regel 40:
===Blikseminslag===
===Blikseminslag===
De kans op brand door blikseminslag is bij een boerderij met een rieten dak vele malen groter dan bij een boerderij met harde dakbedekking. De bliksem veroorzaakt doorgaans niet veel bouwkundige schade. Daarentegen is de schade aan elektrische apparatuur vaak aanzienlijk en ontstaat er daardoor brand.
De kans op brand door blikseminslag is bij een boerderij met een rieten dak vele malen groter dan bij een boerderij met harde dakbedekking. De bliksem veroorzaakt doorgaans niet veel bouwkundige schade. Daarentegen is de schade aan elektrische apparatuur vaak aanzienlijk en ontstaat er daardoor brand.
[[Bestand:15 Hard dak 535.747.jpg|500px|rechts|..]]
[[Bestand:16 Brandweeraansluiting DSC04781.JPG|500px|rechts|..]]
[[Bestand:17 Noordeloos Zuid-Holland 1958 421.251.jpg|500px|rechts|..]]


===Defecte apparatuur===
===Defecte apparatuur===
Regel 82: Regel 62:
===Schoorsteen===  
===Schoorsteen===  
De constructie van een schoorsteen hoort onbrandbaar en rookdicht te zijn en mag geen warmte doorgeleiden. De schoorsteen moet voor de toegepaste soort verwarming geschikt zijn en een goede trek hebben. Bij een open haard is het zaak een goed functionerende klep aan te brengen, die direct kan worden gesloten bij een schoorsteenbrand. Een bouwkundige controle op optimaal verloop, lekkage door verzakking, blokkades zoals uit het metselwerk stekende balkkoppen en het functioneren van de klep, is een eerste vereiste voor een veilige schoorsteen. Een schoorsteen die oorspronkelijk diende voor gaskachels of als ventilatiekanaal is niet zonder meer geschikt voor een houtkachel, allesbrander of open haard. Voor een goede trek mag het kanaal geen grotere knik dan dertig graden maken. Dit voorkomt ook dat brandgevaarlijk vuil zich in de knik op kan hopen. Een vonkenvanger boven op de schoorsteen verhindert niet alleen dat er vonken op het dak terechtkomen, maar ook dat vogels in het rookkanaal nestelen. Vooral bij een rieten dak is een vonkenvanger essentieel.
De constructie van een schoorsteen hoort onbrandbaar en rookdicht te zijn en mag geen warmte doorgeleiden. De schoorsteen moet voor de toegepaste soort verwarming geschikt zijn en een goede trek hebben. Bij een open haard is het zaak een goed functionerende klep aan te brengen, die direct kan worden gesloten bij een schoorsteenbrand. Een bouwkundige controle op optimaal verloop, lekkage door verzakking, blokkades zoals uit het metselwerk stekende balkkoppen en het functioneren van de klep, is een eerste vereiste voor een veilige schoorsteen. Een schoorsteen die oorspronkelijk diende voor gaskachels of als ventilatiekanaal is niet zonder meer geschikt voor een houtkachel, allesbrander of open haard. Voor een goede trek mag het kanaal geen grotere knik dan dertig graden maken. Dit voorkomt ook dat brandgevaarlijk vuil zich in de knik op kan hopen. Een vonkenvanger boven op de schoorsteen verhindert niet alleen dat er vonken op het dak terechtkomen, maar ook dat vogels in het rookkanaal nestelen. Vooral bij een rieten dak is een vonkenvanger essentieel.
[[Bestand:18 Vonkenvanger IMG 4077.JPG|500px|rechts|..]]
[[Bestand:19 Omslag Haugesund 20642954.jpg|500px|rechts|..]]


===Rieten dak===
===Rieten dak===
Regel 137: Regel 114:
Door vooraf na te denken over de opvang van het vee kunnen bij brand veel zorgen worden voorkomen. Spreek hierover met de buren. Het is verstandig bereikbaar te zijn voor de buren en elkaar  
Door vooraf na te denken over de opvang van het vee kunnen bij brand veel zorgen worden voorkomen. Spreek hierover met de buren. Het is verstandig bereikbaar te zijn voor de buren en elkaar  
de mobiele telefoonnummers te geven voor het geval dat het vaste net uitvalt. Als er bij de boerderij weinig bluswater aanwezig is, dan kunnen er vooraf afspraken worden gemaakt om bij brand met bijvoorbeeld gierwagens van omliggende boerenbedrijven water aan te voeren.
de mobiele telefoonnummers te geven voor het geval dat het vaste net uitvalt. Als er bij de boerderij weinig bluswater aanwezig is, dan kunnen er vooraf afspraken worden gemaakt om bij brand met bijvoorbeeld gierwagens van omliggende boerenbedrijven water aan te voeren.
[[Bestand:21 Smalle weg Haugesund 20642972.jpg|500px|rechts|..]]
[[Bestand:22 Smalle brug Haugesund 20642966.jpg|500px|rechts|..]]


