's-Gravenhage (Den Haag) - Buitenhof 33 - Gevangenpoort, Voorpoort

⇐ (17487) monumentenregisterMonumentnummer: 17487

Introductie

Middeleeuws poortgebouw behorend bij het grafelijke complex Binnenhof. Vanaf 1428 tevens staatsgevangenis, waaraan het zijn naam Gevangenpoort ontleent. In de vroege 16de eeuw uitgebreid met een cellenblok. Baksteenbouw met karakteristieke trapgevel. Sinds 1883 een museum.

De Gevangenpoort is een 'canonmonument' vanwege de persoon van Kaat Mossel, die hier van 1785-'87 gevangen is gehouden.

Kenmerken

Datering: 1280 (houten poort) 1370 (stenen poort), 1517 -1535 (cellenblok)
Rijksmonument sinds: 11 januari 1967

Aanleiding voor de bescherming

De Gevangenpoort is bij de eerste tranche van aanwijzingen onder de Monumentenwet 1961 ingeschreven in het rijksmonumentenregister.

Geschiedenis

Door zijn ouderdom, ligging en functie heeft de poort heel wat, vaak bewogen, episodes van de Nederlandse geschiedenis 'gezien en meegemaakt'. Daarnaast kent het gebouw zijn eigen bouwgeschiedenis. Veel is hiervan onderzocht, ook archeologisch, en in rapport of boekvorm verschenen. Daarom verwijzen wij hier in de eerste plaats naar de werken in de bibliotheek van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (zie Bronnen). Ook online is veel informatie te vinden en uiteraard kan door een bezoek aan het museum de geschiedenis het best worden beleefd.

Canon van Nederland, venster 25 - Sara Burgerhart

In de lijst van 'beroemde gevangenen' die langere of kortere tijd opgesloten hebben gezeten in de Gevangenpoort, ontbreekt meestal die van Catharina Mulder (1723-1798) of wel 'Kaat Mossel'. Na haar arrestatie in 1784, samen met haar vriendin en mede activiste Keet Zwenke, is zij van 1785-1787 ingesloten geweest in de Gevangenpoort. Kaat was een 'vrouw uit het volk' en verdiende in Rotterdam haar brood als keurvrouw van mosselen, waaraan zij haar bijnaam dankt. Ze was een fel voorstandster van 'de prins' of te wel de Oranjepartij. In dit specifieke geval wordt wel gesproken van 'volksorangisme'. In het jaar ná de viering van de verjaardag van Stadhouder Willem V op 7 maart 1783, die Kaat maar al te graag meevierde, ontstonden spanningen tussen (patriotse) burgers en de oranje aanhang. Dit culmineerde in de nacht van 3 op 4 april 1784. Er vielen schoten en vier mensen stierven. Een onderzoek volgde en Kaat werd gearresteerd. De Patriotten lieten vervolgens geen gelegenheid voorbij gaan om haar zwart te maken. Na een proces luidde een niet mis te verstane straf, onder andere openbare geseling en verbanning. Haar advocaat, Willem Bilderdijk, ging daarop in hoger beroep. Lopende deze zaak veranderde de politieke situatie in Nederland ten gunste van Kaat. Op 20 september 1787 maakte Willem V zijn rentree in Den Haag. Kaat werd, net als andere prinsgezinden, voor haar misdaden gepardonneerd. Omdat ze vond dat ze onschuldig was, bedankte ze hiervoor en verscheen op 5 oktober 1787 alsnog voor het Hof, dat haar vervolgens vrijsprak. De eerdere strafeis is nooit uitgevoerd. Zij vertrok, met een schadevergoeding op zak, weer naar Rotterdam, waar zij tot haar dood woonde.

Voor deze tekst is dankbaar gebruik gemaakt van de Digitale Vrouwenlexicon van Nederland van het Huygens Instituut.

Bronnen en verwijzingen

Bibliotheek RCE Publicaties over de Gevangenpoort
[13/01/2014 Eric Palmen, Mulder, Catharina, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland] Eric Palmen, Mulder, Catharina, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland
Monumentenzorg Den Haag Buitenhof 33
Website van het Rijksmuseum De Gevangenpoort

Zie ook

Artikelen

Hoort bij deze thema's

Thema/Canon van Nederland (Let op: pagina bestaat niet.)

Meer informatie
Meer over het monumentenregister en de pagina's in deze kennisbank is te vinden in Monumenten - Rijksmonumentenregister.
Meer over wat er is beschermd is te vinden in de leeswijzer.

Vragen, verbeteringen of opmerkingen?
U kunt op deze kennisbank reageren via het reactieformulier.