Monumenten/14031: verschil tussen versies

Huidige versie van 16 mrt 2024 om 04:01

⇐ (14031) monumentenregisterMonumentnummer: 14031

Introductie

Voormalige Boterbeurs, rijk gedetailleerde gepleisterde voorgevel.

Afb. 1. De Boterbeurs, Dordrecht

Schilderij met daarop de voormalige Wijnkoperskapel

Afb. 2. De voormalige Wijnkoperskapel en huizen die in 1841 zijn afgebroken voor de bouw van de Boterbeurs.

Afb. 3. Klok (1551) van Jan Moor

Afb. 4. Gevelsteen

Afb. 5. De gebrandschilderde vensters van de Dordtse glazenier Toon Berg

Kenmerken

Datering: 1841 (gevelsteen)
Architect: G.N. Itz
Bouwstijl: neoclassicisme
Rijksmonument sinds: 9 maart 1966

De Wijnstraat

De Wijnstraat, die heel vroeger ‘Nieuwe Zijde’ heette, herinnert aan de wijnhandel, die van het middeleeuwse Dordrecht het voornaamste handelscentrum van Holland maakte. Eeuwen was in de Wijnstraat de opslagplaats van wijn en de handel in wijn. Dordrecht bezat het monopolie op de Rijnwijn. Later kwamen ook Franse wijnen naar Dordrecht en werden opgeslagen in de talloze wijnpakhuizen.

Geschiedenis

De locatie van pand De Boterbeurs is onlosmakelijk verbonden met de wijnhandel. Tot 1841 stond hier een in 1331 door de wijnkopers gestichte kapel. Na de Hervorming (1572) werd de Wijnkoperskapel gebruikt als ijzerwaag. In 1656 wordt de kapel in gebruik genomen als Engelse kerk, waar met name de Engelse handelaren in lakenstof ‘the merchant adventurers’ bijeen kwamen. Ook was het Watergerecht er gevestigd, dat alle verkopen van schepen, bijlbrieven (hypotheekbrieven op schepen), en andere zaken de scheepvaart betreffende behandelde. Tevens was er de gildekamer van de chirurgijns.

In 1841 besloot het stadsbestuur van Dordrecht, dat de handel aan een nieuw gebouw toe was en werden de Wijnkoperskapel en een aantal belendende huizen (waaronder het voormalig woonhuis van kunstschilder Aelbert Cuyp) afgebroken, om plaats te maken voor een nieuwe handels- en boterbeurs. Het torentje, de preekstoel en de banken werden overgebracht naar de Waalse kerk op de hoek van de Voorstraat en de Visstraat.

Op de binnenplaats van de Boterbeurs vond elke vrijdag de handel in boter en eieren plaats van boeren uit de wijde omtrek van Dordrecht. Vanaf 1843 is het Dordrechts museum gevestigd op de eerste verdieping. Vincent van Gogh bezocht het museum regelmatig toen hij in 1877 kort in Dordrecht woonde. In 1904 is het museum uit haar jas gegroeid en verhuist naar haar huidige plek in het voormalig krankzinnigengesticht. In de Boterbeurs vestigt zich de eerste Openbare leeszaal van Nederland. In 1939 vindt een grote modernisering van de bibliotheek plaats en eindigt de boterhandel definitief. In 1970 maakt de bibliotheek plaats voor een regionaal centrum voor buitenlanders. Vanaf 2015 wordt het tijdelijk bewoond en gebruikt als Sinterklaashuis. Sinds 2018 is het pand gerenoveerd en omgevormd tot 5 duurzame loftwoningen.

Bronnen en verwijzingen

Bibliotheek RCE: Annet Meffert en Ruus Schook, G.N. Itz Stadsbouwmeester van Dordrecht 1832-1867, Delft 1985
Alfred Tusschenbroek, Boterbeurs – verleden, maar vooral toekomst, in: Dordrecht Monumenteel, nr. 70, januari 2019.
boterbeurs.nl meer achtergrond over dit pand op website van De Boterbeurs

Zie ook

Artikelen

Rijksmonumenten

Hoort bij deze thema's

Monumenten

Begrippen

Neoclassicisme

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

Vragen, verbeteringen of opmerkingen?
U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

