Amsterdam - Keizersgracht 493 - Indië

(2370) monumentenregisterMonumentnummer: 2370

Introductie

Groot pakhuis van vijf bouwlagen met gevel onder rechte lijst, genaamd Indië.

Afb. 1 Voorgevel van de Keizersgracht. Foto door Rudolphous, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

Kenmerken

Datering: 1859 (bouwtekeningen) 1860 bouw, mogelijk oudere restanten
Architect: Abraham Nicolaas Godefroy
Bouwstijl: sober neoclassicisme
Rijksmonument sinds: 9 juni 1970

Aanleiding voor de bescherming

Het pand is ingeschreven in het rijksmonumentenregister in de eerste tranche na het in werking treden van de Monumentenwet 1961.

Geschiedenis

Oorspronkelijk stonden op deze plaats twee panden. Het linker met huisnummer 493a (Grachtenboek) stond achter in de tuin van het woonhuis van burgemeester Andries de Graeff, Herengracht 446 (rijksmonument 1851). Mogelijk was dit aanvankelijk alleen een 17de-eeuws koetshuis. Het Grachtenboek toont een fors 18de-eeuws pakhuis boven een lage onderbouw. Op enig moment is dit pakhuis 'Keulen' gaan heten.

Het rechterhuis, nr 493b (Grachtenboek) was een grachtenpand met een halsgevel en stoep ervoor. Beide panden staan afgebeeld in het Grachtenboek 1768 -1771 toegeschreven aan Caspar Philips.

In 1859 diende de Nederlandsche Handel Maatschappij (NHM) een verzoek in om de twee panden te verbouwen tot een nieuw, groot pakhuis. In het archief van Amsterdam zijn de bouwtekeningen bewaard. Architect Godefroy ontwierp een functioneel gebouw. Het is mogelijk dat delen van de oudere bebouwing in de nieuwbouw bewaard zijn gebleven.

De naam 'Indië' staat nog op de puibalk. Oorspronkelijk stond in het fries van de kroonlijst 'Nederlandsche Handel Maatschappij'. De naam verwijst naar de activiteiten van de NHM: verschepen en verkopen van producten uit de kolonie Nederlands-Indië, tegenwoordig Indonesië, zoals koffie, rietsuiker, indigo, specerijen en tabak. Het pakhuis diende voor de opslag van dergelijk soort 'koloniale waar'.

De wijze waarop de NHM te werk ging, heeft de schrijver Multatuli (Eduard Douwes Dekker) geïnspireerd voor zijn boek: 'Max Havelaar, of De Koffij-veilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij' (1860).

Het pand is al geruime tijd niet meer in gebruik als pakhuis en heeft verschillende herbestemmingen achter de rug.

Andere rijksmonumenten

Andere rijksmonumenten uit de geschiedenis van de Nederlandsche Handel Maatschappij zijn:

Amsterdam, Herengracht 40, grachtenpand gebouwd in 1790-1791 ter plaatse van twee oudere panden. In 1831 door de NHM in gebruik genomen als hoofdkantoor, rijksmonument 1708;
Amsterdam, Herengracht 466, in oorsprong twee 17de-eeuwse grachtenpanden. In 1856 gekocht door de NHM en vervolgens samengevoegd en verbouwd tot hoofdkantoor, rijksmonument 1861;
Amsterdam, Oranje Nassaulaan 26, villa met tuinhuis uit 1925-1926 van toenmalige directeur van de NHM, complexnummer 504616;
Amsterdam, Vijzelstraat 32, groot kantoorgebouw ontworpen door K.P.C. de Bazel 1919-1926, rijksmonument 46509;
Den Haag, Kneuterdijk 1, kantoorgebouw 1920-1924, rijksmonument 459722;
Nijverdal, by Hoge Dijkje 2, fabriekscomplex textielfabriek Ten Cate vanaf 1836, complexnummer 512236;
Rotterdam, Blaak 34, bankgebouw 1945-1947, rijksmonument 530850;
Santpoort-Noord, Duin en Kruidbergerweg diverse huisnummer, grote buitenplaats merendeels tussen 1895 en 1910 tot stand gekomen voor de toenmalige president van de NHM, complexnummer 520692.

Deze opsomming is niet uitputtend. Suggesties voor aanvullende monumenten uit het rijksmonumentenregister kunt u doen via onderstaand reactieformulier.

Bronnen en verwijzingen

Zie ook

Artikelen

Rijksmonumenten

Hoort bij deze thema's

Monumenten

Beschermd stads- en dorpsgezicht

Amsterdam - Binnen de Singelgracht

Begrippen

Neoclassicisme, kroonlijsten (hoofdgestel) en pakhuizen

Meer informatie

Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.

U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.