Riek Milikowski-de Raat (1918-2018)

Versie door RCEbot (overleg | bijdragen) op 8 mrt 2022 om 03:02

Introductie

Riek Milikowski-de Raat (1918-2018) heeft ondanks de vele onderbrekingen in haar werkzame leven als kunstenaar een klein, maar zeer kenmerkend oeuvre geschilderd. Zij schilderde altijd naar de zichtbare werkelijkheid: dagelijkse dingen, een stuk brood, een bloem, maar ook portretten van familieleden, bekenden en ook onbekenden uit de buurt. Alle details en kleuren hebben echter een speciale symboliek. Voor Riek Milikowski is schilderkunst verbonden met haar visie op de politiek en de maatschappij. Zij werkte deze opvatting uit in stillevens, portretten en landschappen.

Portret van vrouw
Riek Milikowski-de Raat (1918-2018), Als Moeder Aarde, 2008, olieverf op doek, 60 x 50 cm. (voorzijde)

Als Moeder Aarde

Milikowski werd geboren in een christelijk arbeidersgezin in de Amsterdamse Jordaan en woonde in Amsterdam, Leiden, het Rosa Spierhuis en Eext. Als oudste dochter moest zij in de crisisjaren van de vorige eeuw al vroeg haar bijdrage leveren aan het gezinsinkomen en kon daardoor slechts met vele onderbrekingen, in de avonduren, haar opleiding volgen. Vanaf 1936 volgde ze les op het Instituut voor Kunstnijverheids Onderwijs (IvKNO) en later op De Nieuwe Kunstschool, eveneens in Amsterdam, bij Jan Havermans. Deze opleiding, in 1933 opgericht door Paul Citroen, was sterk antifascistisch en geïnspireerd op het Bauhaus in Duitsland. In de oorlog was Riek actief in het communistisch verzet, samen met haar partner Anton Winterink. Riek drukte en verspreidde De Waarheid en verzorgde bonnen voor onderduikers. Winterink werd in 1944 opgepakt en gefusilleerd in het Belgische kamp Breendonk. Riek moest onderduiken. Na de oorlog trouwde Riek met socioloog Herman Milikowski (1909-1989) en in 1947 werd hun zoon Efraïm geboren. In 1953 kreeg Herman de opdracht van de gemeente Leiden om onderzoek te doen in de krottenwijken van die stad. Het gezin verhuisde naar Leiden. Riek sloot zich aan bij het Leids schilder- en tekengenootschap Ars Aemula Naturae en in die periode volgde ze lessen in Den Haag op de Vrije Academie en op de Academie voor Beeldende Kunsten bij Paul Citroen en Han van Dam. In deze periode maakte zij portretten van arbeiders en kinderen uit de buurten waar haar echtgenoot onderzoek uitvoerde. In 1972 verhuisde zij naar Zaandam en zorgde tot in 1989 voor (de inmiddels langdurig zieke) Herman.

Symboliek in autobiografische werken

Het werk van Milikowski heeft een sterk symbolisch en autobiografisch karakter. Alle details en kleuren hebben een speciale symboliek, waarin haar sociale en maatschappelijke betrokkenheid tot uiting komt. Het bescheiden oeuvre dat Riek Milikowski-de Raat heeft achtergelaten vormt, samen met haar persoonlijk archief, niet alleen een bijzondere bron van informatie over haar haar werk en haar leven, maar is ook representatief voor een veelbewogen vrouwenleven in de twintigste eeuw. Alle grote thema’s zoals oorlog en verzet, socialisme, communisme, armoede, vrouwen- en arbeidersemancipatie en strijd voor gelijke rechten spelen een rol. Zoals veel vrouwelijke kunstenaars had zij naast haar rol als dochter, echtgenote en moeder beperkte mogelijkheden om zich als kunstenaar te manifesteren. Dit heeft haar echter nooit weerhouden. Werk van Milikowski bevindt zich onder andere in de collecties van het Amsterdam Museum en Museum de Lakenhal. In februari 2022 hebben de Erven Milikowski-de Raat een groot deel van haar oeuvre, bestaande uit schilderijen, pastels en schetsen, geschonken aan het Rijk.

Tekst: Simone Vermaat

Vragen, verbeteringen of opmerkingen?
U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.

Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 8 mrt 2022 om 03:02.