Historische hertenkampen: herten

Introductie

In de Nederlandse hertenkampen leven vele duizenden herten. Voor het grootste deel zijn dat damherten. Slechts in een enkel geval worden er edelherten gehouden. Die zijn groter dan damherten. Reeën zijn juist kleiner, maar ongeschikt voor hertenkampen. Zij leven veelal solitair of in kleine groepjes in de vrije natuur, trekken door de bossen en velden en hebben een uiterst fijn afgesteld voedselpatroon. Reeën worden dan ook niet in hertenkampen gehouden.

Litho uit 1850 van de hertenkamp in het Haagse Bos. Litho Haags gemeentearchief H.W. Last.

Ingekleurde ansichtkaart uit ongeveer 1910 van de hertenkamp in Alkmaar. De kamp, inclusief het hertenhuisje, is een ontwerp uit 1901 van tuinarchitect Leonard Springer.

De hertenkamp uit 1929 in Bloemendaal is ontworpen door Leonard Springer

Damherten

Damherten leven vanaf de late middeleeuwen in Nederland, zo tonen archeologische vondsten aan. In die tijd introduceerde de adel ze hier voor de jacht in de bossen en wildparken. Zo liet prins Maurits in 1593 honderd damherten uit Engeland overkomen en uitzetten in het Haagse Bos. Vandaag de dag leven damherten in Nederland niet alleen in hertenkampen, maar ook in het wild, zoals in verschillende natuurgebieden aan de kust. Damherten zijn te herkennen aan hun geschulpte geweien en hun gevlekte, bruin-witte vacht. Er komen ook donkere varianten voor. Het zijn gemakkelijke dieren om te houden. Ze stellen geen hoge eisen aan hun voedsel en hun leefomgeving. Bovendien planten zij zich binnen een hertenkamp goed voort. Hun nieuwsgierige aard, hun vacht en hun gedrag, zoals het weghuppen met vier poten tegelijk, maken damherten aantrekkelijk voor bezoekers. De ervaring leert dat damherten die regelmatig met mensen in aanraking komen minder schuw zijn, minder schrikachtig reageren en zelfs uit de hand eten.

Edelherten

Edelherten zijn groot. Eigenlijk te groot voor een hertenkamp. Om ze een goed leefklimaat te kunnen bieden, moet het terrein dan ook zeer groot zijn. Edelherten komen daarom beter tot hun recht in een natuurgebied als de Hoge Veluwe.

Overtollige dieren

Om het hertenbestand in een kamp gezond te houden moeten er elk jaar dieren worden afgevoerd. De opbrengst rekenden de eigenaren van de buitenplaatsen tot hun inkomsten. Om die reden werden de aantallen herten op vaste momenten keurig geadministreerd. In de archieven van bijvoorbeeld Kasteel Twickel in Overijssel is dat nog precies na te gaan. Overigens werd het verfijnde hertenvlees op buitenplaatsen zeer gewaardeerd. Ook tegenwoordig worden de overtollige dieren via de handel afgevoerd.

Onderzoek

Bouwhistorisch en bouwtechnisch onderzoek vormen een goede basis waarop een restauratieplan voor een hertenkamp gemaakt kan worden. Er zullen ongetwijfeld vergeten oude reparaties, veranderingen of uitbreidingen aan het licht komen die van belang kunnen zijn. Tegelijkertijd brengt het onderzoek de staat van onderhoud nauwkeurig in beeld. De tand des tijds kan grote invloed hebben gehad op een hertenkamp, vooral als er langere tijd geen onderhoud is gepleegd. Zo bleek bij onderzoek in Zeeland een hertenhuisje ruim een meter lager te zijn geworden door het voortdurend wegrotten van de onderkant van de constructie. Het huisje kon dankzij het onderzoek weer tot op zijn oorspronkelijke hoogte worden gebracht.

Bekende architecten

In de negentiende eeuw kregen tuinarchitecten vaker dan voorheen opdracht een park met een hertenkamp te ontwerpen. Zo richtte Jan Zocher in 1828 voor de gemeente Haarlem de Haarlemmerhout in met een hertenkamp. In Assen gaf Lucas Roodbaard er in 1842 een vorm aan de rand van het Asser Bos.

Naar aanleiding van een prijsvraag ontwierp Leonard Springer in 1901 een hertenkamp in De Alkmaarder Hout. Bovendien creëerde Springer er in 1929 in het Bloemendaalse Bos een met een bijzonder hertenhuisje, een oriëntaals type. En Hendrik Copijn en zijn zoon Lodewijk bedachten in 1908 het hertenkamp in het eerder door hen ontworpen Julianapark in Utrecht.

Ook bouwkundige architecten hielden zich soms bezig met het tekenen van een hertenkamp en de bijbehorende bouwwerken. Zo ontwierp Willem Dudok in 1939 het hertenhuisje in de Hilversumse hertenkamp.

Meer informatie

Zie ook

Hoort bij

Specialist(en)

---

Contact

• Reageer op deze pagina via het reactieformulier.

Het binnenmilieu is wat men binnen in een gebouw ervaart.

Een recht is een door het objectieve recht verleende en beschermde bevoegdheid van een persoon.

Buitenplaatsen zijn in oorsprong aanzienlijke buitenverblijven met omringende parkaanleg en bijgebouwen, aangelegd vanaf de zeventiende eeuw. De buitenplaats was goed bereikbaar via water of weg. Vanaf de negentiende eeuw zijn veel buitenplaatsen permanent bewoond. Tegenwoordig ook in gebruik als kantoor, restaurant of museum.

Er voor zorgen dat mensen, materiële voorwerpen of eigendommen operationeel blijven zoals ze zijn in hun huidige toestand. (AAT)

Een architect is iemand die opgeleiden geaccrediteerd is voor het ontwerpen van gebouwen en voor het leiden van bouwprojecten.

Taken, projecten of activiteiten die worden gevraagd en meestal gefinancierd door een partij en opgedragen of toevertrouwd aan een kunstenaar of andere partij om te worden uitgevoerd. Er kan bijvoorbeeld een opdracht worden gegeven om een bepaald kunstwerk te maken. (AAT)

Hout is een bouwmateriaal, afkomstig van boomstammen en -takken. Naast merg, spint en schors vormt het daarvan het voornaamste bestanddeel. Ten noorden van de Alpen is hout van oudsher het belangrijkste bouwmateriaal. Onderscheiden worden naaldhout van naaldbomen (dennen, grenen, vuren) en loofhout van loofbomen (eiken, beuken enz.). De stammen werden meestal in het groeigebied gekantrecht en per vlot of in een schip over water vervoerd. De houthandel en -nijverheid concentreerden zich in Nederland vooral in Dordrecht, Amsterdam, Deventer en later ook in de Zaanstreek. Voor regionaal gebruik concentreerde de houthandel zich ook in plaatsen als ’s-Hertogenbosch, Schoonhoven en Tiel. (Haslinghuis)