Arnhem - Willemsplein 40

(8372) monumentenregisterMonumentnummer: 8372

Introductie

Onderdeel van reeks monumentale zgn. Fromberghuizen aan het Willemsplein, in 1853 gebouwd in strenge neo-classicistische stijl naar ontwerp van H.W. Fromberg. De reeks bezit een symmetrische opzet met midden- en hoekrisalieten, bekroond door frontons. Nr. 40 bezit een symmetrische gepleisterde gevel met klassiek hoofdgestel en fronton, karakteristieke vensteromlijstingen, hangende erker met balkon op fraaie consoles en diverse oorspronkelijke interieurelementen. Belangrijk onderdeel van de midden 19de eeuwse stadsuitleg van Arnhem en deel uitmakend van karakteristieke 19de eeuwse historische gevelwand van Willemsplein.

Kenmerken

• Datering: 1853
• Architect: H.W. Fromberg
• Bouwstijl: neoclassicisme
• Rijksmonument sinds: 14 oktober 1965

Historische gegevens rijksmonumenten Arnhem

Onderstaande gegevens over dit rijksmonument zijn in 1995 door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) bij elkaar gezet. De opzet van de tekst volgt die van de MIP/MSP 1850-1940 rijksmonumentenregister systematiek. Deze systematiek was in die jaren in zwang. Het monument is echter al vóór die tijd beschermd. Vermoedelijk is het een vingeroefening geweest om oudere monumenten op een zelfde wijze in het register op te nemen. Dit is gedaan voor ca. 50 Arnhemse rijksmonumenten. In de meeste gevallen is de wijziging niet doorgevoerd in het register. De tekst geeft een korte geschiedenis, beschrijving en de monumentale waarden van het monument. Deze gegevens worden nu nog relevant geacht voor de kennisbank.

Heeft u aanvullingen of verbeteringen? U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Geschiedenis

Het pand Willemsplein 40 maakt deel uit van de reeks zogenaamde Fromberghuizen, welke in 1853 door de architect/projectontwikkelaar H.W. Fromberg (1812-1882) werden gebouw ter vervanging van de krotwoningen, die na afbraak van de hoofdwal bij de Sint Jansbarrière op deze plaats waren blijven staan. Ter verfraaiing van de noordelijke entree tot stad (vanaf het station) besloot men de oude huizen af te breken en deze reeks, achter een monumentale paleisachtige gevel schuil gaande herenhuizen te bouwen. Vanwege de bijzondere vorm van de kavels langs de voormalige stadsmuur zijn de herenhuizen vrij ondiep opgezet. De thans als kantoor- en bedrijfsruimte in gebruik zijnde herenhuizen hebben reeds in de loop van de 19de eeuw wijzigingen ondergaan. waarschijnlijk werden er toen reeds enige huizen deels als kantoor in gebruik genomen. Aanvankelijk was het blok geheel symmetrisch van opzet en bij de drie door frontons bekroonde huizen voorzien van uitgebouwde portalen met arcaden met daarboven veranda's en balkons. Deze situatie is alleen nog bewaard in de middenpartij (nr. 42). De beide andere portalen zijn verwijderd, de veranda's gewijzigd in respectievelijk een balkon (nr. 44) en een hangende erker (nr. 40) op zeer rijk geornamenteerde consoles uit het laatste kwart van de 19de eeuw.

Nr. 40, het meest rechter herenhuis in de rij verkreeg in de eerste bouwlaag bredere vensters ter vervanging van de oudere rondboogvensters. Deze verbouwing is in de eerste helft van de 20ste eeuw uitgevoerd. Ondanks de vele inwendige moderniseringen bezit nr. 40 van de gehele reeks huizen nog de meeste karakteristieke historische interieuronderdelen, met name in de tweede bouwlaag.

Omschrijving

Meest rechter, licht risalerende huis in het grote, aanvankelijk symmetrisch opgezette blok van vijf herenhuizen Willemsplein 40-44. Het pand bezit een rechthoekige plattegrond, drie bouwlagen en een afgeplat zadeldak met de nokrichting evenwijdig aan de voorgevel, gedekt met gesmoorde verbeterde Hollandse pannen. op het plat een licht zadeldakvormige helling. Het fronton sluit met een steekkap op dit zadeldak aan. Aan de achterzijde een door trappenhuissectie en achterkamer geflankeerde lichtkoker/binnenplaats, welke doorloopt tot en met de zolderverdieping en het achterschild van het dak onderbreekt.

