Dordrecht - Wijnstraat 158-160 - De Boterbeurs

< Rijksmonumenten
Versie door RCEbot (overleg | bijdragen) op 22 dec 2022 om 03:01

(14031) monumentenregisterMonumentnummer: 14031

Foto van de gevel van De Boterbeurs, Dordrecht
Afb. 1. De Boterbeurs, Dordrecht
Schilderij met daarop de voormalige Wijnkoperskapel
Afb. 2. De voormalige Wijnkoperskapel en huizen die in 1841 zijn afgebroken voor de bouw van de Boterbeurs.
Foto van de klok uit 1551 op de gevel
Afb. 3. Klok (1551) van Jan Moor
Foto van de gevelsteen met daarop 1841
Afb. 4. Gevelsteen
Foto van gebrandschilderde vensters
Afb. 5. De gebrandschilderde vensters van de Dordtse glazenier Toon Berg

De Wijnstraat

De Wijnstraat, die heel vroeger ‘Nieuwe Zijde’ heette, herinnert aan de wijnhandel, die van het middeleeuwse Dordrecht het voornaamste handelscentrum van Holland maakte. Eeuwen was in de Wijnstraat de opslagplaats van wijn en de handel in wijn. Dordrecht bezat het monopolie op de Rijnwijn. Later kwamen ook Franse wijnen naar Dordrecht en werden opgeslagen in de talloze wijnpakhuizen.

Geschiedenis

De locatie van pand De Boterbeurs is onlosmakelijk verbonden met de wijnhandel. Tot 1841 stond hier een in 1331 door de wijnkopers gestichte kapel. Na de Hervorming (1572) werd de Wijnkoperskapel gebruikt als ijzerwaag. In 1656 wordt de kapel in gebruik genomen als Engelse kerk, waar met name de Engelse handelaren in lakenstof ‘the merchant adventurers’ bijeen kwamen. Ook was het Watergerecht er gevestigd, dat alle verkopen van schepen, bijlbrieven (hypotheekbrieven op schepen), en andere zaken de scheepvaart betreffende behandelde. Tevens was er de gildekamer van de chirurgijns.

In 1841 besloot het stadsbestuur van Dordrecht, dat de handel aan een nieuw gebouw toe was en werden de Wijnkoperskapel en een aantal belendende huizen (waaronder het voormalig woonhuis van kunstschilder Aelbert Cuyp) afgebroken, om plaats te maken voor een nieuwe handels- en boterbeurs. Het torentje, de preekstoel en de banken werden overgebracht naar de Waalse kerk op de hoek van de Voorstraat en de Visstraat.

Op de binnenplaats van de Boterbeurs vindt elke vrijdag de handel in boter en eieren plaats van boeren uit de wijde omtrek van Dordrecht. Vanaf 1843 is het Dordrechts museum gevestigd op de eerste verdieping. Vincent van Gogh bezocht het museum regelmatig toen hij in 1877 kort in Dordrecht woonde. In 1904 is het museum uit haar jas gegroeid en verhuist naar haar huidige plek in het voormalig krankzinnigengesticht. In de Boterbeurs vestigt zich de eerste Openbare leeszaal van Nederland. In 1939 vindt een grote modernisering van de bibliotheek plaats en eindigt de boterhandel definitief. In 1970 maakt de bibliotheek plaats voor een regionaal centrum voor buitenlanders. Vanaf 2015 wordt het tijdelijk bewoond en gebruikt als Sinterklaashuis. Sinds 2018 is het pand gerenoveerd en omgevormd tot 5 duurzame loftwoningen.

Beschrijving monumentenlijst

Voormalige openbare leeszaal. Late Empire gevel, gedateerd 1841. Indrukwekkende, gepleisterde lijstgevel met zijrisalieten, hardstenen plint, banden, waterlijst, pilasters en vensterdorpels. Vensters parterre getoogd, vensters verdieping met hoofdgestellen.

De lijst wordt gedragen door gesneden consoles. In de verdieping nog de oorspronkelijke schuiframen. Torentje met wijzerplaat, waaronder draperieversiering, geflankeerd door liggende voluten.

Klok (1551) van Jan Moor. Fraai gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde. Architect G.N. Itz.

Bronnen en verwijzingen

  • Bibliotheek RCE: Annet Meffert en Ruus Schook, G.N. Itz Stadsbouwmeester van Dordrecht 1832-1867, Delft 1985
  • Alfred Tusschenbroek, Boterbeurs – verleden, maar vooral toekomst, in: Dordrecht Monumenteel, nr. 70, januari 2019.
  • boterbeurs.nl meer achtergrond over dit pand op website van De Boterbeurs

Zie ook

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

Vragen, verbeteringen of opmerkingen?
U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 22 dec 2022 om 03:01.