Evenementen in groen erfgoed

Introductie

Deze notitie bevat de uitgangspunten die de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) hanteert bij (tijdelijke) evenementen in parken, buitenplaatsen en andere beschermde groene monumenten.

Afb. 1. Kramen staan niet onder de bomen en ook achter de kraam liggen platen tegen bodemverdichting.

Afb. 2. Op de kwetsbare delen zijn rijplaten en versteviging aangebracht.

Afb. 3. Bodem en boom ondervinden schade door het plaatsen van zware objecten onder de boomkroon.

Afb. 4. Bodemverdichting is zichtbaar en ontstaan door rijden bij nat weer.

Aanleiding

Groen erfgoed bestaat onder meer uit historische tuinen, parken en verdedigingswerken zoals forten. Voor tijdelijke evenementen op groene erfgoedlocaties is meestal alleen een evenementenvergunning op basis van Algemene plaatselijke verordening van de gemeente nodig. De RCE heeft hierin geen formele adviesrol. In de praktijk blijkt echter dat mogelijke gevolgen voor de monumentale waarde van de beschermde groenaanleg niet altijd worden meegewogen, terwijl er wel degelijk (verstrekkende) gevolgen kunnen zijn.

Monumentale waarden in het geding

Veel historische groenstructuren, parken en tuinen zijn aangelegd in een periode dat het gebruik niet intensief was. Bij evenementen die tegenwoordig plaatsvinden, zoals concerten, festivals en streekmarkten, wordt het gebruik tijdelijk sterk geïntensiveerd. Denk aan de vaak zware voertuigen voor de op– en afbouw van podia, bars, toileteenheden en tenten, de grote aantallen bezoekers en het parkeren. Dit tijdelijke intensieve gebruik kan tot grote, zelfs onherstelbare schade leiden.

Onherstelbare schade bestaat vooral uit bodembederf door bodemverdichting. De grond wordt in elkaar gedrukt, waardoor het zuurstofarm wordt. Als gevolg daarvan verdwijnt het bodemleven en kan het regenwater niet goed meer wegzakken. Dit kan leiden tot ziekte en uiteindelijk sterven van bomen, maar ook tot wateroverlast. Dergelijke schade is niet direct zichtbaar, maar zal zich soms jaren later pas openbaren, en moet ten alle tijden voorkomen worden.

Andere schade bestaat uit verzakte of kapotgereden verhardingen en padranden, kale plekken en diepe sporen in grasvelden, gazons, graskanten en bermen, beschadiging van stammen, kruinen of wortels van bomen, of schade aan plantvakken doordat bezoekers er doorheen lopen. Dat is niet de gewenste omgang met een historisch bijzondere groenaanleg. Sommige schade kan worden hersteld, mits de materialen nog leverbaar zijn en er bovendien budget beschikbaar is. Vaak is er echter geen specifiek budget voor gespecialiseerd herstel van de groenaanleg gereserveerd bij de organisatie van het evenement.

De zorg voor het erfgoed is een taak van de gemeente, eigenaar en beheerder samen. Goede voorbereiding, samenwerking en afstemming zijn noodzakelijk om schade aan groenaanleg, bomen en bodem te voorkomen.

Advies

De RCE adviseert het volgende:

Maak tijdig duidelijke afspraken

• Bereid het evenement met alle betrokken partijen ruim van tevoren voor.
• Breng gezamenlijk een bezoek aan de locatie.
• Inventariseer de waardevolle en authentieke delen van de groenaanleg en beoordeel of er delen in of buiten het park zijn, die beter geschikt voor het evenement. Onderzoek daarnaast wat de groenaanleg (inclusief gazons, wegen en paden) van het park aan gebruiksdruk kan hebben.
• Maak gebruik van een evenementendraaiboek: geef daarin aan wanneer en waar gereden, gekeerd en geparkeerd mag worden door welke voertuigen (omvang en gewicht) , waar de rijplaten moeten komen, en hoe de beplanting wordt beschermd. Leg dit ook op een gedetailleerde kaart vast, inclusief waar niet gereden kan worden en geen podia, kramen, aggregaten en andere objecten geplaatst mogen worden. Stel zo nodig eisen aan gewicht en hoogte van voertuigen en breedte van de banden van aan- en afvoerverkeer. Zo'n kaart is vervolgens bij elk evenement op de betreffende locatie herbruikbaar.

• Laat de op- en afbouw van het evenement onder begeleiding van een hovenier of groenbeheerder plaatsvinden.
• Maak afspraken over parkeren van bezoekers en de omgang met afval. Leg die afspraken tussen eigenaar/groenbeheerder en organisator vast.
• Leg van tevoren duidelijk vast wie aansprakelijk is voor eventuele schade, wie de schade moet (laten) herstellen, en binnen welke termijn na afloop van het evenement. Een nulmeting van de situatie voorafgaand aan het evenement kan behulpzaam zijn en discussies voorkomen.

Tref beschermende maatregelen om schade te voorkomen

• Informeer organisator, leveranciers en bezoekers over de kwetsbaarheid van het groen.
• Voorkom dat de bodem verdicht raakt, bijvoorbeeld door op kwetsbare locaties beschermende matten te plaatsen.
• Zorg voor voldoende parkeerruimte buiten het groen erfgoed, zoals op een naastgelegen weiland. Zorg daarnaast voor duidelijke afzettingen die ervoor zorgen dat er alleen op de daartoe bestemde plaatsen geparkeerd wordt.
• Maai gazons enkele keren extra van tevoren, zodat er een korte sterke grasmat ligt.
• Zet de ruimte rond monumentale bomen tot 1 meter buiten de kruinprojectie af, zodat schade aan de boom en het wortelgestel beperkt kan worden. Alleen bescherming van de stam is niet voldoende.
• Voorkom het lekprikken van vijverbodems en schade aan beschoeiingen.
• Zorg direct na een evenement voor herstel zoals beluchten, dressen en bijzaaien van een grasmat.

Als de bodem nat is door regen, zullen extra maatregelen genomen moeten worden om bodemverdichting te voorkomen.

Lees verder

In de brochure ‘Een toekomst voor groen’ en de Waaier Groen Erfgoed (p.41) van de Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg) staan adviezen voor het faciliteren van evenementen in groen erfgoed, met name het voorkomen van schade aan het monument.

Zie ook

Hoort bij deze thema's

• Groen erfgoed
• Landschap

Trefwoorden

groen, evenementen

Specialist(en)

• Kiki Zagt
• Natascha Lensvelt

---