Erkers: verschil tussen versies

Geen bewerkingssamenvatting
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 5: Regel 5:
|Kennisitemtype=Beschrijving van het betreffend object
|Kennisitemtype=Beschrijving van het betreffend object
|Introductie=Een erker is een ondiepe uitbouw met veel glas, die buiten de gevel steekt. Als je bijvoorbeeld in Den Haag door het statige Noordeinde loopt, zie je tientallen erkers boven de winkels, op de verdieping van de woonhuizen. Sommige zijn eenvoudig van vorm, andere rijk uitgevoerd en fijn gedetailleerd. Even verderop kom je erkers ‘aan de straat’, dus op de begane grond, tegen. Zo zijn er ook in andere steden vele erkers te vinden. In een willekeurige woonwijk uit het interbellum, zoals in de westelijk delen van Zeist en Haarlem, zie je veel erkers op de begane grond. Bij boerderijen, kastelen, watertorens en kloosters komen ze eveneens voor.
|Introductie=Een erker is een ondiepe uitbouw met veel glas, die buiten de gevel steekt. Als je bijvoorbeeld in Den Haag door het statige Noordeinde loopt, zie je tientallen erkers boven de winkels, op de verdieping van de woonhuizen. Sommige zijn eenvoudig van vorm, andere rijk uitgevoerd en fijn gedetailleerd. Even verderop kom je erkers ‘aan de straat’, dus op de begane grond, tegen. Zo zijn er ook in andere steden vele erkers te vinden. In een willekeurige woonwijk uit het interbellum, zoals in de westelijk delen van Zeist en Haarlem, zie je veel erkers op de begane grond. Bij boerderijen, kastelen, watertorens en kloosters komen ze eveneens voor.
Je komt ze in elke jarendertigwijk tegen, maar ook boven historische winkels, bij statige woonpanden uit de negentiende eeuw, boerderijen, kloosters en kastelen. Ons land kent vele tienduizenden erkers, erkers zijn populair. Dat niet alleen veel Nederlanders verknocht zijn aan hun erkers, bewijzen bijvoorbeeld de hoge huizen met erkers in het centrum van Valletta, de oude hoofdstad van Malta, met zijn smalle straten. Naar welk land je ook gaat, onderweg kom je de mooiste exemplaren tegen.
|Omschrijving===Geschiedenis==
|Omschrijving===Geschiedenis==
===Middeleeuwen===
===Middeleeuwen===
Regel 14: Regel 12:
De ideeën om arkels aan te brengen deden Nederlanders op bij de vestingen en kastelen in het Midden-Oosten. Hoewel de arkels doorgaans klein waren, boden ze schildwachten de nodige bescherming én goed zicht op de omgeving. De negentiende-eeuwse Franse architect en auteur Viollet-le-Duc schrijft in zijn Dictionnaire raisonné de l’architecture française du XIe au XVe siècle (1854-1868) dat de eerste arkeltorentjes mogelijk van hout waren. In tijden van oorlog werden ze op houten balken aan de muren bevestigd. Ze stonden vanaf de elfde eeuw bekend als hordijzen. Al in de twaalfde eeuw volgde een verbeterde uitvoering in steen op kraagstenen: de mezekooi of mezekouw. Daarvan is helaas geen enkel Nederlands voorbeeld overgebleven. Maar de koper-gravure van Merian uit 1647 van de middeleeuwse stadsmuur van Aken geeft een goed beeld van de verschillende mezekouwen.
De ideeën om arkels aan te brengen deden Nederlanders op bij de vestingen en kastelen in het Midden-Oosten. Hoewel de arkels doorgaans klein waren, boden ze schildwachten de nodige bescherming én goed zicht op de omgeving. De negentiende-eeuwse Franse architect en auteur Viollet-le-Duc schrijft in zijn Dictionnaire raisonné de l’architecture française du XIe au XVe siècle (1854-1868) dat de eerste arkeltorentjes mogelijk van hout waren. In tijden van oorlog werden ze op houten balken aan de muren bevestigd. Ze stonden vanaf de elfde eeuw bekend als hordijzen. Al in de twaalfde eeuw volgde een verbeterde uitvoering in steen op kraagstenen: de mezekooi of mezekouw. Daarvan is helaas geen enkel Nederlands voorbeeld overgebleven. Maar de koper-gravure van Merian uit 1647 van de middeleeuwse stadsmuur van Aken geeft een goed beeld van de verschillende mezekouwen.


