Haarlem - Kleverlaan 9 - Huis ter Kleef

(19449) monumentenregisterMonumentnummer: 19449

Introductie

Voormalige kaatsbaan, onderdeel van de voormalige voorburcht van het laatmiddeleeuwse kasteel Huis ter Kleef.

Kenmerken

• Datering: diverse bouwperioden vanaf circa 1560
• Bouwstijl: n.v.t.
• Rijksmonument sinds: 27 november 1969

Geschiedenis

De geschiedenis van het laatmiddeleeuwse kasteel Ter Kleef (oorspronkelijk ‘die woninge te Schoten’) gaat terug tot tenminste 1290, het jaar van de vermelding van de oudste eigenaar, Pieter van Rolland. Op archeologische en bouwhistorische gronden wordt het kasteel echter gedateerd rond 1250. Het omgrachte kasteel bestond uit een hoofd- en een voorburcht. Op de oosthoek van deze langgerekte voorburcht stond een kaatsbaan. Deze kaatsbaan is vermoedelijk rond 1560 gebouwd in opdracht van de familie Van Brederode.

In 1573 is het kasteel door de Spanjaarden opgeblazen en niet meer herbouwd. De kaatsbaan is daarbij ook beschadigd, maar wel behouden gebleven.

De kaatsbaan is vermoedelijk maar gebruikt tot 1567. Daarna is het gebouw verbouwd en ingericht tot woning.

Omschrijving

De kaatsbaan van het Huis ter Kleef is rond 1560 gebouwd als langgerekt gebouw met op de westhoek een traptoren. Hoogstwaarschijnlijk was de baan vanaf het begin overdekt, maar of dat inderdaad met een plat dak was, zoals de oudste afbeeldingen laten zien, is niet duidelijk. Deze afbeeldingen dateren namelijk alle van na 1573. Na het herstel kreeg het gebouw in ieder geval een zadeldak, dat iets lager is geplaats dan het oorspronkelijke dak.

Omgeving

Ten westen van het terrein waar de kaatsbaan ligt bevindt zich het omgrachte terrein met daarop de ruïne van de hoofdburcht. Deze is zelfstandig beschermd onder rijksmonumentnummer 506216.

Nieuwe resultaten archeologisch onderzoek

De opgravingen van het kasteel Huis ter Kleef eind vorige eeuw hebben een bijzonder rijke verscheidenheid aan dierlijke resten opgeleverd. Dit is mede te danken aan de destijds systematische en intensieve opgraving van het kasteelterrein door de Archeologische Werkgroep Haarlem. De afgelopen jaren is in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) botmateriaal onderzocht uit de latrines, waterputten en uit een deel van de grachtvulling. Dit is vervat in een wetenschappelijk rapport (zie hieronder bij bronnen).

Goudplevier, stekelrog en snoek op het menu

Vrijwilligers van Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem hebben honderden zakken met zeefresidu uitgezocht. Dit nauwkeurige werk heeft geleid tot ruim 150.000 vondsten, van kralen tot stukjes metaal, glas en heel veel dierlijke resten. De circa 65.000 onderzochte dierlijke resten hebben, in combinatie met archeologische en historische gegevens, een schat aan informatie opgeleverd over het consumptiepatroon van de adellijke bewoners, hun elitaire activiteiten en het gebruik van de diverse kasteelgebouwen. Er zijn resten ontdekt van ten minste 119 diersoorten die op het menu stonden. Konijn, goudplevier, snoek, stekelrog, houtsnip en oester vormden min of meer dagelijkse kost voor de adellijke bewoners.

Bronnen en verwijzingen

• Beeldbank RCE Meer afbeeldingen van dit rijksmonument
• Bibliotheek RCE Bondt, Cees de, ’Heeft yemant lust met bal, of met reket te spelen…?’, Hilversum 1993, 65-67.
• Groesbeek, J.W., Middeleeuwse kastelen van Noord-Holland, Rijswijk 1981, 23-27.
• Kastelenlexicon
• Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, NAR 82: The luxurious lives of lords and ladies . Animal remains and their spatial distribution at Huis ter Kleef (c.1250-1573 AD)

Zie ook

Artikelen

• Rijksmonumenten
• Rijksmonumenten - Kastelen, landhuizen en parken

Hoort bij deze thema's

• Kastelen, landhuizen en parken
• Monumenten

Meer informatie Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.