Amsterdam - Bij Spinhuisstraat 1 - Spinhuispoort

(5543) monumentenregisterMonumentnummer: 5543

Introductie

Toegangspoort in de zijgevel (Spinhuissteeg) van het Spinhuis aan de Oudezijds Achterburgwal 185. Rijk gebeeldhouwde poort met dubbele ionische zuilen. Boven de poort een reliëf van drie vrouwen, Vrouwe Justitia geselt één van hen. Daaronder de spreuk:

Schrik niet ik wreek geen quaat maar dwing tot goet
Straf is myn hant maar lieflyk myn gemoet

Afb. 1 Poort van het voormalige Spinhuis, in de Spinhuissteeg. Foto door A. Mulder, 1909. Beeldbank RCE, CC BY-SA 3.0

Kenmerken

• Datering: 1607
• Architect: Hendrick de Keyser ( toeschrijving van het reliëf)
• Bouwstijl: Hollandse renaissance
• Rijksmonument sinds: 6 oktober 1970

Aanleiding voor de bescherming

De poort is ingeschreven in het rijksmonumentenregister bij de eerste aanwijzing van rijksmonumenten onder de Monumentenwet 1961. De poort heeft een ruimtelijk functionele relatie met het Spinhuis, (Amsterdam - Oudezijds Achterburgwal 185 - Spinhuis), dat om de hoek aan de Oudezijds Achterburgwal is gelegen.

Geschiedenis

De poort hoort bij het Spinhuis, maar is ouder dan het huidige Spinhuis gebouw. Dit is in 1643 herbouwd nadat het oude Spinhuis op deze locatie door brand was verwoest. De poort uit 1607 is daarbij dus behouden gebleven. In 1782 verhuisde het Spinhuis naar een nieuwe locatie in de Roetsersstraat. Het reliëf van de poort werd daar herplaatst, maar is in 1911 is het weer herenigd met de poort.

In 2008-2010 is de poort gerestaureerd. Daarvoor is kleurhistorisch onderzoek gedaan op grond waarvan de oude polychromie weer is aangebracht. Een aantal onderdelen, de heraldische leeuwen en het schild zijn vervangen en de kroon is gereconstrueerd.

Toeschrijving aan Hendrick de Keyser

Hoewel de naam van Hendrick de Keyser veelvuldig wordt genoemd bij de poort, wordt ook wel gesproken van een toeschrijving. De Keyser overlijdt in 1621. Daardoor kan zijn naam niet aan het reliëf worden verbonden met het herbouwjaar van het Spinhuis van 1643. De stijlkenmerken van de poort, die nog meer neigen naar de oudere Hollandse renaissance (voluten, rolwerk, diamantknoppen) dan naar het Hollands classicisme, maken een datering in 1607 en daarmee een toeschrijving aan Hendrick de Keyser meer voor de hand liggend.

Bronnen en verwijzingen

• Gemeente Amsterdam, Vrouwenproblemen in de stad. 15 augustus 2019.
• Luc Megens, Henk van Keulen, Judith Bohan - Kleuronderzoek aan de geschilderde afwerking van de Spinhuispoort, Spinhuissteeg 1 te Amsterdam, toegeschreven aan Hendrik de Keyser, 1645 (RM5543) / Projectleider: Matthijs de Keijzer. - Haarlem : s.n. - 2008

Zie ook

Monumenten

• Amsterdam - Oudezijds Achterburgwal 185 - Spinhuis

Artikelen

• Rijksmonumenten

Hoort bij deze thema's

• Monumenten

Beschermd stads- en dorpsgezicht

• Amsterdam - Binnen de Singelgracht

Begrippen

poortdeuren en Renaissance

Meer informatie

Meer over het monumentenregister en het rechtsgevolg van de aanwijzing tot rijksmonument is te vinden op cultureelerfgoed.nl/monumenten.

Meer over de omvang en reikwijdte van de bescherming van specifiek dit monument is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister en de leeswijzer.