In de loop der eeuwen ontwikkelden de arkels zich via de stads¬kastelen tot de nu bekende hangerkers. In de laatste fase van hun ontwikkeling belandden ze op de begane grond. Opvallend is het toenemend gebruik van glas, soms zelfs glas-in-lood, en licht. Erkers zijn dus al een tamelijk oud bouwkundig fenomeen en onverminderd populair bij huiseigenaren, architecten en projectontwikkelaars.
===Hangerkers===
In de loop der eeuwen ontwikkelden de arkels zich via de stadskastelen tot de nu bekende hangerkers. In de laatste fase van hun ontwikkeling belandden ze op de begane grond. Opvallend is het toenemend gebruik van glas, soms zelfs glas-in-lood, en licht. Erkers zijn dus al een tamelijk oud bouwkundig fenomeen en onverminderd populair bij huiseigenaren, architecten en projectontwikkelaars.


===Historische voorbeelden===
===Historische voorbeelden===
Je komt ze in elke jarendertigwijk tegen, maar ook boven historische winkels, bij statige woonpanden uit de negentiende eeuw, boerderijen, kloosters en kastelen. Ons land kent vele tienduizenden erkers, erkers zijn populair. Dat niet alleen veel Nederlanders verknocht zijn aan hun erkers, bewijzen bijvoorbeeld de hoge huizen met erkers in het centrum van Valletta, de oude hoofdstad van Malta, met zijn smalle straten. Naar welk land je ook gaat, onderweg kom je de mooiste exemplaren tegen. Een van de oudste voorbeelden zit aan de rechterzijgevel van Janskerkhof 13 in Utrecht. De twee boven elkaar gebouwde stenen erkers dateren uit 1648. Kenmerkend hier en ook bij andere oude voorbeelden is de versiering met festoenen, schelpen en vruchten.
====Hangerkers====
====Hangerkers====
Van het pand Scutterenboeck in Amsterdam, Singel 321, is bekend dat daar in 1553 twee erkers werden geplaatst. Het waren mogelijk de eerste voorbeelden in deze stad, maar ze zijn niet bewaard gebleven. Het enig overgebleven voorbeeld uit de zestiende eeuw is de erker aan het klooster in Ter Apel uit omstreeks 1554. Voorbeelden van zeventiende-eeuwse erkers zijn te vinden in sommige oude steden, zoals aan de Plompetorengracht 10 in Utrecht. Ook achttiende-eeuwse erkers zijn schaars. Een van de fraaiste en interessantste voorbeelden bevindt zich in Alkmaar bij het huis Moriaanshoofd. Deze uitzonderlijk rijke erker met een gecompliceerd ensemble van zinnebeeldige voorstellingen is kort na 1718 gebouwd in opdracht van Simon Schagen, destijds schepen van Alkmaar. De gevel met erker werd aangebracht bij de samenvoeging van twee laatmiddeleeuwse huizen.
Van het pand Scutterenboeck in Amsterdam, Singel 321, is bekend dat daar in 1553 twee erkers werden geplaatst. Het waren mogelijk de eerste voorbeelden in deze stad, maar ze zijn niet bewaard gebleven. Het enig overgebleven voorbeeld uit de zestiende eeuw is de erker aan het klooster in Ter Apel uit omstreeks 1554. Voorbeelden van zeventiende-eeuwse erkers zijn te vinden in sommige oude steden, zoals aan de Plompetorengracht 10 in Utrecht. Ook achttiende-eeuwse erkers zijn schaars. Een van de fraaiste en interessantste voorbeelden bevindt zich in Alkmaar bij het huis Moriaanshoofd. Deze uitzonderlijk rijke erker met een gecompliceerd ensemble van zinnebeeldige voorstellingen is kort na 1718 gebouwd in opdracht van Simon Schagen, destijds schepen van Alkmaar. De gevel met erker werd aangebracht bij de samenvoeging van twee laatmiddeleeuwse huizen.