De drie traveeën brede voorgevel is geheel gepleisterd, waarbij alleen de eerste bouwlaag in blokverband is uitgevoerd. De gevel sluit aan de bovenzijde af met een houten fries met cassetten en een zeer fors, rijk geprofileerd driehoekig fronton met gebogen consoles aan de onderzijde. Lage hardstenen plint. De middelste travee bevat in de eerste bouwlaag twee rondboogdoorgangen, aan weerszijden geflankeerd door gepleisterde muurdammen met casementen en lijsten. De deuren zijn modern. Boven deze ingangen een brede rechthoekige hangende erker op twee rijk geornamenteerde consoles. De erker bezit een plint met basementen en panelen, hoekdelen met casementen en een hoge lijst met kroon- en tandlijsten aan de bovenzijde. In de erker enkele en dubbele ramen met bovenlichten. Op de erker een balkon met balustrade met gietijzeren spijlen. De vensters bezitten brede houten omlijstingen met kroonlijsten, die in de tweede bouwlaag worden gedragen door geprofileerde consoles. In de vensters dubbele draairamen met bovenlichten. Onder de vensters in de tweede bouwlaag bevinden zich tussen waterlijsten geplaatste friezen met ter hoogte van de vensteromlijstingen houten basementen met spiegelvelden. Op het balkon dubbele balkondeuren met 2-ruits bovenlichten.

In de eerste bouwlaag bevinden zich aan weerszijden van de middenpartij brede enkelruits etalageramen met geprofileerde omlijsting en afgeronde hoeken. Onder het linker venster een kelderlicht.

In de lichtkoker aan de achterzijde, welke de grootte van een kleine binnenplaats heeft, bevinden zich in enige vensters met 8-ruits schuiframen en stolpramen met bovenlichten.

Van het oorspronkelijke interieur zijn ondanks ingrijpende moderniseringen enige onderdelen bewaard gebleven. Onder meer van belang zijn: trappenhuis met houten geprofileerde en gecanneleerde trappaal met granaatappelvormige bekroning, rijk geprofileerde houten gedraaide spijlen en houten lambriseringen met panelen; diverse geprofileerde deurkozijnen en paneeldeuren; in tweede bouwlaag twee roze marmeren schoorsteenmantels met pilasters. Eén der schouwen nog met gestucte gecanneleerde pilasters met lijstkapitelen; porte brisé met geprofileerd kozijn en dubbele paneeldeuren; op overloop getoogde doorgangen tussen houten pilasters met kapitelen. Bijzondere kapconstructie uit de bouwtijd met twee enkelvoudige (voorzijde) gebogen laminaatspanten met blokkeels en gespijkerde verbindingen. De spanten sluiten aan op door standvinken en schoren ondersteunde dekbalken. Dekbalk en standvink sluiten aan op muurdammen aan weerszijden van de lichtkoker aan de achterzijde van het huis. De kelder is niet meer toegankelijk.

Waardering

Fors voormalig herenhuis met opvallende gepleisterde voorgevel met fraaie stucwerkornamenten, fronton, hangende erker, vensteromlijstingen, deel uitmakend van zeer monumentaal symmetrisch opgezet blok herenhuizen uit 1853, gebouwd in neo-classicistische stijl naar plannen van de bekende Arnhemse architect H.W. Fromberg, is van algemeen belang wegens architectuurhistorische waarde. Voorts van stedenbouwkundig belang vanwege de situering in een zeer belangwekkende historische gevelwand met diverse gave voormalige herenhuizen en andere panden uit het midden en de tweede helft van de 19de eeuw.

Zie ook

Monumenten

• Arnhem - Willemsplein 41
• Arnhem - Willemsplein 42
• Arnhem - Willemsplein 43
• Arnhem - Willemsplein 44

Artikelen

• Rijksmonumenten

Hoort bij deze thema's

• Monumenten

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

---