@@ Regel 3: / Regel 3: @@
 |Status=Publiceren
 |Monumentnummer=14031
+|Complex=Nee
 |Plaatsnaam=Dordrecht
 |Adres=Wijnstraat 158-160
 |Naam monument=De Boterbeurs
+|Introductie=Voormalige Boterbeurs, rijk gedetailleerde gepleisterde voorgevel.
+|Kenmerken=*Datering: 1841 (gevelsteen)
+* Architect: G.N. Itz
+* Bouwstijl: neoclassicisme
+* Rijksmonument sinds: 9 maart 1966
 |Omschrijving===De Wijnstraat==
 De Wijnstraat, die heel vroeger ‘Nieuwe Zijde’ heette, herinnert aan de wijnhandel, die van het middeleeuwse Dordrecht het voornaamste handelscentrum van Holland maakte. Eeuwen was in de Wijnstraat de opslagplaats van wijn en de handel in wijn. Dordrecht bezat het monopolie op de Rijnwijn.  Later kwamen ook Franse wijnen naar Dordrecht en werden opgeslagen in de talloze wijnpakhuizen.
@@ Regel 14: / Regel 20: @@
 In 1841 besloot het stadsbestuur van Dordrecht, dat de handel aan een nieuw gebouw toe was en werden de Wijnkoperskapel en een aantal belendende huizen (waaronder het voormalig woonhuis van kunstschilder Aelbert Cuyp) afgebroken, om plaats te maken voor een nieuwe handels- en boterbeurs. Het torentje, de preekstoel en de banken werden overgebracht naar de Waalse kerk op de hoek van de Voorstraat en de Visstraat.
-Op de binnenplaats van de Boterbeurs vindt elke vrijdag de handel in boter en eieren plaats van boeren uit de wijde omtrek van Dordrecht. Vanaf 1843 is het Dordrechts museum gevestigd op de eerste verdieping. Vincent van Gogh bezocht het museum regelmatig toen hij in 1877 kort in Dordrecht woonde. In 1904 is het museum uit haar jas gegroeid en verhuist naar haar huidige plek in het voormalig krankzinnigengesticht. In de Boterbeurs vestigt zich de eerste Openbare leeszaal van Nederland. In 1939 vindt een grote modernisering van de bibliotheek plaats en eindigt de boterhandel definitief.
+Op de binnenplaats van de Boterbeurs vond elke vrijdag de handel in boter en eieren plaats van boeren uit de wijde omtrek van Dordrecht. Vanaf 1843 is het Dordrechts museum gevestigd op de eerste verdieping. Vincent van Gogh bezocht het museum regelmatig toen hij in 1877 kort in Dordrecht woonde. In 1904 is het museum uit haar jas gegroeid en verhuist naar haar huidige plek in het voormalig krankzinnigengesticht. In de Boterbeurs vestigt zich de eerste Openbare leeszaal van Nederland. In 1939 vindt een grote modernisering van de bibliotheek plaats en eindigt de boterhandel definitief.
 In 1970 maakt de bibliotheek plaats voor een regionaal centrum voor buitenlanders. Vanaf 2015 wordt het tijdelijk bewoond en gebruikt als Sinterklaashuis. Sinds 2018 is het pand gerenoveerd en omgevormd tot 5 duurzame loftwoningen.
-==Beschrijving monumentenlijst==
-Voormalige openbare leeszaal. Late Empire gevel, gedateerd 1841. Indrukwekkende, gepleisterde lijstgevel met zijrisalieten, hardstenen plint, banden, waterlijst, pilasters en vensterdorpels. Vensters parterre getoogd, vensters verdieping met hoofdgestellen.
-De lijst wordt gedragen door gesneden consoles. In de verdieping nog de oorspronkelijke schuiframen. Torentje met wijzerplaat, waaronder draperieversiering, geflankeerd door liggende voluten.
-Klok (1551) van Jan Moor. Fraai gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde. Architect G.N. Itz.
 |Afbeelding (extern)=[[Bestand:De Boterbeurs Dordrecht.jpg|400px|rechts|thumb|Afb. 1. De Boterbeurs, Dordrecht|alt=Foto van de gevel van De Boterbeurs, Dordrecht]]
 [[Bestand:Wijnkoperskapel.jpg|400px|rechts|thumb|Afb. 2. De voormalige Wijnkoperskapel en huizen die in 1841 zijn afgebroken voor de bouw van de Boterbeurs.|alt=Schilderij met daarop de voormalige Wijnkoperskapel]]
@@ Regel 28: / Regel 27: @@
 [[Bestand:De Boterbeurs Dordrecht 1841.jpg|400px|rechts|thumb|Afb. 4. Gevelsteen|alt=Foto van de gevelsteen met daarop 1841]]
 [[Bestand:De Boterbeurs Vensters.jpg|400px|rechts|thumb|Afb. 5. De gebrandschilderde vensters van de Dordtse glazenier Toon Berg|alt=Foto van gebrandschilderde vensters]]
+|Gerelateerd aan artikel=Monumenten
+|Gerelateerd aan thema=Thema/Monumenten
+|Begrip=Begrip/82e98a31-7c87-4ea2-ac44-dde6c33ff22f
 }}
 {{SourceDocument
@@ Regel 33: / Regel 35: @@
 |Voorkeurslabel=boterbeurs.nl
 |Bron=https://www.boterbeurs.nl/
-|Afbeelding (extern)=meer achtergrond over dit pand op  website van De Boterbeurs
+|Bron text=meer achtergrond over dit pand op  website van De Boterbeurs
 }}
 {{SourceDocument
 |Is onderdeel van=Overige bronnen
 |Voorkeurslabel=Tijdschrift Dordrecht Monumenteel
-|Afbeelding (extern)=Alfred Tusschenbroek, Boterbeurs – verleden, maar vooral toekomst, in: Dordrecht Monumenteel, nr. 70, januari 2019.
+|Bron text=Alfred Tusschenbroek, Boterbeurs – verleden, maar vooral toekomst, in: Dordrecht Monumenteel, nr. 70, januari 2019.
 }}
 {{SourceDocument
@@ Regel 44: / Regel 46: @@
 |Voorkeurslabel=Bibliotheek RCE:
 |Bron=https://catalogus.cultureelerfgoed.nl/Details/books/1951
-|Afbeelding (extern)=Annet Meffert en Ruus Schook, G.N. Itz Stadsbouwmeester van Dordrecht 1832-1867, Delft 1985
+|Bron text=Annet Meffert en Ruus Schook, G.N. Itz Stadsbouwmeester van Dordrecht 1832-1867, Delft 1985
 }}