Verreweg de meeste hangerkers dateren uit de periode na het midden van de negentiende eeuw. Spaarzaam zijn de voorbeel¬den bij houten huizen zoals het hoekpand aan de Sandtmannlaan in Naarden.
====Periode====
Verreweg de meeste hangerkers dateren uit de periode na het midden van de negentiende eeuw. Spaarzaam zijn de voorbeelden bij houten huizen zoals het hoekpand aan de Sandtmannlaan in Naarden.


====Staande erkers====
====Staande erkers====
Regel 31: Regel 33:
De ondiepe ruimte van een erker laat weinig plek voor meubilair. Wie behoefte heeft om langere tijd naar buiten te kijken of gewoon lekker achter glas in de zon te zitten, zet er een stoel neer. Voor wie regelmatig een blik naar buiten wil werpen, vormt elk meubelstuk een obstakel. Dit geldt vooral voor erkers die niet geheel open zijn verbonden met de woonruimte. Bij hangerkers is de beweegruimte vaak wat beperkter dan bij staande erkers. Anders dan bij balkons is er meestal geen hoogteverschil en ligt er geen drempel tussen de erker en het achterliggende vertrek.  
De ondiepe ruimte van een erker laat weinig plek voor meubilair. Wie behoefte heeft om langere tijd naar buiten te kijken of gewoon lekker achter glas in de zon te zitten, zet er een stoel neer. Voor wie regelmatig een blik naar buiten wil werpen, vormt elk meubelstuk een obstakel. Dit geldt vooral voor erkers die niet geheel open zijn verbonden met de woonruimte. Bij hangerkers is de beweegruimte vaak wat beperkter dan bij staande erkers. Anders dan bij balkons is er meestal geen hoogteverschil en ligt er geen drempel tussen de erker en het achterliggende vertrek.  


====Vitrage====
Veel erkers bieden wel wat ruimte voor een paar planten, die daar vanwege het licht goed gedijen. Sommige eigenaren en bewoners vinden de erker te licht en hebben daarom behoefte aan vitrage, gordijnen of een andere zonwering. Is er glas-in-lood in de erker, dan geldt dat vaak minder. Tenzij de vitrage tegen de inkijk is.
Veel erkers bieden wel wat ruimte voor een paar planten, die daar vanwege het licht goed gedijen. Sommige eigenaren en bewoners vinden de erker te licht en hebben daarom behoefte aan vitrage, gordijnen of een andere zonwering. Is er glas-in-lood in de erker, dan geldt dat vaak minder. Tenzij de vitrage tegen de inkijk is.


Regel 49: Regel 52:
Een architect die de vrije hand kreeg bij een villa-ontwerp integreerde naast een erker vaak ook een serre, een balkon en een veranda. Allemaal geliefde elementen die je in verschillende combinaties en uitvoeringen tegenkomt.  
Een architect die de vrije hand kreeg bij een villa-ontwerp integreerde naast een erker vaak ook een serre, een balkon en een veranda. Allemaal geliefde elementen die je in verschillende combinaties en uitvoeringen tegenkomt.  


Een van de oudste voorbeelden zit aan de rechterzijgevel van Janskerkhof 13 in Utrecht. De twee boven elkaar gebouwde stenen erkers dateren uit 1648. Kenmerkend hier en ook bij andere oude voorbeelden is de versiering met festoenen, schelpen en vruchten.


==Typen==
==Typen==

Versie van 23 apr 2020 12:58

Elementtype ontbreekt of is ongeldig.

Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 23 apr 2020 om 12:58.