===Veilig bezoek===
===Veilig bezoek===
Regel 175: Regel 149:
Het aanbrengen van brand- of bliksembeveiliging is niet verplicht in een monument, maar kan wel als voorwaarde worden opgevoerd bij de toekenning van subsidie. Het onderhoud van brandveiligheidsvoorzieningen in rijksmonumenten is subsidiabel in het kader van de instandhoudingsregeling.
Het aanbrengen van brand- of bliksembeveiliging is niet verplicht in een monument, maar kan wel als voorwaarde worden opgevoerd bij de toekenning van subsidie. Het onderhoud van brandveiligheidsvoorzieningen in rijksmonumenten is subsidiabel in het kader van de instandhoudingsregeling.


===Informatie en advies===
==Informatie en advie===
Wilt u meer weten of advies over dit onderwerp, neem dan contact op met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed:  InfoDesk, 033 – 421 74 56, info@cultureelerfgoed.nl.


===Literatuur===
===Bronnen===
* Brandschadewiel. Zie www.veilig-erfgoed.nl en  webwinkel.mijngelderland.nl.
* Brandschadewiel. Zie www.veilig-erfgoed.nl en  webwinkel.mijngelderland.nl.
* Een toekomst voor boerderijen: Handreiking voor de herbestemming en verbouwing van monumentale boerderijen, Amersfoort 2014.  Zie www.cultureelerfgoed.nl.
* Een toekomst voor boerderijen: Handreiking voor de herbestemming en verbouwing van monumentale boerderijen, Amersfoort 2014.  Zie www.cultureelerfgoed.nl.
Regel 203: Regel 176:
* www.onlinebouwbesluit.nl
* www.onlinebouwbesluit.nl
* www.slachtofferhulp.nl
* www.slachtofferhulp.nl
 
|Afbeelding (extern)=[[Bestand:01 Bliksembeveiliging 401.688.jpg|400px|rechts|thumb|Een rietdekker legt bliksembeveiliging op het dak aan]]
Mei 2015
[[Bestand:02 Trekker 512.502.jpg|400px|rechts|thumb|Het levert risico op brand op als een trekker met een hete motor in een schuur met hooi en stro op de vloer gestald wordt De brandweer maakt gebruik van een zwemvijver voor bluswater (Foto Aerolin).]]
* Tekst Ben Kooij
[[Bestand:03 Boerderij Lindenhoeve Groningen 537.679.jpg|400px|rechts|..]]
* http://www.stichtingsalvage.nl
[[Bestand:05 Rieten dak Nijensleek Drenthe 523.058.jpg|400px|rechts|..]]
* http://www.veilig-erfgoed
[[Bestand:04 Uilsmahorn Holwerd Friesland 535.357.jpg|400px|rechts|..]]
 
[[Bestand:06 Stal 522.561.jpg|400px|rechts|..]]
Redactieraad Ruben Abeling, Guido Bogers, René Hagen (IFV), Bram van der Linden, Hans Nederhoff (Brandweer NL), Hanneke Nuijten, Hanna Pennock, Judith Toebast, Michiel Verweij en Jans Weges (IFV)
[[Bestand:07 Asbest 543.005.jpg|400px|rechts|..]]
 
[[Bestand:08 Schoorsteen Roovert 528.064.jpg|400px|rechts|..]]
Eindredactie Dirk Snoodijk
[[Bestand:09 5K9B6778 Brandweer in actie Aerolin.jpg|400px|rechts|..]]
[[Bestand:10 Na de brand DSC 0422.JPG|400px|rechts|..]]
[[Bestand:11 Brandmuur 555.465.jpg|400px|rechts|..]]
[[Bestand:12 Hei- en Boeicop P1030631.JPG|400px|rechts|..]]
[[Bestand:13 Hei- en Boeicop P1030638.JPG|400px|rechts|..]]
[[Bestand:14 Hei- en Boeicop P1010638 Guido Bogers.JPG|400px|rechts|..]]
[[Bestand:15 Hard dak 535.747.jpg|400px|rechts|..]]
[[Bestand:16 Brandweeraansluiting DSC04781.JPG|400px|rechts|..]]
[[Bestand:17 Noordeloos Zuid-Holland 1958 421.251.jpg|400px|rechts|..]]
[[Bestand:18 Vonkenvanger IMG 4077.JPG|400px|rechts|..]]
[[Bestand:19 Omslag Haugesund 20642954.jpg|400px|rechts|..]]
[[Bestand:21 Smalle weg Haugesund 20642972.jpg|400px|rechts|..]]
[[Bestand:22 Smalle brug Haugesund 20642966.jpg|400px|rechts|..]]
|Specialisten=Ben Kooij,Renate van Leijen
|Lid van=Thema/1287327e-cb98-4a8f-b994-688eea50e08b,Thema/a7eaac4e-b8cf-48ca-8836-c9cd60266a6b,Thema/7120e77f-381c-4781-b573-fcc5eac3a3cb
|Lid van=Thema/1287327e-cb98-4a8f-b994-688eea50e08b,Thema/a7eaac4e-b8cf-48ca-8836-c9cd60266a6b,Thema/7120e77f-381c-4781-b573-fcc5eac3a3cb
|Specialisten=Ben Kooij,Renate van Leijen
}}
}}

Versie van 16 jul 2020 07:49

Elementtype ontbreekt of is ongeldig.

Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 16 jul 2020 om 07:49.