Diepenheim - Bij Hazendammerweg 6 - Joodse begraafplaats

⇐ (12886) monumentenregisterMonumentnummer: 12886

Introductie

Israëlitische begraafplaats. Op een verhoging tussen de weilanden gelegen begraafplaats.

De oude poort van de begraafplaats staat nu tussen een modern hekwerk.

Restanten van twee stèles op de begraafplaats. Herstel is helaas niet meer mogelijk.

Kenmerken

• Datering: 1857
• Architect: Onbekend
• Rijksmonument sinds: 29 augustus 1972

Historie

Diepenheim is een van de acht middeleeuwse steden in Twente, maar heeft waarschijnlijk nooit stadsrechten gekregen. Het plaatsje heeft niet de ontwikkeling doorgemaakt zoals andere steden als Enschede of Oldenzaal en heeft altijd een dorpse uitstraling gehouden. Wel werden in de omgeving grote landhuizen gebouwd die voor veel werkgelegenheid zorgden. Vanaf de 17de eeuw was er sprake van enkele Joden in Diepenheim, maar pas begin 19de eeuw groeide de gemeenschap enigszins en was er sprake van een eigen Joodse gemeente. Die ging echter in 1821 op in die van Goor. In 1857 legde de Joodse gemeente een eigen begraafplaats aan, kennelijk in de verwachting dat de Joodse gemeente Diepenheim zou groeien. Dat leek in eerste instantie ook zo, want in 1858 werd Diepenheim weer even zelfstandig. Maar in 1877 wordt Diepenheim weer bij Goor gevoegd.

Waarschijnlijk werd de begraafplaats al voor 1857 gebruikt, want twee stenen uit respectievelijk 1853 en 1855 zijn nog te vinden op de begraafplaats. In 1939 werd voor het laatst iemand begraven op de begraafplaats, voor zover althans aan de hand van de stenen is na te gaan. Het betrof de in Goor geboren Gesina van Engel, gestorven in Utrecht. Ze deelt een steen met haar man, Lion Liefman Muller, geboren in Diepenheim en in 1909 in Goor overleden.

In de jaren dertig van de 20ste eeuw telde Diepenheim bijna 1.800 inwoners waarvan nog slechts 8 Joden. Lange tijd hadden de Joden in Diepenheim een actieve rol gehad in de gemeenschap.

Rijksmonument

De aanwijzing van de begraafplaats is zondermeer het gevolg van het feit dat er in de omgeving geen Joodse gemeente meer aanwezig was. De Joodse gemeente van Goor werd in 1948 ontboden en bij die van Enschede gevoegd. Beide begraafplaatsen van de Joodse gemeente Goor zijn rijksmonumenten.

Huidige situatie

De begraafplaats ligt op een verhoging, maar die is niet opvallend te noemen. Al met al ligt de begraafplaats een kleine meter hoger dan het weiland ervoor. De verhoging is waarschijnlijk noodzakelijk geweest vanwege de direct aan de oostzijde lopende beek van de Boven Regge. Rondom de begraafplaats is alleen aan de zuidwestzijde enige bebouwing te vinden, verder ligt de begraafplaats geheel vrij. Door de begroeiing op de begraafplaats is er wel sprake van een opvallend perceel. Er staan enkele oude eiken en ook verschillende doorgeschoten hulststruiken.

Een opvallend onderdeel is het toegangshek. Tussen gietijzeren pijlers, bekroond met dennenappels, is een dubbel smeedijzeren hekwerk opgenomen. Aansluitend hierop is in 2023 een modern metalen hekwerk geplaatst. Dit kwam in de plaats van een eenvoudig hek van prikkeldraad dat tussen ijzeren paaltjes was aangebracht.

Een tweetal duidelijk te onderscheiden rijen met stèles ligt aan de rechterzijde van het hoofdpad over de begraafplaats. Een aantal stèles is omgegeven door een smeedijzeren hekwerk en er staan nog restanten van houten stèles of grafpalen. Het hout is reeds zover verweerd dat niet duidelijk is voor wie ze zijn. Tussen de bestaande stèles bevinden zich ook een aantal van zandsteen met een bijzondere vormgeving. De tekst op de stenen is in de meeste gevallen in het Hebreeuws. Alleen op de jongere stenen is ook een Nederlandse tekst opgenomen.

---

Deze pagina is tot stand gekomen in samenwerking met stichting Dodenakkers.

Bronnen en verwijzingen

• Michman, Jozeph, Beem, Hartog en Michman, Dan; Pinkas. Geschiedenis van de joodse gemeenschap in Nederland, Amsterdam 1985.
• Project Het Stenen Archief

Zie ook

Artikelen

• Joodse begraafplaatsen in Nederland

Hoort bij deze thema's

• Begraafplaatsen en grafmonumenten

Begrippen

begraafplaatsen

Specialist(en)

• Leon Bok

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

---