Erkers - onderhoud en restauratie

Introductie

Historische erkers zijn gevoelig voor onderhoud en restauratie. Om historische erkers voor de toekomst te bewaren is regelmatig onderhoud dan ook essentieel.

Luxe woningen, Badhuisweg 226-232, in Den Haag, ca. 1900. G.J. Dukker 2003

Herenhuizen, Wilhelminapark 18-22, in Haarlem. C.S. Booms 2005

Historisch onderzoek

Wie vooraf geen historisch onderzoek laat verrichten, maar zelf architect, eigenaren, bouwjaar enzovoorts wil achterhalen, heeft allerlei mogelijkheden. Vele architecten van historische gebouwen in Nederland hebben wel eens een erker ontworpen. Gemeente-, regio- en provinciale archieven, het rijksarchief, het Kadaster, diverse (universiteits)bibliotheken en plaatselijke historische verenigingen bieden volop onderzoeksmogelijkheden. Ook de RCE beschikt over veel docu¬mentatie. Vaak kun je thuis achter de computer gedigitaliseerde archieven doorzoeken. Steeds meer worden publicaties over geschiedenis en erfgoed, vooral oude uitgaven, via bibliotheken of online (dbnl.nl) aangeboden. Ook gedigitaliseerde kranten vormen een rijke bron van informatie.

Benamingen

Het woord erker is afgeleid van arkel en dat komt weer van het oud-Frans ‘arquiere’ [schietgat]. Het werd waarschijnlijk ergens in de negentiende eeuw in onze taal geïntroduceerd. Welke term men voorheen gebruikte, is niet helemaal duidelijk. In de zeventiende eeuw komen we de term hangkamers tegen. Misschien werden benamingen als arkelraam of arkelvenster gebezigd? Uit oude archieven zijn tot nu toe weinig termen voor erkers bekend. Dat is voor historisch onderzoek erg lastig. Daarom is de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zeer geïnteresseerd in termen uit nieuw onderzoek.

Steen

Een stenen erker geeft doorgaans weinig werk. Al kunnen lekkage en loszittende voegen een erker in een paar jaar sterk aantasten, maar dat komt gelukkig weinig voor.

Hout

Een houten erker vergt heel wat meer onderhoud, zoals een schilderbeurt om de paar jaar. Wind, zon en regen belagen de erker aan alle kanten. Met de huidige hoogwerkers en rolsteigers kunnen vaklui het schilderwerk snel aanpakken. Moeilijker en dus duurder wordt het onderhoud als een gracht de toegang bemoeilijkt. Een kraan met hijsbak of drijvende steiger kan dan mogelijk soelaas bieden. Een veel voorkomend probleem zijn loslatende stopverf en bladderende verflagen aan de voet van de erker. Kleine rotte plekken zijn tijdens het gangbare onderhoud goed te verhelpen, maar gaat het om aanzienlijk meer slechte delen, dan is de erker toe aan restauratie.

Controle

Vanwege de veiligheid wordt nadrukkelijk geadviseerd de draagconstructie om de paar jaar te controleren op gebreken, vooral als de erker op uitstekende houten balken rust. Bijvoorbeeld de Monumentenwacht kan op verzoek een inspectie uitvoeren. Een bijkomend probleem is dat de draagconstructie niet altijd direct zichtbaar is vanwege aftimmeringen.

Zie ook

Hoort bij deze thema's

• Buitenplaatsen
• Monumenten

Specialist(en)

• Ben Kooij

---